***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Ο μεταφραστής είναι ο υποκριτής του γραπτού λόγου.
Πράγματι, υπό μία έννοια, το «επάγγελμα» του μεταφραστή παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με αυτό του ηθοποιού. Το πρωτότυπο κείμενο μπορεί να συγκριθεί με ένα θεατρικό ρόλο: κάθε μεταφραστής το κατανοεί και το ερμηνεύει με διαφορετικό τρόπο, βασιζόμενος, μεταξύ άλλων, σε ένα σύνολο αναφορών – τον ορίζοντα προσδοκιών, για να χρησιμοποιήσουμε τον όρο του Hans Robert Jauss – τις οποίες και εισάγει στο κείμενο ως αναγνώστης, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που κάθε ηθοποιός, κάθε υποκριτής, κατανοεί και ερμηνεύει με διαφορετικό τρόπο το ρόλο που καλείται να ενσαρκώσει, έχοντας προηγουμένως ερευνήσει το χωροχρονικό πλαίσιο εντός του οποίου το περί ου ο λόγος έργο δημιουργήθηκε, όπως και κάθε «χρήσιμη» πληροφορία που αφορά στο συγγραφέα του. Στο χώρο της υποκριτικής, τον ηθοποιό συντρέχει, καθοδηγεί – ενίοτε και «χαλιναγωγεί» – ο σκηνοθέτης. Στο χώρο της μετάφρασης – και αναφερόμαστε πρωτίστως στη λογοτεχνική μετάφραση – στην περίπτωση που ο μεταφραστής δεν «σκηνοθετεί» κατ’ αποκλειστικότητα ο ίδιος την παράσταση που ανεβάζει, ήτοι, στην περίπτωση που δεν ενσαρκώνει, πέραν όλων των άλλων ρόλων με τους οποίους είναι επιφορτισμένος, και το ρόλο του σκηνοθέτη του ίδιου του του εαυτού, αυτή η «σκηνοθετικής φύσεως» συνδρομή παρέχεται από διάφορες μεταφραστικές θεωρίες, παράλληλα κείμενα, λεξικά και κάθε είδους βοηθήματα, άψυχα και έμψυχα. Όλα αυτά συμβάλλουν μεν στη δημιουργία ενός πλαισίου, όμως αυτοί που καλούνται να γεμίσουν αυτό το πλαίσιο εισάγοντας μέσα σε αυτό και τον παράγοντα ερμηνεία δεν είναι άλλοι πέρα από τον υποκριτή και το μεταφραστή. Και, ως «καλύτερη» ερμηνεία θεωρούμε την επονομαζόμενη από τον Walter Benjamin διάστιχο ερμηνεία, την ανάγνωση ανάμεσα και πίσω από τις γραμμές.
Ο «μικρομηκάς», από την άλλη, δηλαδή ο δημιουργός ταινιών μικρού μήκους, είναι ο ποιητής των οπτικοακουστικών τεχνών. Αν αποφάσιζε κανείς να μεταφράσει διασημειωτικά μία ταινία μικρού μήκους σε λογοτεχνία, ίσως η ποίηση να ήταν το πλέον κατάλληλο είδος, καθώς και στις δύο μορφές τέχνης αυτά που εννοούνται είναι συνήθως περισσότερα από αυτά που λέγονται. Ή, για να το πούμε διαφορετικά, ένας από τους όρους του «σιωπηρού συμβολαίου» που συνάπτει ο μικρομηκάς με το θεατή και ο ποιητής με τον αναγνώστη ορίζει πως οι αποδέκτες των δημιουργημάτων τους είναι και οι ίδιοι δημιουργοί. Συμπληρώνοντας «κενά» γίνονται και οι ίδιοι νοηματοδότες, παράγουν νόημα και συμβάλλουν στην ολοκλήρωση του δημιουργήματος, το οποίο θα παρέμενε ημιτελές – υπάρχει άραγε «τέλειο» έργο τέχνης; – χωρίς τη συμμετοχή του σώματος των αποδεκτών – των αποδεκτών συλλήβδην, αλλά και του κάθε αποδέκτη ξεχωριστά.
Μετάφραση, υποκριτική, κινηματογράφος, ποίηση. Κρίκοι ασύνδετοι ή τμήματα της ίδιας αλυσίδας;
Έτσι σε κάθε λίμνη ολόκληρη η σελήνη
Λάμπει, γιατί ζει ψηλά.Ο μεταφραστής υποκριτής; Ο μικρομηκάς ποιητής;
Αναρίθμητοι ζουν μέσα μας.
Αν σκέφτομαι ή αν νιώθω, αγνοώ
Ποιος μέσα μου σκέφτεται ή νιώθει.
Είμαι μονάχα ο τόπος
Όπου νιώθουν ή σκέφτονται.
Ο Ινδός φυσικός Satyendra Nath Bose είχε πει κάποτε το εξής: «Η αιώνια αλήθεια ανήκει σ’ αυτούς που βλέπουν το Ένα σε όλες τις μεταβαλλόμενες πολυπλοκότητες του σύμπαντος.» Τα πάντα κλίνουν προς το Ένα. Το ίδιο συμβαίνει και με τις τέχνες. Σπόροι της μιας ενυπάρχουν στην άλλη, ανεξαρτήτως του εάν θα βλαστήσουν κάποια στιγμή ή όχι – υπάρχουν. Κι αυτό, επειδή η δημιουργία, η Ποίηση, είναι μία.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
