Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Λίγη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Βαγγέλης Ραπτόπουλος, Εκδόσεις Κέδρος

Συγγραφέας με πλούσιο έργο, βαθύς γνώστης της ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας, ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος στο βιβλίο του Λίγη Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας (τρίτη έκδοση, Κέδρος 2021) συγκεντρώνει τριάντα εννέα κείμενά του δημοσιευμένα στον τύπο την εικοσαετία 1985–2005: συνεντεύξεις συγγραφέων, μία ανοιχτή επιστολή προς θεσμικό παράγοντα και κριτικές παρουσιάσεις βιβλίων με τη μορφή σχολίου ή επιφυλλίδας.

Ιδιαίτερα ευανάγνωστο και ενδιαφέρον βιβλίο. Αποτελείται από τον Πρόλογο και Τρία Μέρη: Η δεκαετία του ’80, Η δεκαετία του ’90, Μετά το 2000. Στον Πρόλογο, ο συγγραφέας σχολιάζει τον υποκειμενικό και κατ’ ανάγκην προκατειλημμένο χαρακτήρα των κριτικών κειμένων, τα οποία παραθέτει στο βιβλίο του με βάση τη χρονολογία δημοσίευσης και όχι συγγραφής. Διευκρινίζει πως δεν έχει πρόθεση να δώσει μια τυπική Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, αλλά ένα βιβλίο που καλύπτει μόνο την παραπάνω εικοσαετία και περιλαμβάνει συγγραφείς και έργα που ανταποκρίνονται στις προσωπικές του προτιμήσεις,

Θανάσης Βαλτινός, Δημήτρης Νόλλας, Αντρέας Φραγκιάς, Βασίλης Βασιλικός, Αλέξανδρος Κοτζιάς, Κώστας Ταχτσής, Οδυσσέας Ελύτης, Μένης Κουμανταρέας, Ράνια Κατσαρέα, Μιχάλης Μιχαηλίδης, Μανίνα Ζουμπουλάκη, Άρης Αλεξάνδρου, Κωστής Παπαγιώργης, Απόστολος Δοξιάδης, Χρήστος Χωμενίδης, Ηλίας Πετρόπουλος, Σωτήρης Δημητρίου και άλλοι λογοτέχνες, αυτοβιογραφούνται μέσω συνεντεύξεων ή σχολιάζονται μέσω κριτικών κειμένων. Ο αναγνώστης/αναγνώστρια εξοικειώνεται με τα καλλιτεχνικά έργα, τις πολιτισμικές και κοινωνικές συνθήκες παραγωγής. Επιτυγχάνεται η κατανόηση των ιδεών και του συναισθηματικού τους κλίματος.

Η διαίρεση των κειμένων σε ενότητες με πλαγιότιτλους διευκολύνει στην εμβάθυνση. Οι ερωτήσεις στις συνεντεύξεις είναι καίριες. Οι απαντήσεις αναδεικνύουν ποικίλα λογοτεχνικά θέματα, όπως για παράδειγμα τη σχέση του μυθιστορήματος με την αστική τάξη, του κοινού με την τέχνη, τον ρόλο του κράτους στον πολιτισμό, τον κινηματογράφο, μια λαϊκή μορφή διασκέδασης.[i]

Σε συνέντευξή του ο Θανάσης Βαλτινός, ο ιδιοφυής μάστορας στο είδος του, [ο οποίος] διαθέτει ένα αδρό και απέριττο γράψιμο που εμπνέεται από τους εκφραστικούς τρόπους και τις συμπεριφορές της επαρχίας,[ii] ερμηνεύει, μεταξύ άλλων, ζητήματα σχετικά με την απλήρωτη πνευματική εργασία, τα λογοτεχνικά βραβεία, τις υποτροφίες, τη σχέση επαγγέλματος-γραφής, τους προπηλακισμούς που δέχονται οι άνθρωποι των γραμμάτων.

Ο Δημήτρης Νόλλας, σε δική του συνέντευξη, αναφέρεται στη σχέση δημοσιογραφίας-γραφής:

[…] Η δημοσιογραφία σε μαθαίνει να ξεχωρίζεις το ουσιώδες και το καίριο ή και να το συνθέτεις με τα πολλά άλλα καίρια, ώστε να προκύπτει η διαδοχή και μια συνιστώσα εξέλιξης. […] [iii]

[…] Οι μικρές διαδοχικές ή οι μεγάλες συγκλονιστικές ειδήσεις συμπλέκονται και κάνουν το χαρακτήρα της εποχής. Αυτό έχει μια γοητεία, αλλά και φοβερή δυσκολία και θέλει πολλή δουλειά… […] [iv]

[…] Όλα τα μυθιστορήματα είναι άθροισμα ειδήσεων, περιέχουν καταστάσεις σε εξέλιξη, μιας ορισμένης χρονικής περιόδου και σε ορισμένο τόπο. Δηλαδή, και το μυθιστόρημα είναι μια μικρή εφημερίδα, ας το πούμε έτσι, ένας τόμος εφημερίδων ορισμένου χώρου ανοιχτού ή κλειστού, προσωπικού και ταυτόχρονα εσωτερικού.[…] [v]

Ο Ραπτόπουλος στηλιτεύει σε πολλά κείμενά του τον τεχνοκρατικό και ατομοκεντρικό σύγχρονο πολιτισμό.

Αυτοί που κατηγορούν σήμερα τους νέους, θα έπρεπε να νοιαστούν περισσότερο για τον κόσμο που παρασκεύασαν, για να ζήσουν σ’ αυτόν οι νέοι. Μια συστηματική πλύση εγκεφάλου που γίνεται στα παιδιά, τους στερεί από τις ζωογόνες πηγές που θα τους τροφοδοτούσαν πνευματικά και ψυχικά. Τους μεταδίδεται ένας χυδαίος πρακτικισμός και μια ευκαιριακή ωφελιμοκρατία. Τα παιδιά αναζητούν στραβά και εκτροχιασμένα λάθος δρόμους, σύμφωνα με τις υποχρεωτικές κατευθύνσεις που τους έχουν τεθεί. Κι ύστερα, αυτοί που οριοθέτησαν αυτή την πορεία, κατηγορούν τα θύματα αυτής της παρεκτροπής.[vi]

Το ενδιαφέρον αιχμαλωτίζουν επίσης τα παραλειπόμενα με τα οποία ντύνει κάποια βιωματικά του κείμενα ο συγγραφέας.

Κυριακή, 20 Σεπτεμβρίου 1992, πριν το μεσημέρι, χτυπάει το τηλέφωνο: ο εκδότης του περιοδικού Αντί. Μου λέει ότι χθες το βράδυ πέθανε ο Αλέξανδρος Κοτζιάς. Ο τρόπος του θανάτου του («σκόνταψε, έπεσε και χτύπησε στο κεφάλι») μου φαίνεται ανόητα παράλογος. Δεν προφταίνω να το συνειδητοποιήσω: μου ζητάει ένα κείμενο για το περιοδικό, το θέλει ως την Πέμπτη, για το επόμενο τεύχος…[…] [vii]

Στην ενότητα Μετά το 2000, ανευρίσκουμε έναν πιο προσωπικό απολογισμό. Με αφορμή την πολύχρονη και αναγνωρισμένη πορεία του στα γράμματα ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος αναλύει το πρόβλημα της μικρής απήχησης της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό και της κατίσχυσης της αμερικανικής κουλτούρας. Το κεφάλαιο O θείος Απόστολος και η Εικασία της Διεθνούς Καριέρας, (συνέντευξη του Απόστολου Δοξιάδη), παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί συνιστά πηγή πληροφοριών για τους ατζέντηδες και τα διεθνή best sellers.

[…] Μιλάω για το γεγονός ότι παραμένω παγκοσμίως άγνωστος, σε μια εποχή που κάνει θραύση η παγκοσμιοποίηση. Το παρήγορο βέβαια είναι ότι δεν αποτελώ την εξαίρεση αλλά τον κανόνα. Σε διεθνές επίπεδο, η μοίρα των Νεοελλήνων συγγραφέων είναι το περιθώριο. Όπως όλων όσοι ζουν και γράφουν στην περιφέρεια. Κυρίαρχη στις μέρες μας είναι η μητροπολιτική αγγλοσαξονική κουλτούρα. Όταν δεν ανήκεις στους κόλπους της, έξω από τη χώρα σου είναι σαν να μην υπάρχεις. Ποιον σύγχρονο Σουηδό ή Βέλγο συγγραφέα ξέρουμε; […][viii]  

Η γλώσσα του Βαγγέλη Ραπτόπουλου στο βιβλίο Λίγη Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας είναι ευλύγιστη, ακριβής, αφηγηματική, με προτίμηση στον βραχυπερίοδο λόγο και υφολογική ποικιλία. Οι συνεντεύξεις διακρίνονται από ζωντάνια. Τα κριτικά κείμενα είναι τεκμηριωμένα και ουσιαστικά. Πολλές και ενδιαφέρουσες αναφορές για τη μαζική λογοτεχνία, το ιστορικό μυθιστόρημα, την ευρωπαϊκή και λατινοαμερικάνικη πεζογραφία, τη σάτιρα, το νουάρ, τα έργα επιστημονικής φαντασίας, τα γυναικεία αισθηματικά μυθιστορήματα.

[…] Το μυθιστόρημα, όπως λέει και ο Κούντερα, θέλει να μας πει: ο κόσμος είναι πιο περίπλοκος από όσο νομίζουμε. […] [ix]

[…] Η ζωντάνια της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας οφείλεται κατά πάσα πιθανότητα στην οικονομική καθυστέρηση των κοινωνιών που την παράγουν, στο γεγονός ότι βρίσκονται ακόμα σε μια ιστορικά προγενέστερη φάση ανάπτυξης και διατηρούν την πίστη τους στο θαύμα και στη μαγεία, στο παραμύθι. […] [x]

[…] Μήπως η κριτική, στη χώρα μας, εξακολουθεί να κρίνει την πεζογραφία με τα κριτήρια του παρελθόντος; Μήπως, εν ολίγοις, η εγχώρια κριτική είναι οπισθοδρομική και με την προσκόλλησή της στο παρελθόν εμποδίζει τη διαμόρφωση, τη γέννηση της νέας πεζογραφίας; […] [xi]

[…] Τι σημαίνει όμως μεγάλος; Πώς μετριέται το μέγεθος ενός ποιητή; […] [xii]

Ο δεξιοτέχνης στην αφήγηση συγγραφέας Βαγγέλης Ραπτόπουλος, στο βιβλίο του Λίγη Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας, με εργαλεία του τη γνώση, την άνεση στη γλώσσα, τη σε βάθος και πολυεπίπεδη ερμηνεία, συμπυκνώνει ένα μέρος της εθνικής μας λογοτεχνίας, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην πνευματική μας αυτογνωσία.

[…] Μέσα στη γενικευμένη αταξία και το χάος που μας περιβάλλουν, μια συγκροτημένη ιστορία με αρχή μέση και τέλος λειτουργούν ως βάλσαμο που γαληνεύει και παρηγορεί την ψυχή. Το κυριότερο όμως είναι άλλο. Ό, τι και να συμβεί στο μέλλον, όσο απρόβλεπτες και τερατώδεις κι αν αποδειχτούν οι τεχνολογικές εξελίξεις, όποια μορφή κι αν πάρει τελικά η πεζογραφία της επερχόμενης ηλεκτρονικής εποχής, η θεμελιώδης αυτή σύμβαση, η σύμβαση του αφηγητή, που λέει μια ιστορία, δεν πρόκειται να εκλείψει. Γιατί αλλιώς, μαζί της θα εκλείψει και η ίδια η πεζογραφία. […] [xiii]

Λίλια Τσούβα

[i] σελ. 91 [ii] σελ. 19 [iii] σελ. 65 [iv] ό. π. [v] σελ. 66 [vi] σελ. 79 [vii] σελ. 97 [viii] σελ.219 [ix] σελ. 110 [x] σελ. 143 [xi] σελ. 115 [xii] σελ. 126 [xiii] σελ. 145

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular