Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

 Το τραγούδι των Ινουίτ, Λίλια Τσούβα, Εκδόσεις Βακχικόν

Το τραγούδι των Ινουίτ είναι ένα ιδιαίτερο βιβλίο. Ασφαλώς, όπως όλοι πριν από εμένα επεσήμαναν και είναι αρκετοί εκείνοι που έχουν ήδη γράψει για το βιβλίο, η γεωγραφία είναι μια εντυπωσιακή συνιστώσα του. Ιαπωνία, Νότιος Αμερική, διάφορες χώρες της Ευρώπης, Καραϊβική, Χιλή, Βραζιλία, Νέα Υόρκη, Αρκτικός κύκλος είναι μερικές μόνο από τις τοποθεσίες που χρησιμοποιεί σαν φαντασμαγορικά σκηνικά για τις – ενίοτε πολύ σύντομες, σχεδόν μπονσάι – ιστορίες της που όμως κρύβουν ένα πολύ κοινό στοιχείο: τον ανθρώπινο παράγοντα. Ο άνθρωπος είναι αφενός πλήρης αδυναμιών και αφετέρου ικανός για οτιδήποτε, γεγονός το οποίο αναγνωρίζει πλήρως η Τσούβα στα διηγήματά της, πολλά από τα οποία αφιερώνει στην ιχνηλάτηση εκείνου του ορίου στο οποίο η αδυναμία μετατρέπεται σε παραφροσύνη που οπλίζει τα χέρια των αδικημένων.

Η ανθρώπινη αδυναμία είναι ο θεματικός άξονας που διαπερνά όλα τα διηγήματα, ανεξαρτήτως τόπου ή χρόνου. Άρα η ανθρώπινη αδυναμία είναι ο κοινός παρονομαστής τους, ένας παρονομαστής που μένει πάντα ανατριχιαστικά αμετάβλητος ο ίδιος. Στα διηγήματα της Τσούβα, κάποιες φορές η αδυναμία στρέφεται προς τα μέσα και εσωτερικεύεται, όπως για παράδειγμα στη «Μάικο», το εναρκτήριο διήγημα της συλλογής: η κακοκαιρία του χειμώνα έξω την τρομάζει, όμως είναι η έλλειψη εργασίας η οποία την άφησε χωρίς ξύλα για το τζάκι εκείνη που της φέρνει απελπισία – και εντέλει τον θάνατο.

Ο θάνατος είναι ένα θέμα που επανέρχεται στα διηγήματα. Σπανίως έρχεται μόνος όπως στη «Μάικο», συνήθως προκαλείται. Στη «Θερινή ομίχλη» η αδυναμία, που εδώ πηγάζει από την κοινωνική θέση, δεν στρέφεται προς τα μέσα. Αντίθετα, εξωτερικεύεται με ένταση και γίνεται δύναμη που οπλίζει με τσαγιέρες και κουζινομάχαιρα τα χέρια των υπηρετριών. Είναι η δύναμη που ευθύνεται για τον φόνο της υπερόπτριας και βασανιστικής κυρίας του σπιτιού και της κόρης της από τα χέρια των λακέδων τους. Στο «Κράιμχιλντ» αντίθετα, ο θάνατος δεν έρχεται, είναι ήδη εκεί: διαποτίζει την ύπαρξη της ομώνυμης με τον τίτλο πρωταγωνίστριας, αφού όλοι οι δικοί της πεθαίνουν – ακόμη και η γυναίκα που την υιοθετεί. Δεν προλαβαίνει όμως να μείνει μόνη γιατί, σε μια μεταφυσική στροφή, την επισκέπτεται ξαφνικά το φάντασμα της μητέρας της.

Ορισμένοι κριτικοί μίλησαν για τον μαγικό ρεαλισμό στη γραφή της Τσούβα. Πράγματι, υπάρχουν πολλά μεταφυσικά στοιχεία που διαπερνούν ανεξήγητα και μαγικά την κατά τα άλλα ρεαλιστική γραφή της. Και, μαζί με το μεταφυσικό στοιχείο, υπάρχουν αρκετά μυστηριακά τέτοια που μερικές φορές καθορίζουν την εξέλιξη των ιστοριών της, χαρίζοντάς τους σαγηνευτική ασάφεια. Οι ιστορίες αυτές είναι, κατά τη γνώμη μου, οι ωραιότερες του βιβλίου.

