Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Manhattan Transfer, Τζον Ντος Πάσος, Εκδόσεις Μεταίχμιο

Στο βάθος του αναψυκτηρίου, κάπου στην ατέλειωτη, αμερικάνικη ενδοχώρα συνάντησα κάποιον που μου φάνηκε γνωστός. Αρμένιζα στην Αμερική των δεκάδων πολιτειών, πάσχιζα να ανακαλύψω τον ρυθμό που διέπει τον εσωτερικό της κόσμο. Μα ήταν όλα μάταια, καθώς κάθε τόσο η όψη της έχανε και έβρισκε έναν άλλον εαυτό. Οι υπερμεγέθεις διαφημιστικές μαρκίζες στην ερημιά του αυτοκινητοδρόμου 66 άφηναν για λίγο να επικρατήσει η υποψία πως λίγο παρακάτω ένας περίφημος κόσμος ξανοίγεται, πως η μια μετά την άλλη θα ανάψουν οι σπουδαίες ευκαιρίες του. Πως το πιο αληθινό πνεύμα των Ηνωμένων Πολιτειών πρόκειται να λάμψει, λίγα μίλια πιο κάτω, ρεαλιστικοποιημένο στα φωτεινά γράμματα μιας σπουδαίας εταιρείας πετρελαιοειδών.

Τα χαλάσματα της Αμερικής είναι και εκείνα ωραία και ιδανικά. Πάει να πει, πως μπορεί κανείς να βρει κάτι από την ψυχή των Ηνωμένων Πολιτειών αν παρατηρήσει τα άδεια βαρέλια των λαδιών, τα χαμοπούλια και τα αρπακτικά που στέκουν πάνω σε έρημες εξέδρες, μεγάλες σαν ηττημένες χώρες. Η Αμερική διαθέτει έναν σωρό αυτοκινητόδρομους κα έτσι δεν είναι λίγες οι φορές που θα πρέπει κανείς να διαλέξει ποιον δρόμο να πάρει, ποιον δρόμο να αφήσει. Μα κάθε ένας οδηγεί στο αμερικάνικο όνειρο και έτσι κανείς δεν χάνεται και τα φώτα της μεγάλης πολιτείας βρίσκονται για πάντα στο βάθος της κοιλάδας, μίλια βαθιά μες στον αιώνα.

«Κυρίες και κύριοι, ιδού η άγρια δύση». Με αυτά τα  λόγια ένας κάπως μισομεθυσμένος και καθώς πρέπει κύριος, – εκείνος που στην αρχή αυτού του σημειώματος μου φάνηκε κάπως γνωστός-,  με προκάλεσε στο τραπέζι του. Κάπνιζε το πούρο του, ήταν καλοντυμένος με φροντισμένο κολάρο. Εμπρός του ο άνεμος ξεφυλλίζει τις φυλλάδες που μιλούν για την γερουσία και τον πόλεμο ,- πάντα ο πόλεμος-, τον κινηματογράφο, τα ποσοστά κερδοφορίας των κατασκευαστικών κολοσσών που αναμορφώνουν το  πρόσωπο της Αμερικής, έτσι που κάθε καινούρια της εικόνα να μοιάζει με έναν σκληρό καταναγκασμό. «Να σας συστηθώ, συγχωρέστε μου την απρέπεια», είπε ο κύριος και παρήγγειλε λίγο καφέ. Αμέσως ένα κοριτσόπουλο με την παραδοσιακή φορεσιά της πολιτείας, -καρό φούστα και λευκό πουκάμισο με πορφυρό γιλέκο- , χαμογέλασε και έβαλε στο φλιτζάνι του κυρίου τον φρέσκο καφέ. Εκείνος την ευχαρίστησε, την ρώτησε για το αμερικάνικο περίστροφό της που κρυφογυαλίζει δεμένο σφιχτά πάνω στο φουστάνι της.  «Το όνομα μου είναι Τζον Ντος Πάσος και έρχομαι εδώ σαν θέλω να βρω λίγη γαλήνη».  Μου θύμισε εκείνον τον σπουδαίο συγγραφέα από το Σικάγο με την ατέλειωτη παγωνιά. Ο άνδρας συμπλήρωσε. «Ξέρετε, πριν από μερικά χρόνια αντίκρισα την φρίκη του πολέμου. Υπήρξα τραυματιοφορέας και δεν ήταν λίγες οι φορές που πάνω στο φορείο κουβαλούσαμε ένα πόδι, ένα χέρι, ένα στήθος ή κάποιο νέο με κακοφορμισμένη την πληγή του, με βεβαιότητα κάτι από το σώμα ενός καλού υποψηφίου για το Νησί του Θανάτου.» Συλλογίστηκα λίγο τον ζωγράφο Μπέλκιν μα όχι για πολύ, καθώς  εκείνος εκεί ο άνδρας έσφιξε τα χέρια του. Θύμιζε τους ανθρώπους της πίστης που προσεύχονται με τις ώρες στα αβαεία με το αντουβιανό τούβλο, θύμιζε λίγο μια φοβισμένη ψυχή που κάθε τόσο ανακαλεί τον τρομερό της φόβο και ζητά το έλεος. «Ξέρετε, είμαι συγγραφέας, πάει να πει πως γράφω για τα ωραία μα και για τα άσχημα αυτού του κόσμου». Μια μυρωδιά από πετρέλαιο, καπνό και καραμέλα σκέπασε τις αισθήσεις μου και ο άνδρας χαμογέλασε, κάνοντας κομμάτια τον παγετώνα στο μέτωπό του. «Εργάστηκα κατά διαστήματα, ως ανταποκριτής αμερικάνικων εφημερίδων και τα τελευταία χρόνια έγραψα αρκετές ιστορικές μελέτες, ενώ οι πολιτικές μου πεποιθήσεις τον καιρό εκείνο ήταν που σημείωσαν μια εντυπωσιακή στροφή προς τα δεξιά. Μα αυτό δεν έχει τόση σημασία, όχι όσο το έργο μου που κάνει κομμάτια ο χρόνος, τούτη την ώρα που εσείς και εγώ μιλούμε».  Έσκυψε και από την μαύρη, δερμάτινη τσάντα του έβγαλε ένα βιβλίο. Manhattan Transfer, αυτός ήταν ο τίτλος. Στο φόντο καλλιγραφικοί χαρακτήρες και το αμερικάνικο θαύμα, πολλαπλασιασμένο σε δεκάδες παράθυρα. Πίσω υψωνόταν στον ουρανό της πόλης ένας μοντέρνος, καθεδρικός ναός. Εκεί μέσα λατρεύεται ο νεαρός θεός του χρήματος. Θυμήθηκα εκείνον τον Έλληνα ζωγράφο, τον Νίκο Χατζηκυριάκο – Γκίκα όταν έλεγε πως ένα τέτοιο ρύγχος φαντάζει ολότελα παράταιρο για την Αίγινα. Μα τόσο σύμφωνο με την πολιτεία που χτίζεται εδώ και δεκαετίες ξεπερνώντας το ανέφικτο και το απρόσμενο.

Το μυθιστόρημα είναι εκείνη η μορφή της περιπέτειας που ταιριάζει στην ιδιαίτερη αξία της εσωτερικότητας, το περιεχόμενό του το ίδιο είναι η ιστορία της ψυχής που προχωρά στον κόσμο για να μάθει να γνωρίζει τον εαυτό της», γράφει στις αρχές του παλιού αιώνα ο Γκέοργκ Λούκατς. Ο Τζον Ντος Πάσος μπορεί να υπερηφανεύεται πως ανάμεσα στους άλλους σπουδαίους των αμερικανικών γραμμάτων αναπαράστησε την ουσία της αμερικανικής ψυχής κατά την διάρκεια του μεσοπολέμου, όταν μια βαθιά και αναντίρρητη ύφεση κατέκλυζε το αμερικάνικό όνειρο. Με την συνοχή και την πυκνή του γραφή, παρόμοια με εκείνη του πλήθους που διατρέχει δρόμους και εργασίες και εμπορικές συναλλαγές και ανταλλαγές στρατιωτικών υλικών , με την γλαφυρή προσωρινότητα αυτού του κόσμου που διάλεξε για να ιστορήσει, ο Ντος Πάσος ιχνογραφεί το χθες και το σήμερα της Αμερικής. Με την γλώσσα του που είναι μια διάλεκτος της ζωής εκεί έξω, καθρεφτίζει ένα σωρό φαινόμενα κοινωνικά, πολιτισμικά, πολιτικά όσο η εποχή που ξυπνά στις σελίδες του τραγουδά τα βάσανα αυτού του πνιγμένου στην ευκαιρία σύμπαντος.

Η Αμερική που καταδικάζει τα παιδιά της παρελαύνει από τις σελίδες του Manhattan Transfer που επανέρχεται στο εκδοτικό προσκήνιο από το Μεταίχμιο, θραύσμα μιας μοναδικής τριλογίας που δεν θα μπορούσε παρά να φέρει ως τίτλο το όνομα μιας χώρας, τον καμβά της με τις άπειρες δυνατότητες, τους ευγενέστερους τυχοδιώκτες, ανθρώπους παραιτημένους μες στην καρδιά του αμερικάνικου μινόρε, εκείνου που γράφει κομμάτι το κομμάτι  τον μύθο, το καθημερινό και την ιστορία. Χαρακτήρες μυθιστορήματα, μπλεγμένοι σε στίχους και αποσπάσματα έργων και βρώμικες καφετέριες με άθλιο πρωινό, μεταγγίζουν τον εαυτό τους στο σώμα της Αμερικής, μεταγγίζουν τον εαυτό τους στον εαυτό ενός έθνους. Τα κεφάλαια της έκδοσης του Μεταιχμίου συνιστούν καλύτερα ραψωδίες της κατάβασης ενός Αμερικάνου Οδυσσέα, ολότελα όμως παραδομένου στην μοίρα του δύσκολου ταξιδιού, του δίχως τέλος και αφετηρίες, μονάχα γεμάτου σταθμούς, γρήγορους έρωτες, χρυσές ευκαιρίες και δυσεύρετα δολάρια.  Μια αίσθηση ανέχειας, η ανάγκη της επινοητικότητας και το στοίχημα της υπομονής που μετουσιώνει την επιθυμία σε όνειρο, στηρίζουν αυτό το σύμπαν που στα σελίδες του Ντος Πάσος φοριέται σαν το βαθύτερο δέρμα της Αμερικής. Το μέλλον που γυρεύουν στις σελίδες του τόσοι και τόσοι ήρωες, δεν αφορά παρά ένα παρατεταμένο παρόν που ο Αμερικάνος συγγραφέας κατόρθωσε να συλλάβει και να αρθρώσει σε ένα από τα πιο εμβληματικά, λογοτεχνικά έργα του περασμένου αιώνα. Ή και εκείνου που ήδη λάμνει με μας στα ύφαλα του, ίσια στον δρόμο της αιωνιότητας.

Πορτραίτα της αμερικάνικης ιστορίας. Αυτά φωτίζονται στο καθημερινό ρετάμπλο της μεσοπολεμικής Αμερικής. Εφήμερα ήθη, αιώνια και ακίνητα, σκεπασμένα κάτω από τα διαδοχικά στρώματα του καιρού αναπαριστούν την μελαγχολική Αμερική, το φως της που τρεμοπαίζει . Μες σε αυτό το ορθάνοιχτο φρέαρ, τα πρόσωπα μεταμορφώνονται σε μάσκες μαθαίνοντας να βαδίζουν από πολιτεία σε πολιτεία με το βάρος  μιας καταδίκης. Ένα μυθιστόρημα προικισμένο με το χαρακτηριστικό της ολότητας μεταφρασμένο ιδανικά από την Τρισεύγενη Παπαϊωάννου που διαβάζει πίσω από τις λέξεις, ανιχνεύοντας στην εξουθενωτική γραφή του Ντος Πάσος τον βουβό θρήνο της αμερικάνικης ψυχής. Στίχοι από τραγούδια λησμονημένα, το αμερικάνικο όνειρο που γίνεται δίλημμα, πολιτείες σε μαρμαρυγή, μπολιασμένες με ανείπωτες πιθανότητες. Είναι μια ιστορική στιγμή εκείνη που συλλαμβάνει το Manhattan Transfer, μια στιγμή που ένας ολόκληρος κόσμος διαλέγει οριστικά ανάμεσα στην υλοποίηση της ουτοπίας  και το πένθος. Αυτό το τελευταίο θα υμνήσουν οι εκπρόσωποι της γενιάς των μπητ, σε έναν επίλογο γεμάτο από τον κίνδυνο και την δύναμη των μοντέρνων, καταστροφικών συστημάτων.

Αυτή η πολύτιμη έκδοση που το Μεταίχμιο επαναφέρει στην πρώτη γραμμή του αναγνωστικού ενδιαφέροντος συνιστά ένα γεωγραφικό έπος, ένα μυθιστόρημα που απλώνεται στον χώρο και τον χρόνο μιας σπουδαίας χώρας που εδώ και δεκαετίες σιγοκλαίει στα γεφύρια των μεγαλουπόλεών της  για το κακογραμμένο όνειρο και για τα άνθη που απέμειναν στέρφα, για την μεγάλη της κορμοστασιά , τα σφοδρά οράματα και τις τεμπέλικες μέρες. Ένα έπος ζωής, γεμάτο από αδυναμίες αποκαλύπτεται στις σελίδες του Manhattan Transfer, μια ιστορία που κυμαίνεται ανάμεσα στα όρια της ηθικής και τις επιλογές εκείνων των flaneurs που περιφέρονται σε σταθμούς, λιμάνια, αγκαλιές, χαλάσματα, κράσπεδα και σελίδες, καταδικάζοντας σε μια σκληρή δαπάνη τον δημιουργικό της ενθουσιασμό.

Ο κύριος τράβηξε μια γενναία ρουφηξιά από το πούρο του και με κοίταξε. Είχε γεράσει κιόλας. Πίσω του σε μια γυάλινη προθήκη μια κατάσχιστη αστερόεσσα άφηνε το τραγούδι της να ακουστεί ανάμεσα σε ήχους από φλιτζάνια, φιλιά, κρότους πόρτας και επαναλαμβανόμενες παραγγελίες στο κοριτσόπουλο με την παραδοσιακή φορεσιά. Ο κύριος πίσω από τους καπνούς του, πρόσθεσε ακόμη δυο λόγια. «Αυτό θα σου δείξει το αληθινό Manhattan», είπε εμπιστευτικά και έκανε να φύγει σπρώχνοντας το βιβλίο προς την μεριά μου. Έξω η ερημιά πάγωνε το αίμα και οι πλαστικές επιγραφές προσέθεταν μια ιδέα θλίψης στην γενική μελαγχολία. Ο καφές μου είχε κρυώσει και η παρέα μου δεν είχε κέφι για άλλες κουβέντες. Σηκώθηκα με δυσκολία από τον δερμάτινο καναπέ και προτού φύγω έβαλα να παίξει στο τζουκ μποξ του καταστήματος μια ωραία, country μελωδία. Ο κύριος μου χαμογέλασε και έκανε μια δειλή φιγούρα με τους ώμους του, σαν εκείνες που επαναλαμβάνουν αδιάκοπα οι κλόουν του δρόμου, παιδιά του Σικάγο, του Σαιντ Λούις, της Βοστώνης, της Οκλαχόμα. Παιδιά σαν εκείνα που γυρεύουν μοναδικά την τύχη τους στις σελίδες ενός αληθινού έπους. Στις σελίδες του Manhattan Transfer που τόσο εξαίσια μετέφρασε η Τρισεύγενη Παπαϊωάννου και με επιμέλεια μοναδική, φρόντισαν οι εκδόσεις Μεταίχμιο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular