Κοπέλες Μόνες, Τσέζαρε Παβέζε, Εκδόσεις Κέδρος

Η ιταλική βιομηχανία της Fiat και η παλιά ιστορία μιας καταδικασμένης, ποδοσφαιρικής ομάδας είναι όλα και όλα όσα προκύπτουν συνειρμικά στο ακροατήριο όταν ακούει την λέξη Τορίνο. Με κάθε τρόπο αυτό το ίδιο κοινό αγνοεί τα παλιά ονόματα και τα δουκάτα που άλλαζαν ιδιοκτησία με το βάρος του αίματος. Δεν υποψιάζεται πως πρόκειται για μια εξαιρετικά παλιά πολιτεία, που υπάρχει από τον καιρό του Ιούλιου Καίσαρα. Και δεν υποψιάζεται πως κάποτε αναδείχτηκε σε ηγετική πολιτεία του ιταλικού βορά, γεγονός με άμεση επίπτωση στην αρχιτεκτονική και την ρυμοτομία της. Τζούλια Ταουρινόρουμ ήταν κάποτε το όνομα του ιταλικού Τορίνο, της πόλης που το ακροατήριο αγνοεί πως υπήρξε μία από τι τρεις, μαγικές πόλεις της μεσαιωνικής Ευρώπης. Το πηγάδι που βγάζει στο κέντρο της γης ποτέ δεν θα αποδειχτεί πραγματικότητα, αφήνοντας στην υποψία όσο χώρο χρειάζεται για να εξελιχθεί σε μύθο και φαντασία. Ένα τέτοιο δράμα παίζεται στον λόφο της εκκλησίας Σουπέργκα που πήρε για πάντα την αποστολή της τοπικής, ποδοσφαιρικής ομάδας σε ένα τρομερό, αεροπορικό δυστύχημα, στο εκκωφαντικό μεγαλείο της Monte Antonelliana που δεν άκουσε ποτέ την αρχαία, εβραϊκή γλώσσα μα εξαίσιες, μουσικές μελωδίες.

Το σημερινό ακροατήριο θα αγνοεί πολλά από αυτά και αυτό το σημείωμα, για να είναι ειλικρινές οφείλει να παραδεχτεί πως δεν διατηρούσε καμιά απολύτως μνήμη για το Τορίνο, έξω από μια υπόγεια σύνδεση της ιταλικής πολιτείας με το έργο και την ατμόσφαιρα της λογοτεχνίας που υπηρέτησε ο πρόωρα χαμένος Τσέζαρε Παβέζε.  Υπόγεια καθώς πέρα από την βασική του εκπαίδευση το Τορίνο κέρδισε για πάντα την τελευταία ανάσα και την ιδιοτροπία μιας σπουδαίας, λογοτεχνικής φωνής, μιας ύπαρξης εύθραυστης και ίσως φτιαγμένης για κάποιον άλλο κόσμο περισσότερο ιδανικό και ίσως λιγότερο λογικό κόσμο.

Κοπέλες Μόνες ονομάζεται το μυθιστόρημα του Παβέζε που στέκεται απόψε η αφορμή για όλες αυτές τις αδιάφορες, ίσως πληροφορίες. Η μετάφραση του Στρατή Τσίρκα κατατάσσει άμεσα το βιβλίο των εκδόσεων Κέδρος σε μια κορυφαία, εκδοτική στιγμή της χρονιάς που τρέχει. Με έναν καμένο ήλιο στο φόντο και μια πέτρινη και λαμπερή πολιτεία ο Τσίρκας με καταγωγή από τις τελευταίες σκηνές του πάλαι ποτέ, ελληνιστικού κόσμου συντηρεί την σκοτεινή ατμόσφαιρα, το αμυδρό ίχνος που γίνεται μνήμη και ανθρώπινη μόδα. Κορίτσια ποιητικά, επικίνδυνα, με δεύτερους εαυτούς και το ρετάλι ενός ρωμαϊκού ονείρου πρωταγωνιστούν στο μυθιστόρημα του Παβέζε που ο Τσίρκας μεταφράζει πρώτη φορά το 1969. Ο Τσέζαρε Παβέζε έχει πια φύγει – σε λίγο καιρό, καθώς θα τελειώνει ο Αύγουστος κλείνουν επτά δεκαετίες αχαλίνωτων βαρβιτουρικών σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου μα ότι και αν σας πει ετούτο το σημείωμα, ο θάνατος δεν αλλάζει ένδυμα και σημασία- και ο Σ. Τσίρκας φροντίζει με την ξεχωριστή φροντίδα του ταλέντου του να φωτίσει το πολύτιμο, εκείνο το πράγμα που κατέχει για τον Γ. Χειμωνά μια τεράστια σημασία. Το είδος του πολιτισμού δηλαδή, που φύεται ανάμεσα σε ράφτρες και τυχαίους εραστές και ξελογιασμένα κορίτσια όταν υποκύπτουν στα θέλγητρα της βιογραφίας τους. Και όταν συντρίβονται σε δωμάτια ξενοδοχείων, απομένοντας ολομόναχες έξω από τα ζεύγη των ανθρώπων του Τορίνο που συμβολίζει το θαύμα της δεύτερης και πιο διαφορετικής ιταλικής αναγέννησης. Το οικονομικό θαύμα του βορά προσελκύει τυχοδιώκτες, γίνεται το θέατρο ενός καινούριου αστικού κόσμου που χάνει από ένα καινούριο δαιμόνιο αυτήν την φορά. Τα φώτα χαμηλώνουν, οι διάδρομοι των ξενοδοχείων κρύβουν την θλίψη ενός αγοριού και την απόγνωση της ερωμένης του, κορίτσια με καταγωγή από το Έμπολι που φανερώνουν το αληθινό πρόσωπο της Ιταλίας ενσαρκώνουν τον τραγικό χορό που αφηγείται την πτώση της πολιτείας. Καθένας κατέχει για λογαριασμό του ένα ακριβό μυστικό, όμως η ζωή στο Τορίνο, η τόσο διαφορετική ζωή από εκείνη της Ρώμης διαθέτει μουντά πρωινά και μια αίσθηση αποσύνθεσης, ικανής να αποδειχτεί καίριο χαρακτηριστικό ολόκληρης της λογοτεχνίας που καθιέρωσε ο Τσέζαρε Παβέζε. Αυτή η ανομολόγητη φλέβα διατρέχει τις Κοπέλες Μόνες.

Μαλακό εξώφυλλο με την εξαίρετη Κοκκινομάλλα ενός άλλου καταραμένου, του Αμεντέο Μοντιλιάνι η έκδοση του Κέδρου φέρνει ξανά στο προσκήνιο την αποφασιστική σημασία που διαδραμάτισε μια σχεδόν ξεχασμένη πια φρουρά. Οι γρήγοροι ρυθμοί δεν ταιριάζουν στον  Καζαντζάκη, τον Παπαδιαμάντη, τον  Τσίρκα, τον Ταχτσή, τον Καραγάτση, μες στους κόλπους της νεοελληνικής μυθιστοριογραφίας τους που φθάνει σήμερα ως τον Θ. Βαλτινό και ως τον Παύλο Μάτεσι μπορεί κανείς να βρει λιγότερα τοπία μα περισσότερο από το υλικό της ζωής.  Η θητεία μιας ιδέας διέθετε ελληνικότητα μα εξελισσόταν σε ένα ψυχογραφικό δράμα που έφερνε στο προσκήνιο τις ανθρώπινες επιλογές, ένα είδος αρχαιολογικής αναπαράστασής τους. Ο Παβέζε αφήνει την ποιητική του σκέψη να ταλαντευτεί στο περιθώριο της ιστορίας του. Η τελευταία αποτυπώνει τον κόσμο του Τορίνο όπως στα αλήθεια ζει, ερωτεύεται και πεθαίνει την ίδια στιγμή που η ατμόσφαιρα του Ιταλού δημιουργού φωτίζει υπαινιγμούς και υποθέσεις αιρετικές, δίνοντας στην ιστορία χιλιάδες, άλλες σημασίες. Αυτό το είδος της ανώνυμης απόστασης που καλλιεργείται ανάμεσα στους χαρακτήρες της ιστορίας και την ίδια την ζωή τους, μεταβάλλεται στο ιδανικό πεδίο για να αναπαρασταθεί το υλικό που ζει χαμηλά. Που γίνεται μάρτυρας της δικής του κιμμέριας νύχτας, που ο κόσμος του δεν λάμπει από κανένα άγγιγμα καλοσύνης, που οδηγεί νευρικά το Fiat του νομίζοντας πως τραβά αντίθετα, πως τάχα παλεύει την ηρακλείτεια ροή των πραγμάτων. Ο Τσέζαρε Παβέζε αρνείται τα ανεπίληπτα πρόσωπα, τοποθετεί στο κάδρο του μυθιστορήματός του πρόσωπα τροπικά, σαν επιρρήματα, σειρές από τύπους της ιταλικής κοινωνίας πλάι στις εξαιρέσεις του και αρνείται αποφασιστικά πράγματα ιδανικά όπως η γυάλινη λάμψη του κεραμεικού και ένα ρόδινο μαργαριτάρι.  Το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένες οι Κοπέλες Μόνες περιέχεται στους δρόμους του Τορίνο και ανεμίζει μαζί με το σκισμένο ένδυμα της ομορφιάς που αφήνει την τελευταία της κραυγή μες στις σελίδες του Παβέζε.

Οι Εκδόσεις Κέδρος ανανεώνουν την επαφή του ελληνικού, αναγνωστικού κοινού με μια σπουδαία λογοτεχνία. Ο Μοντάλε, ο Παζολίνι, ο Λέβι και όσοι ετούτο το κείμενο περιφρονεί σε αυτήν του την αναφορά συνιστούν ήδη αντικείμενο του ανανεωμένου ενδιαφέροντος γύρω από την νεότερη, ελληνική λογοτεχνία. Το μέγεθος του Παβέζε, ο τρόπος με τον οποίο καθόρισε την παγκόσμια λογοτεχνία, κάποιοι στίχοι του που σε έχουν στοιχειώσει πέρα για πέρα δικαιωματικά μα και η γοητεία των μοναχικών κοριτσιών που θυμούνται σε κάποια στροφή του δρόμου τις βασικές τους αισθήσεις και συνεχίζουν, συνιστούν μερικά μόνο από τα επιχειρήματα που επιβάλλουν σαν κάτι περισσότερο από θερινή αναγνωστική πρόταση, τις Κοπέλες Μόνες του Τσέζαρε Παβέζε, σε μετάφραση του Στρατή Τσίρκα. Από τις εκδόσεις του Κέδρου.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.