Μαρία Τζιαούρη-Χίλμερ, Γραμμή ανάμεσά μας, Εκδόσεις Το Ροδακιό

Η μυθολογία της Μαρίας Τζιαούρη-Χίλμερ

6 November 2021

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Μαρία Τζιαούρη-Χίλμερ, Γραμμή ανάμεσά μας, Εκδόσεις Το Ροδακιό

Στον 6^ο π. Χ. αιώνα, ο Αθηναίος νομοθέτης Σόλων παραπονιόταν για τα πολλά ψέματα που έλεγαν οι ποιητές. Οι αιτιάσεις του επαναλήφθηκαν από πολλούς μεταγενεστέρους. Στον Τζόζεφ Κόνραντ άρεσε να παίζει με το διπλό νόημα της λέξης «μυθοπλασία» και σε μία περίπτωση μετάνιωσε που δεν μπορούσε να εφεύρει ένα αποτελεσματικό ψέμα -ένα ψέμα που θα μπορούσε να πουλήσει και να διαρκέσει, να γίνει αντικείμενο θαυμασμού. Ωστόσο έγραφε πως στην καρδιά της μυθοπλασίας, ακόμα και της λιγότερο άξιας για το όνομα αυτό, μπορούσε να βρεθεί ένα είδος αλήθειας.[i]

Τα λόγια ανήκουν στον συγγραφέα Jeremy Hawthorn ο οποίος στο βιβλίο του Ξεκλειδώνοντας το κείμενο (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2020) αναλύει τη σχέση αναφορικότητας και μυθοπλασίας. Το ερώτημα σε τι αναφέρονται τα κείμενα είναι χονδροειδές, πιστεύει και μας έχει απασχολήσει από την αρχαιότητα. Οι συγγραφείς περιγράφουν γεγονότα και χαρακτήρες, πράξεις που δεν έχουν υπάρξει έξω από τις σελίδες των βιβλίων τους, ωστόσο τα λογοτεχνικά έργα ασκούν μεγάλη επίδραση στον ανθρώπινο ψυχισμό, ενώ έχουν καταστεί αντικείμενο μελέτης και θαυμασμού ως πηγή σοφίας και ενόρασης.[ii]

Η Μαρία Τζιαούρη-Χίλμερ, συγγραφέας από την Κύπρο, στη συλλογή διηγημάτων της Γραμμή ανάμεσά μας (Το Ροδακιό, 2020) εστιάζει στον κόσμο της βιωμένης εμπειρίας με τον οποίο τη συνδέουν πλούσιοι συναισθηματικοί δεσμοί. Το στοιχείο της επινόησης υπάρχει στη μυθοπλασία της και συνεργεί στην τελική διαμόρφωση του αφηγηματικού της ιστού. Τα βιώματα ωστόσο αποτελούν τον κύριο άξονα της προσωπικής της μυθολογίας με τα οποία συνυφαίνονται η κοινωνική και ιστορική πραγματικότητα.

Η εμπειρία της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο το 1974 θα αποτελέσει για τη συγγραφέα το κατεξοχήν θρεπτικό υλικό που θα τροφοδοτήσει μνήμη και φαντασία. Κάνοντας χρήση συμβολισμών, αφήνει να ξετυλιχθεί η αφηγηματική της ανέμη με την πολύχρωμη κλωστή της κυπριακής παράδοσης. Η κατοχή του νησιού, οι λεηλασίες, το ξεσπίτωμα, ο ψυχολογικός πόλεμος, το πρόβλημα με τους αγνοούμενους, περιγράφονται με τον γεμάτο ενσυναίσθηση λόγο, τους αγχωτικούς ρυθμούς του ασύνδετου σχήματος, το γιασεμί που μαράθηκε. Η διαλυμένη ζωή των Κυπρίων μετά την εισβολή περνάει αριστοτεχνικά μέσα από την καταστροφή ενός μικρού κασετόφωνου.

Η θεματολογία στα 21 διηγήματα της συλλογής επεκτείνεται στον έρωτα της Μαριάμ με τον Τουρκοκύπριο Γιλμάζ, στον ρατσισμό, τον καρκίνο, τη μαστεκτομή, την ομοφυλοφιλία, τον HIV, τον αυτισμό, τις σχέσεις γονέων-παιδιών, τη μετανάστευση, τα διαζύγια, τους νεκρούς γάμους, την παιδική κακοποίηση, τη μοναξιά, τον θάνατο. Τα ζητήματα θίγονται με λυρισμό και υπόγεια μελαγχολία. Η γραφή της Μαρίας Τζιαούρη-Χίλμερ παρουσιάζεται συγκαλυμμένα αυτοβιογραφούμενη, τεχνική που δεν ταυτίζεται με την αυτοβιογραφία. Συνιστά αυτοβιογραφική αφηγηματική μέθοδο που αντανακλάται μέσα από αυστηρά επιλεγμένη συνείδηση. Τα διηγήματα μορφοποιούν βιώματα, αρθρώνοντας την ιστορία της Κύπρου, αλλά και πολλά σύγχρονα ζητήματα φενακισμένης πραγματικότητας.

Κοινωνικοί προβληματισμοί, ατομικές αξίες, φύση, τραγούδια, κυπριακή διάλεκτος, μια δυναμική πολυφωνία που με τις εικόνες και τις περιγραφές ταξιδεύει τον αναγνώστη και την αναγνώστρια στη σύγχρονη πολιτισμική ταυτότητα του ανθρώπου. Με τη δύναμη της λογοτεχνικής της γλώσσας η Μαρία Τζιαούρη-Χίλμερ στη συλλογή της Γραμμή ανάμεσά μας ανατέμνει τα σημεία των συγκρούσεων του ανθρώπου με το περιβάλλον. Με ενάργεια και υποβλητική ατμόσφαιρα πετυχαίνει να απεικονίσει τις εσωτερικές του διαδρομές, τις αφετηρίες, τους τερματισμούς, αλλά και τη γραμμή ανάμεσά τους, σε σύζευξη πάντα με το κοινωνικό και ιστορικό γίγνεσθαι.

Ο άνθρωπος είναι μια περιπέτεια, έλεγε ο Ηρόδοτος, γι’ αυτό δεν γνωρίζει ούτε σύνορα ούτε όρια: σε κάθε γωνιά της γης αποκαλύπτονται ιστορίες που διατρέχουν το πέρας των αιώνων, μνημεία που ξεπερνούν ακόμα και τους λόγους για τους οποίους στήθηκαν, μέρη φασματικά ή πραγματικά που μπλέκονται ιδανικά στις μνήμες και στα όνειρα των ανθρώπων.

Ο Βαγορής

[…]

Ιούλιος 2019, Λεμεσός

Κάθεται στον καναπέ του σαλονιού. Αμίλητη, άκεφη. Τα παραθυρόφυλλα είναι μισόκλειστα για να κρατήσουν την αφόρητη ζέστη και υγρασία έξω από το σπίτι. Τα μαλλιά της άρχισαν ν’ ασπρίζουν. Στην τηλεόραση ακούγονται οι ειδήσεις των 14:00. «Σήμερα κλείνουν σαράντα πέντε χρόνια από τη μαύρη εκείνη μέρα του πραξικοπήματος. Από τους 1619 αγνοούμενους βρέθηκαν τα κόκαλα των…» «Κλείσ’ την τωρά. Εν θέλω ν’ ακούω τίποτε», ακούστηκε η φωνή μιας ηλικιωμένης γυναίκας μέσα από την κουζίνα. Σηκώθηκε από τον καναπέ, έκλεισε κατευθείαν την τηλεόραση και πήγε στο δωμάτιό της. Έσκυψε κάτω από το κρεβάτι, ανέσυρε ένα ξύλινο κουτί και κάθισε στην απέναντι πολυθρόνα. Το άνοιξε με προσοχή, κοίταξε μια-μια τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες και μετά κοντοστάθηκε σε μια φθαρμένη από το χρόνο και το άγγιγμα φωτογραφία. Τη χάιδεψε με τα δάχτυλά της σαν ν’ άγγιζε το μάγουλο ενός μωρού και ψιθύρισε μ’ έναν υπόκωφο λυγμό στο λαιμό: «Βαγορή! Βαγορή μου! Ζεις, Βαγορή μου; Ζεις; Εν παντρεύτηκα, Βαγορή μου, γιατί καρτερώ σε. Να ’μαστε πάλε μαζί. Να παντρευτούμεν. Είμαι δαμαί τζαι καρτερώ σε ώσπου να κλείσουν τα μάθκια μου. Καρτερώ σε.» […] (σελ. 17)