Μια τέτοια ιστορία είναι «Το κορίτσι με το μαύρο άλογο». Παρά τον τίτλο, σαν ήρωας του διηγήματος εμφανίζεται ένας 35άρης ακτιβιστής που συναντά σε ένα χωριό της Βραζιλίας το κορίτσι με το μαύρο άλογο του τίτλου, τη Χιμένα. Η Χιμένα είναι φυσικά κάτι το άπιαστο και η πρώτη φορά που τη βλέπει του χαρίζει βαριά όνειρα. Όταν επιτέλους την ξανασυναντά, τρέχει και της προσφέρει λουλούδια, ψελλίζοντάς της στίχους από το Άσμα Ασμάτων. Όταν εκείνη γυρίζει επιτέλους να τον κοιτάξει, «ένα νεφελώδες πλέγμα» τη χωρίζει από τα μάτια του: «μπορούσε να δει μόνον τον καθρέφτη με το είδωλό της», σαν η κοπέλα να μην ήταν αληθινή. Το διήγημα τελειώνει σε αυτό ακριβώς το σημείο. Η ασάφεια είναι τρομακτική. Τι έγινε μετά; Έμεινε εκείνος κοντά της ή έφυγε; Η κοπέλα ήταν τελικά αληθινή; Κι αν ήταν, συνέβη κάτι μεταξύ τους; Αν δεν ήταν, μήπως ήταν τελικά ένα σύμβολο της φύσης; Όταν τον αναγνώστη τον βασανίζουν επιτακτικά τέτοια ερωτήματα, έχει να κάνει με πραγματική λογοτεχνία.

«Τα τραπουλόχαρτα» είναι μια άλλη πολύ ωραία ιστορία. Ένας άντρας, ο Κούλαν, βλέπει ένα όνειρο και ταράζεται. Βγαίνει στους δρόμους του Δουβλίνου, είναι Χριστούγεννα, εκείνος όμως πηγαίνει στη βιβλοθήκη του Τρίνιτι Κόλλετζ, όπου στέκεται μπροστά από ένα εικονογραφημένο χειρόγραφο με τα τέσσερα ευαγγέλια, ζαλισμένος ακόμη, και εστιάζει στη λέξη «αγάπη» του εξωφύλλου. Λίγο αργότερα, στο καφέ όπου κάθεται, το βλέμμα του αγκαλιάζει τη Φάτνη και δίπλα της μια ανθισμένη μες στο καταχείμωνο τριανταφυλλιά. Το διήγημα δεν ακολουθεί κανένα από τα γνωστά κλισέ. Λείπουν παντελώς από αυτό οι γνώριμες αναφορές στα Χριστούγεννα, με εξαίρεση τη φάτνη, όμως καταφέρνει να συνδέσει στον νου του αναγνώστη τη λέξη «αγάπη» μαζί με μια ελάχιστη στιγμή ομορφιάς μες στην ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων. Με λιγοστές λέξεις, η Τσούβα καταφέρνει να ανασυστήσει τη θαλπωρή της συγκεκριμένης γιορτής, ακόμη κι αν χρησιμοποιεί σαν ήρωα έναν μοναχικό άνθρωπο έξω από οτιδήποτε χριστουγεννιάτικο.

Στο διήγημα αυτό γίνεται επίσης αναφορά στους εφιαλτικούς πίνακες του Φράνσις Μπέικον. Ένας έντονος θεματικός άξονας της Τσούβα, που φανερώνει προφανώς ένα από τα προσωπικά της ενδιαφέροντα, είναι η ζωγραφική. Σε πολλά διηγήματα γίνονται αναφορές σε γνωστούς ή λιγότερο γνωστούς πίνακες, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το διήγημα «Ματίλντα». Σε αυτό, γίνεται ρητή αναφορά στη «Δαντελού» του Βερμέερ και κατόπιν περιγράφεται ένα κορίτσι ντυμένο στα λευκά, που ποζάρει για έναν ζωγράφο, με το ένα χέρι ακουμπισμένο στο τραπέζι και το άλλο να πέφτει στον γοφό του. Το κορίτσι πεθαίνει, όπως μαθαίνουμε στο τέλος του διηγήματος, και μένει ο πίνακας τον οποίο η μητέρα «αγκαλιάζει με το βλέμμα». Η καταληκτική αυτή φράση του διηγήματος ξεκινά μια τεράστια συζήτηση σχετικά με τον ρόλο της τέχνης και τη σχέση της με την πραγματική ζωή. Πώς γίνεται να είναι εντάξει που έμεινε ο πίνακας, ενώ το παιδί πέθανε, και να αρκεί αυτός στη μητέρα; Πώς γίνεται η ομορφιά και η τέχνη να αναπληρώσουν μια τόσο μεγάλη απώλεια;

Μια άλλη πανταχού παρούσα, ενδιαφέρουσα θεματική αφορά το υγρό στοιχείο. Στις πρώτες ιστορίες υπάρχει πάντα ένα ποτάμι, κατά μήκος του οποίου διαδραματίζονται οι εξελίξεις. Στα τελευταία διηγήματα, το υγρό στοιχείο παίρνει την πλατιά μορφή της θάλασσας, αλλά και την ορμητική φύση της, καθώς μετατρέπεται σε τσουνάμι. Αλλού, παίρνει τη μορφή ιδρώτα στον οποίο μουσκεύεται ο εκάστοτε πρωταγωνιστής επειδή ζει κάποιου είδους ένταση. Αλλού πάλι, τη μορφή του αλκοόλ το οποίο καταναλώνει. Σε όλες τις περιπτώσεις η παρουσία του είναι σημαντική.

Ποτάμι ρέει και σε ένα άλλο διήγημα στο οποίο αξίζει να σταθεί κάποιος, στον «Γητευτή». Στο διήγημα αυτό μπλέκουν αρμονικά το παραμύθι «Ο μαγεμένος αυλός» των αδερφών Γκριμ με την Ιλιάδα και μια πανάρχαια κεντρική ιδέα στην τελευταία: την μήνιν. Η μήνις, η οργή δηλαδή, ήταν υπεύθυνη που ο αδικημένος από τον δήμαρχο γητευτής πρώτα των ποντικιών και ύστερα των παιδιών άφησε μια ολόκληρη πόλη άκληρη. Η μήνις του Αχιλλέα ήταν ο λόγος του πολέμου με τους Τρώες και η αιτία πίσω από τα αιματοκυλίσματα των ηρώων στο έργο του Ομήρου. Στο διήγημα της Τσούβα, τα δύο κείμενα μπλέκονται, όπως συμβαίνει στον νου όλων μας με τα κείμενα που έχουμε διαβάσει.

Τελευταίο διήγημα του βιβλίου είναι το ομώνυμο του τίτλου του. Μια Εσκιμώα έρχεται αντιμέτωπη με μια πολική αρκούδα και τα δύο παιδιά της. Φοβάται για τους σκύλους της – πολύτιμους πόρους για την επιβίωση της ίδιας και της αδερφής της στο παγωμένο περιβάλλον. Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στη «Μάικο», το διήγημα που ξεκινά το βιβλίο, η αδυναμία της απέναντι στην αρκούδα μαζί με την απελπισία για τα ζώα της, μετατρέπονται τελικά σε δύναμη. Αρχίζουν με την αδερφή της να τραγουδούν το κατάτζιακ, το παραδοσιακό τραγούδι της φυλής τους. Τραγουδούν με τέτοια ένταση και πίστη που η αδυναμία τους εξαφανίζεται – όπως και η αρκούδα και τα μικρά της. Ο ανθρώπινος παράγοντας, πέρα από τις αδυναμίες του, είναι πραγματικά ικανός για οτιδήποτε – και για θαυμαστά πράγματα ή κυρίως για αυτά. Με τούτη τη βαθιά συνειδητοποίηση κλείνει το εξαιρετικό νέο βιβλίο της Λίλιας Τσούβα.

Το τραγούδι των Ινουίτ, Λίλια Τσούβα,

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular