***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Η ποιητική συλλογή της Κατερίνας Λιάτζουρα, Λευκοί Νάνοι, (Βακχικόν 2022), συνιστά μια πολύστιχη αφηγηματική σύνθεση στην οποία καταθέτει τη θεώρησή της για τον κόσμο που μας περιβάλλει.

Συνδυάζοντας στοιχεία της προσωπικής φιλοσοφίας και διαπλέκοντας τις απόψεις της με τον υπαρξισμό και την οντολογία, η Κατερίνα Λιάτζουρα προβληματίζεται για την ανθρώπινη ύπαρξη και τον πολιτισμό που δημιούργησε. Η ποιητική της κοσμογονία ακολουθεί την εξελικτική πορεία της ζωής και του ανθρώπινου είδους. Ξεκινά από τo Μπιγκ Μπανγκ, (Big Bang), τη Μεγάλη Έκρηξη, σύμφωνα με την οποία το Σύμπαν δημιουργήθηκε από μια υπερβολικά πυκνή και θερμή κατάσταση, περίπου 15 δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Συνεχίζει με τη γέννηση του Γαλαξία μας, του Ήλιου και της Γης, τη γέννηση των πρώτων οργανισμών, των πρώτων σπονδυλωτών, των Δεινοσαύρων. Προχωρά με την εμφάνιση του ανθρώπου και την πορεία της εξέλιξής του από τον Αυστραλοπίθηκο έως τον Homo Sapiens.

Στην αφήγηση εισχωρεί, όπως είναι φυσικό, ο σύγχρονος άνθρωπος με τα επιτεύγματά του, τα πειράματα, τις μεταλλάξεις, την τεχνητή νοημοσύνη, όπως και η απόληξη του Σύμπαντος, η αστερόσκονη στην οποία ίσως καταλήξει, δισεκατομμύρια χρόνια μετά τη δημιουργία του. Στο ενδιάμεσο παρεμβάλλονται Λευκοί νάνοι, αστέρες νεκροί οι οποίοι εκπέμπουν ακόμη φως, παρά τον θάνατό τους. Στην ποιητική κοσμογονία η ποιήτρια εναποθέτει και την προσωπική της γέννηση με τη χρονολογία 1972 και το όνομά της.

Η συλλογή διακρίνεται από έντονους υπαρξιακούς προβληματισμούς, αλλά και από το στοιχείο της καταγγελίας για όσα συμβαίνουν. Το μακροσκελές ποίημα εξελίσσεται σπονδυλωτά. Το ποίημα Συμπαντικές μνήμες τίθεται Αντί Προλόγου και εντός της ποιητικής αφήγησης, διακρίνουμε τρία μέρη-ενότητες:

Συνειδητοποίηση Ι.

Συνειδητοποίηση ΙΙ.

Αυτογνωσία.

Ακολουθούν:

Το χρονολόγιο της ύπαρξής [Mου] (κατά προσέγγιση).

Η συστηματική ταξινόμηση [Mου].

Σημειώσεις.

Με βιβλικό ύφος και έντονη ψυχική φόρτιση, στο μέρος Συνειδητοποίηση Ι, το ποιητικό υποκείμενο αναφέρεται στη γέννηση της ύλης, στο άτομο, (το άτμητο σωματίδιο), αλλά και στη διαρκή αλλαγή που επικρατεί στο σύμπαν, για τα οποία μίλησαν πρώτοι οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι Δημόκριτος και Ηράκλειτος. Η ποιητική αφήγηση αναπαριστά τη γέννηση του Γαλαξία μας και το γεμάτο φως Σύμπαν με παραστατικές εικόνες, επαναλήψεις και ασύνδετα. Η ζωή ήρθε σαν δώρο μέσα σ’ αυτή την κοσμογονία· τα πλάσματα και η ανθρώπινη παρουσία, οι πνευματικές αναζητήσεις, αλλά και το ανεπίλυτο ζήτημα του θανάτου για το οποίο η ποιήτρια δανείζεται την αρχαιοελληνική αναπαράστασή του, με τον βαρκάρη και τα ναύλα.

Οξύς, δραματικός και ιδιότυπος ο ποιητικός λόγος αποφαίνεται ως προς την ευδαιμονία και την αρετή, τις σκοπιμότητες και την αλλοτρίωση. Ευταξία, αταξία, εντροπία στο σύμπαν και στον άνθρωπο, ζην και ευ ζην. Η ψευδαίσθηση του ευ ζην μέσα στη σχετικότητα της αλήθειας, στις αυταπάτες και στις ανθρώπινες ελλείψεις. Η Λιάτζουρα ξεχωρίζει την εντροπία, την αποδιοργάνωση και την παύση της ζωής, το τίποτα. Προσπαθεί να αφυπνίσει για τη μαύρη τρύπα, το σημείο του χωροχρόνου στο οποίο είναι τόσο μεγάλες οι βαρυτικές δυνάμεις ώστε τίποτα δεν μπορεί να επιστρέψει. Τονίζει την προβληματική σχέση του εγώ με το εσύ, τον ναρκισσισμό, τα λαμπερά τίποτα της τηλεόρασης και των ΜΜΕ, την τρομολαγνεία, την απουσία της βούλησης, της κρίσης και των συναισθημάτων στον σύγχρονο άνθρωπο.

Το ύφος σε κάποια σημεία γίνεται σολωμικό και λυρικό, πάντα ωστόσο παραμένει νευρώδες και σαρκαστικό. Ο ποιητικός λόγος εκδιπλώνεται με παρατακτική σύνδεση, παραμυθιακή, επισημαίνοντας τα αλλεπάλληλα κρίματα του ανθρώπου προς τον άνθρωπο, αλλά και την κτηνώδη στάση του απέναντι στη φύση -την παράδοση των αγίων τοις κυσί. Ο μικρός άνθρωπος καταστρέφει τη μητέρα γη. Η τέχνη της ποίησης υπεισέρχεται ως εκφορά του ανθρώπου που θλίβεται και δημιουργεί. Η αυτοαναφορικότητα είναι παρούσα, όπως και η διακειμενικότητα.

Στην ενότητα Συνειδητοποίηση ΙΙ, το ποιητικό υποκείμενο περνά στην επίθεση, σε στάση καταγγελτική, η οποία αποτυπώνει την ανάγκη για κάθαρση και δικαιότερη κοινωνία. Υπεισέρχεται το στοιχείο των προσωπικών τραυμάτων, τα πολλαπλά χαράγματα-σπαράγματα του βίου μας, η μνήμη και οι νεκροί, οι έρωτες, τα όνειρα, ο φόβος του θανάτου και φυσικά η θρησκεία με τα παραγγέλματα και τις διακηρύξεις της.

Λογοπαίγνια, καθημερινές λέξεις και εκφράσεις αγγλικές, σκόπιμα επιλεγμένες από τη γλώσσα των Χρηματιστηρίων και της παγκόσμιας οικονομίας, αναφορές στη γερμανική κουλτούρα, στον Πασκάλ, τον Δάντη, τον Θωμά Ακινάτη, (τον θεολόγο-φιλόσοφο που προσπάθησε να συμφιλιώσει την αρχαία ελληνική φιλοσοφία με τη μεσαιωνική θεολογία), εκφράζουν την ενδόμυχη αγωνία, τον βαθύ κραδασμό που διεγείρει την ποιητική συνείδηση. Στη θέα ενός κόσμου χωρίς ηθικά, πνευματικά και αισθητικά ερείσματα, απελπίζεται και προσπαθεί να βρει ερείσματα. Μεγάλη είναι η πτώση. Ακράτεια και λαγνεία. Βία και αποξένωση.

Απευθύνεται στον Απόστολο Παύλο, τον κήρυκα που οικουμενοποίησε τον χριστιανισμό, τη θρησκεία που διακήρυξε την αγάπη. Όμως, στη θέση των κηρυγμάτων του Παύλου περί ισότητας των φύλων, κατάργησης της δουλείας, σεβασμού του ανθρώπινου προσώπου, αντικρίζει τον πρίγκιπα της κόλασης, τον Ασμοδαίο και τα Επτά θανάσιμα αμαρτήματα της Καθολικής Εκκλησίας: την αλαζονεία, τη ζηλοφθονία, την οργή, την οκνηρία, την απληστία, τη λαιμαργία, τη λαγνεία. Την αγάπη και τη δικαιοσύνη δεν τη βλέπει στη γη.

Η ανάγκη για Αυτογνωσία είναι επιτακτική. Γι’ αυτό και στην ομώνυμη ενότητα έρχονται αυτοσαρκαζόμενοι οι Εαυτούληδες του Χαλκιδιώτη λογοτέχνη Γιάννη Σκαρίμπα.

Ως ωραία ήταν μου απόψε η λύπη.
Ήρθαν όλα σιωπηλά χωρίς πάθη
και με ήβραν – χωρίς κανέν’ να μου λείπει-
τα λάθη.

Κι ως τα γνώρισα όλα μου γύρω – μπραμ-πάφες
όλα κράταγαν, τρουμπέτες και βιόλες
-ΕΑΥΤΟΥΛΗΔΕΣ που με βλέπαν, οι γκάφες
μου όλες. […]

Αλαζονικά φερόμενη η ανθρώπινη ύπαρξη, παρά τη δύναμη του εγκεφάλου της, τα τεράστια επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα, κατασκεύασε έναν ετοιμόρροπο Πύργο της Βαβέλ, έναν κόσμο αρένα. Η Λιάτζουρα κλείνει τη σύνθεσή της με ένα ερώτημα που επαναφέρει το προπατορικό αμάρτημα:

μα, εκείνο το φρούτο άλλοτε, μήλο κόκκινο δεν ήταν;

Μια εκρηκτική ποιητική σύνθεση είναι οι Λευκοί Νάνοι της Κατερίνας Λιάτζουρα. Έργο πυκνό και άμεσο, ανθρωποκεντρικό, που αναδεικνύει το μεγαλείο, αλλά και τη μικρότητα του ανθρωπίνου είδους. Ένας χειμαρρώδης ποιητικός μονόλογος στον οποίο φιλοσοφία και επιστήμη δένουν αρμονικά με την ποίηση. Στο σώμα του, παρακολουθούμε τον αγώνα για την επώδυνη αυτογνωσία, αλλά και την προβολή ενός έντονου ηθικού αιτήματος. Επαναλαμβανόμενο το πώς κατισχύει στο περιεχόμενο. Πώς από το μεγαλείο της Δημιουργίας φθάσαμε στην καταστροφή, στο αδιέξοδο. Το mal du siècle φαίνεται να διαιωνίζεται ως αρρώστια και του εικοστού πρώτου αιώνα, ενώ η πτώση φαντάζει ανεπανόρθωτη. Η σαρκαστική διάθεση διατυπώνεται με οδύνη ανάλογη του επίσης οδυνηρού αυτοσαρκασμού στο ποίημα.

[…] Όχι φίλε μου Pascal!

δεν φταίει που δεν είμαι

ικανή να κάτσω στο δωμάτιο ήσυχα

και μόνη

φταίει που ο κόσμος γύρω μου

άρχισε να γυρνά παράδοξα

την εποχή των οραμάτων […] (σελ. 34)

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.