***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Η βραβευμένη Βρετανο-Τουρκάλα συγγραφέας και υποψήφια για το Βραβείο Booker 2019 έχει μια πολύ επιτυχημένη εκδοτική πορεία καθώς έργα της έχουν μεταφραστεί σε πενήντα γλώσσες, είναι αρθρογράφος και έχει διακριθεί τόσο για τις σπουδές της στις πολιτικές επιστήμες όσο και ως υπέρμαχος των δικαιωμάτων των γυναικών, της LGBT κοινότητας και της ελευθερίας του λόγου.
Αυτή τη φορά υπογράφει μια σαγηνευτική ιστορία που ρέει σαν ένα παραμύθι, αναβιώνοντας ταυτόχρονα την εποχή της ακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την εποχή που χτίστηκαν τα μεγάλα αρχιτεκτονικά αριστουργήματα της Ιστανμπούλ κατά τον δέκατο έκτο αιώνα. Παράλληλα στήνει έναν μυθιστορηματικό καμβά πάνω στον οποίο φιλοτεχνεί επιδέξια τις αξίες τις οποίες θέλει να αναδείξει. Με κυρίαρχη την πολύτιμη ανάγκη του ανθρώπου για την αγάπη, την ισότητα, την ελευθερία, τη φιλία αλλά και τη γνώση ως πρωταρχικό ορισμό της εξελικτικής του πορείας που τον απομακρύνει από κάθε είδους σκοταδισμό και δεισιδαιμονικές νοοτροπίες, το βιβλίο φωτίζει την έννοια της φιλίας, τη σπουδαιότητα της επαφής του ανθρώπου με τη φύση, τον διάχυτο σεβασμό απέναντι στα ζώα, τη διεύρυνση των οριζόντων μέσα από το βιβλίο, την ανάγκη προστασίας της διαφορετικότητας, την αξία της συλλογικότητας, την αντιμετώπιση του όχλου μέσα από τη χειραγώγησή του και εν τέλει την προσαρμοστικότητα ως δύναμη για την επιβίωση. Παράλληλα, είναι εντυπωσιακός ο τρόπος που παρουσιάζει την έκφραση της κυριαρχίας μέσα από κτίσματα άφθαρτα στο πέρασμα του χρόνου, αλλά και την αδήριτη αξία της συλλογικής προσπάθειας.
Στην ιστορία του Τζαχάν και του αγαπημένου του λευκού ελέφαντα, του Τσότα ο αναγνώστης παρακολουθεί ένα παιδί που φεύγει από το σπίτι του λόγω της βίαιης συμπεριφοράς του πατριού του απέναντι στη μητέρα του και αποφασίζει πως θα γυρίσει πίσω μόνο για να τιμωρήσει την αδικία. Θα βρεθεί στο παλάτι ως μαχούτ, ως εκπαιδευτής του ελέφαντα δηλαδή, τον οποίο συνοδεύει. Εκεί θα γνωρίσει τη μοναχοκόρη του Σουλτάνου, τη Μιχριμάχ και θα την ερωτευτεί.
Ύστερα από αρκετές περιπέτειες μια συνάντηση θα καθορίσει την μετέπειτα εξέλιξή του. Πρόκειται για τη συνάντησή του με τον Σινάν, τον σπουδαίο Πρώτο Βασιλικό αρχιτέκτονα—ένα υπαρκτό πρόσωπο που έχτισε γέφυρες, υδραγωγεία, μαυσωλεία, ανάκτορα, τζαμιά και τεμένη και φυσικά το περίφημο τέμενος του Σουλεϊμάν—η οποία θα φέρει μια ρηξικέλευθη αλλαγή στην πορεία της ζωής του όταν θα γίνει ο τέταρτος μαθητευόμενός του και μαζί θα χτίσουν την Ιστανμπούλ δημιουργώντας τα μοναδικά αρχιτεκτονήματα της πόλης που μαγνητίζουν ακόμη τον κόσμο.
Ο Τζαχάν θα δει τον κόσμο με άλλα μάτια, θα γνωρίσει την ομαδικότητα, την εμπιστοσύνη και τη φιλία στη διαφορετικότητα των τσιγγάνων, θα μάθει πως η δημιουργία δεν αποκλείει τη γενναιοδωρία της καταστροφής όταν θα αποφασιστεί να καταστρέψουν το Αστεροσκοπείο που με τόσους κόπους έχτισαν και θα σώσει τα βιβλία που φυλάσσονταν στη βιβλιοθήκη του μια μέρα πριν από την κατεδάφιση. Οι περιπέτειες της ζωής του του θα γίνουν το εφαλτήριο για μια προσωπική ενδοσκόπηση. Ο Τζαχάν θα μάθει ποια είναι τα όριά του, ποιος είναι στην πραγματικότητα ο ίδιος αλλά και με ποιον τρόπο η αγάπη μπορεί να οδηγήσει στην ασφάλεια σε έναν κόσμο που κυριαρχούν οι κίνδυνοι αλλά και το θαύμα.
Η Ελίφ Σαφάκ ξεναγεί τον αναγνώστη της στα μυστικά και στις ομορφιές της Πόλης των Πόλεων. Αναπλάθει την ιδιαίτερη εκείνη θελκτική της ατμόσφαιρα που δημιουργούν οι μυρωδιές, οι γεύσεις, οι εικόνες, της πόλης «της εύκολης λησμονιάς», όπως τη χαρακτηρίζει. Δεν στέκεται όμως μόνο σ’ αυτό. Το βιβλίο είναι γεμάτο με στοχασμούς, διάστικτο από φράσεις που σηματοδοτούν τις προαναφερθείσες αξίες και αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για να είναι αξιανάγνωστο. Χαρακτηριστικό το απόσπασμα:
«[…]αν υπάρχει ένα σχήμα που εκτείνεται πάνω απ’ όλους μας, αυτό είναι ο θόλος. Εκεί όλες οι διακρίσεις εξαφανίζονται και κάθε ήχος, είτε χαράς είτε λύπης, συγχωνεύεται σε μία απέραντη σιγή της αγάπης που περικλείει τα πάντα. Όταν σκέφτομαι αυτόν τον κόσμο με τέτοιο τρόπο, νιώθω σαστισμένος και αποπροσανατολισμένος και δεν μπορώ πια να πω πού αρχίζει το μέλλον και πού τελειώνει το παρόν· πού καταρρέει η Δύση και πού ανατέλλει η Ανατολή».
Η Ελίφ Σαφάκ σκύβει με αγάπη επάνω στους ήρωές της αλλά πρώτα έχει διεισδύσει στην Ιστορία της εποχής. Ήθη και έθιμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας περιγράφονται, πολλά ιστορικά στοιχεία αναφέρονται αλλά κυρίως η Ιστορία της αρχιτεκτονικής της Ιστανμπούλ που συνέθεσε τόσο την περίλαμπρη ομορφιά της όσο και τη γοητεία της ανά τους αιώνες. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι τρυφερή, λυρική και ταυτόχρονα όταν πρέπει ρεαλιστική, διακρίνεται για την εικονοπλαστική της ποιητική και έχει όλα τα εχέγγυα για μια απολαυστική ανάγνωση, καθώς η μετάφραση της κ. Παπασταύρου υπογράφει με επιτυχία την ελληνική απρόσκοπτη απόδοσή του έργου.
Ένα γοητευτικό ανάγνωσμα που κυλά ευχάριστα «σαν το νερό, όπως ο κόσμος».
Ελίφ Σαφάκ «Ο μαθητευόμενος αρχιτέκτονας», εκδ. ΨΥΧΟΓΙΟΣ, μετ. Άννα Παπασταύρου
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
