Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Μα εγώ θα γράψω μια λυπητερή

μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι πού ’ναι.

Κ. Γ. ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ

separator

Από τους ποιητές που εμφανίστηκαν στα ελληνικά γράμματα την περίοδο του Μεσοπολέμου, ορισμένοι εξακολουθούν να μας απασχολούν μέχρι σήμερα.

Στην πρώτη σειρά βρίσκονται φυσικά ο Καρυωτάκης και η Πολυδούρη, κι ακολουθούν από κοντά ο Λαπαθιώτης, ο Τέλλος Άγρας, ο Μήτσος Παπανικολάου, ο Κώστας Ουράνης, ο Ρώμος Φιλύρας. Το έργο τους, περνώντας μέσα από τις συμπληγάδες του μοντερνισμού, κατάφερε να επιβιώσει και τα ονόματά τους είναι πλέον γνωστά και στον σύγχρονο αναγνώστη.

Υπάρχουν όμως κάποιοι ποιητές που έζησαν την ίδια εποχή αλλά δεν είχαν ανάλογη τύχη. Πρόκειται για τους ποιητές που άνθισαν –και μαράθηκαν σύντομα– στη σκιά του Καρυωτάκη. Η κριτική τους θεώρησε μιμητές του κορυφαίου εκπροσώπου της σχολής και τους αγνόησε, ενώ η εμφάνιση της γενιάς του τριάντα και η επικράτηση του μοντερνισμού συνέτειναν στο να λησμονηθούν μια ώρα αρχύτερα. Οι περισσότεροι άλλωστε από αυτούς πέθαναν πολύ νέοι, πριν προλάβουν δηλαδή να συγκροτήσουν μια ολοκληρωμένη ποιητική προσωπικότητα.

«Η νεολαία εκείνη που θερίστηκε γύρω μου τότε», θυμάται πολλά χρόνια αργότερα ο Άγγελος Τερζάκης, «που την ήπιε σα σταγόνα νερό ένας θανάσιμος ήλιος, η επαρχία, η φτώχεια, η καταδίωξη, η εξορία, η αρρώστια, η αστοχία, η προδοσία των άλλων, είχε ένα δράμα εσωτερικό· και το δράμα είναι το μόνο που καταξιώνει τον άνθρωπο ηθικά, τον κάνει αξιοσέβαστο. Μπορεί να έχεις τάλαντο και να πετύχεις, τύχη και να ευνοηθείς, καπατσοσύνη και να επιπλεύσεις, πλάτες και να ξεκινήσεις. Μπορεί να μπεις στη φωτεινή ζώνη μόνο και μόνον επειδή σ’ ευνόησαν οι εξωτερικές συνθήκες στην αφετηρία σου. Μα εγώ θα γράψω μια λυπητερή μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι πού ’ναι. Άλλοι παίρνουν θέση στην ιστορία, άλλοι κάνουν την ιστορία. Αυτούς τιμώ».

Ωστόσο, στο έργο αυτών των ποιητών, που δεν πήραν θέση στην ιστορία, μπορούμε να ανιχνεύσουμε όλα τα χαρακτηριστικά της αυθεντικής ποίησης: τη μουσικότητα του στίχου, την ένταση του βιώματος, τη γνησιότητα του αισθήματος, την πραγματική συγκίνηση. Είναι αλήθεια ότι το έργο τους, με τα συνηθισμένα μέτρα και σταθμά, δύσκολα θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε μείζον ή σημαντικό. Είναι επίσης αλήθεια ότι το κλίμα της μελαγχολίας που καλλιεργούν θεωρείται σήμερα ξεπερασμένο. Αν τύχει όμως ο αναγνώστης να κουραστεί από αυτό τον αδιάκοπο θρήνο, ας συλλογιστεί ότι στις περισσότερες περιπτώσεις αποδείχτηκε μάλλον δικαιολογημένος. Ο Γιάννης Αηδονόπουλος πέθανε είκοσι οχτώ ετών από τις στερήσεις της Κατοχής. Ο Μίνως Ζώτος έσβησε φυματικός στα είκοσι εφτά του χρόνια. Στην ίδια ακριβώς ηλικία και από την ίδια αιτία πέθανε η πρώτη γυναίκα του ποιητή Γιώργου Βαφόπουλου, η Ανθούλα Σταθοπούλου. Ο Φώτος Πασχαλινός εκτελέστηκε στα τριάντα του από τους Γερμανούς. Ο Γιώργος Καρατζάς υπέκυψε στα τριάντα έξι του χρόνια στην αρρώστια και στις καταχρήσεις. Από τις καταχρήσεις πέθανε και ο Γ. Μ. Μυλωνογιάννης σε ηλικία σαράντα πέντε ετών. Ο Γιώργος Κοτζιούλας προδόθηκε από την καρδιά του στα σαράντα εφτά του χρόνια. Και μόνο δύο από τους ποιητές αυτούς, ο Πέτρος Δήμας και ο Γιάννης Χονδρογιάννης, ευτύχησαν να φτάσουν σε βαθιά γεράματα – και πρόλαβαν να δουν την εποχή να τους ξεπερνά και το έργο τους να λησμονιέται.

Γιατί, για να θυμηθούμε ξανά τον Καρυωτάκη, οι ποιητές αυτής της γενιάς υπήρξαν τα ιδανικά εξιλαστήρια θύματα του «περιβάλλοντος» και της «εποχής». Ο δημόσιος βίος τους σημαδεύτηκε από δύο παγκοσμίους πολέμους και από μια εθνική καταστροφή. Στην ιδιωτική τους ζωή, οι περισσότεροι τουλάχιστον, απώλεσαν νωρίς το αγαθό της υγείας και το δικαίωμα στην ευτυχία. Το ισχυρότερο όμως πλήγμα το δέχτηκε η υστεροφημία τους, αφού είχαν την αμφιλεγόμενη τύχη να ζήσουν σε μια μεταβατική εποχή. Την εποχή αυτή στα ελληνικά γράμματα συντελείται μια κοσμογονική αλλαγή. Μια νέα λογοτεχνική γενιά εμφανίζεται στο προσκήνιο, η οποία, στην προσπάθειά της να επιβάλει τους νέους εκφραστικούς τρόπους, έρχεται σε ανοιχτή ρήξη με την «παράδοση» και επιχειρεί να εξαφανίσει τους επιγόνους της από τον χάρτη. «Μακάριοι ήταν αυτοί», γράφει ὁ Τερζάκης, «που ήρθαν εκεί στα 1930 ν’ αντικρύσουν, να διασύρουν με την εύκολη κριτική τους, τη δική μας αρητόρευτη κοσμοθεωρία. Έρχονταν πίσω με τα καράβια του εξωτερικού, στιλβωμένοι, ατσαλάκωτοι, και ήταν μεγαλοαστοί: Δεν είχαν ποτέ τους αντικρύσει κανένα βιοτικό πρόβλημα· είχαν φιλοδοξίες, αξιώσεις, χωρίς να έχουν θητεία. Μας κατηγόρησαν για επαρχιακή μεμψιμοιρία και πεισιθάνατη κατήφεια επειδή ήταν ανύποπτοι κι επειδή όλα τούς έταζαν πως θα περάσουν τη ζωή τους αβρόχοις ποσί. Θυμάμαι την αγανάκτησή μας. Έφερναν μιαν αισιοδοξία διατεταγμένη, μιαν ιδεολογία ανέξοδη, έναν εθνικισμό γεμάτο τουριστική γραφικότητα. Σ’ εμάς, που ξενυχτούσαμε χρόνια πριν στους δρόμους με στίχους του Καρυωτάκη στα χείλη μας, η εμφάνιση αυτή έκανε εντύπωση βλάσφημη. Αλλά την ιστορία τη γράφουν οι νικητές, και νικητές είναι οι επιζώντες. Ποιος είχε περισσότερες πιθανότητες να επιζήσει: οι ταλαιπωρημένοι ή οι ανέπαφοι;»

Την ιστορία τη γράφουν οι νικητές. Και από την ιστορία που έγραψαν οι νικητές, λείπουν τα ονόματα του Αηδονόπουλου, του Δήμα, του Ζώτου, του Καρατζά, του Κοτζιούλα, του Μυλωνογιάννη, του Πασχαλινού, της Σταθοπούλου, του Χονδρογιάννη. Ποιητές που έζησαν και έγραψαν την εποχή του Μεσοπολέμου και που το έργο τους το σκέπασε η λήθη. Είναι καιρός πια να τους γνωρίσουμε – ή να τους θυμηθούμε.

 (Εισαγωγή στην ανθολογία Ελάσσονες ποιητές του Μεσοπολέμου)

trivizas _kastanioti_2015

sotiris_trivizas

Ο Σωτήρης Τριβιζάς γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1960. Σπούδασε φιλολογία και δημοσιογραφία στη Θεσσαλονίκη. Έγραψε ποιήματα, μελέτες και δοκίμια και μετέφρασε Ιταλούς ποιητές και πεζογράφους. Είναι μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού Πόρφυρας.

Sotiris Trivizas

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular