***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Μαλαματένια λόγια, Μάνος Ελευθερίου, Εκδόσεις Μεταίχμιο
Κυκλοφόρησε πρόσφατα μια αυτοβιογραφική αφήγηση του Μάνου Ελευθερίου, καταγεγραμμένη και επιμελημένη από τους Σπύρο Αραβανή και Ηρακλή Οικονόμου. Πρόκειται για το αποτέλεσμα των συναντήσεών τους με τον ποιητή Μάνο Ελευθερίου στο σπίτι του στο Ψυχικό, συναντήσεις που διήρκησαν τρία χρόνια, συγκεκριμένα από το 2010 έως το 2013, και λάμβαναν χώρα συστηματικά κάθε Κυριακή πρωί στο σπίτι του Μάνου Ελευθερίου. Η έκδοση αυτή περιλαμβάνει, επίσης, σπάνιο αρχειακό υλικό, σελίδες γραμμένες από τον ίδιο και φωτογραφίες, καθώς κι ένα παράρτημα με επιλεγμένα κομμάτια από τα ημερολόγιά του. Αυτό όμως που κάνει το βιβλίο εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι ότι ο αναγνώστης νιώθει πως βρίσκεται καθισμένος στο σαλόνι του σπιτιού του δημιουργού και τον ακούει να του εκμυστηρεύεται σκέψεις, συναισθήματα, προβληματισμούς και συμπεράσματα, με τον αφηγηματικό λόγο να εξελίσσεται σε έναν μονόλογο, χαρακτηριστικό πάντοτε της ευγένειας και της καλλιέργειας που τον διέκρινε, άλλοτε ήπια καταγγελτικό, άλλοτε να παίρνει διαστάσεις προσωπικών καταγραφών, πολιτικών ανησυχιών, καλλιτεχνικών πράξεων και οραμάτων, με φόντο πάντα την ελληνική ανθρωπογεωγραφία του εικοστού αιώνα κυρίως και των πρώτων χρόνων του εικοστού πρώτου.
Από τις πρώτες αναμνήσεις της ζωής μέχρι και τη στιγμή της καταγραφής τους ξεδιπλώνεται στον αναγνώστη η εξελικτική πορεία ενός δημιουργού που σφράγισε με το έργο του μια ολόκληρη εποχή. Τα παιδικά, μαθητικά, εφηβικά χρόνια, η περίοδος του στρατού, η πνευματική άνθηση, η ενασχόληση με την ποίηση, η γραφή, οι πολιτικές απόψεις και η ένταξή τους στο έργο του, η δημιουργία των τραγουδιών, ο Άγιος Φεβρουάριος, τα Μαλαματένια λόγια, τα Γράμματα στον Μακρυγιάννη και όχι μόνο, η γένεση των παραμυθιών και των μυθιστορημάτων, οι αδελφικές και φιλικές σχέσεις του, η σχέση του με τους επιφανείς της ποίησης, η κριτική του απέναντι στην αριστερά, η αναγνωστική του σχέση με τα είδη του λόγου, ο απολογισμός μιας ολόκληρης εποχής. Παράλληλα οι τόποι που εναλλάσσονται, από την αγαπημένη Σύρα ως το Παρίσι και το Ψυχικό. Όλα εμπερικλείουν την εσωτερική ανάγκη ενός ανθρώπου όχι να εκπληρώσει προσδοκίες και ατομικές φιλοδοξίες αλλά να «καταγγείλει και να λύσει προβλήματα με βάση αυτά που ξέρει και γράφει». Αυτός υπήρξε ο υπέρτερος στόχος του, γι’ αυτό αγωνίστηκε σε όλη του τη ζωή με το έργο του. Άλλωστε, όπως γράφει: «Ούτε με την εξουσία τα πήγα ποτέ καλά. Δεν ψηλώνω γνωρίζοντας ανθρώπους της εξουσίας. Ψηλώνω μόνο αν γράψω μια αράδα της προκοπής· τότε είμαι ευχαριστημένος».
Ο Μάνος Ελευθερίου μιλά για όλα όσα σημάδεψαν τη ζωή του. Δε στέκεται στην απαρίθμηση των γεγονότων αλλά σημειώνει τους προσωπικούς κραδασμούς που προκάλεσαν τα γεγονότα αυτά, τόσο στον ίδιο όσο και στην κοινωνία της εποχής. Από την Κατοχή, τον εμφύλιο, τη δεκαετία του ’50, τη χούντα του ’67, ο Ελευθερίου στρέφει τους αφηγηματικούς του προβολείς σε πρόσωπα και γεγονότα, ανασύροντας σημαντικές στιγμές από τη λήθη για να τις αφήσει παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές των ανθρώπων. Δεν τον νοιάζει να εξάρει τη δική του συμβολή. Η υστεροφημία είναι ένα παιχνίδι που ο χρόνος θα αναδείξει, αν και εφόσον αξίζει να αναδειχθεί. Καταγράφει απλώς σκηνές από έναν κόσμο που χάθηκε. Δεν ωραιοποιεί καμιά εικόνα, δε μιλά κάνοντας μια συνειδητή αναφορά σε πρόσωπα και πράγματα για να προβάλλει τις δικές του εκτιμήσεις. Αφήνει να ρέει απρόσκοπτα η προσωπική του μνήμη, υποκινούμενη από τα βαθιά συναισθήματα που ένιωσε ο ίδιος στο πέρασμα του χρόνου. Μια αφήγηση σαν ανεπιτήδευτος αφηγηματικός ποταμός που διατρέχει τα όνειρα, όλα όσα καθόρισαν την πραγματικότητα από την αρχή ως το τέλος. Και πάνω από όλα ο ρόλος της γραφής στον σχηματισμό αυτής της πραγματικότητας, αφού όπως σημειώνει στο ημερολόγιό του την Παρασκευή 26 Νοεμβρίου 1993: «Γράφω για να έχω φίλους. Για να ‘χω αγάπη. Γράφω για να εξευμενίσω τον θάνατο, να μου δώσει ένα καλό τέλος».
Literature.gr Αφιέρωμα: 2 χρόνια χωρίς τον Μάνο Ελευθερίου [22.07.2020], μελέτη του Θάνου Γιαννούδη
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
