***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Μπλε ήλιος, Διονύσης Μαρίνος, Εκδόσεις Μεταίχμιο

Στο ψυχογραφικό, ανθρωποκεντρικό μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» του Διονύση Μαρίνου (εκδόσεις Μεταίχμιο, 2021) το δύσκολο πεδίο των διαπροσωπικών σχέσεων τίθεται στο συγγραφικό του στόχαστρο, καθώς αποπειράται ανάγνωση της καθημερινότητας με διάθεση να διερευνήσει την ουσία του δεσμού που ενώνει δύο συντρόφους, τι τον δημιουργεί, τι τον ορίζει, τι τον συντηρεί, τι τον κατακρημνίζει, με σαφή επιδίωξη την ανάδυση καίριων ερωτημάτων για την ανθρώπινη συνθήκη, βασική στόχευση της λογοτεχνικής συγγραφής.

Η ιστορία διακρίνεται από απλότητα. Η Μαριάννα, μία μεσήλικη γυναίκα, έρχεται αντιμέτωπη με τον επικείμενο θάνατο του συζύγου της Γεράσιμου, ο οποίος βρίσκεται διασωληνωμένος στη ΜΕΘ, αφού υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο. Παράλληλα, αναπτύσσει ιδιαίτερη σχέση με τον κατά πολύ νεώτερό της Ιάσονα, τον συγγραφέα που προσπάθησε να σώσει τον Γεράσιμο, δίνοντάς του το φιλί της ζωής. Αυτό που προσδίδει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σ’ αυτήν και μέσω του οποίου υπηρετείται η συγγραφική πρόθεση είναι η παρουσίαση της πορείας των σχέσεων των τριών προσώπων στον χρόνο, αλλά και η έκθεση του παρελθόντος τους, που επηρεάζει την κίνηση και την ψυχοσύνθεσή τους, καθώς ορίζονται από αυτό, ως βάρος που καλούνται να επωμίζονται.

Για την έκθεση του αφηγηματικού υλικού και τη δόμησή του επιλέγεται κατά κύριο λόγο  τριτοπρόσωπη αφήγηση, που αποποιείται ωστόσο σε μεγάλο βαθμό τον παντογνωστικό της χαρακτήρα, καθώς εστιάζει σε ένα κάθε φορά πρόσωπο και κατά κύριο λόγο στο κεντρικό, στη Μαριάννα, προκειμένου να ανασυρθούν αβίαστα οι πιο ενδόμυχες σκέψεις του, τα εσώτερα αισθήματά του, οι προβληματισμοί του, ο τρόπος πρόσληψης και αντίδρασής του απέναντι στην πραγματικότητα και σε ό,τι την συγκροτεί. Βέβαια, είναι ξεχωριστές εκείνες οι στιγμές στην αφήγηση, όταν μέσω εσωτερικού μονολόγου παρουσιάζεται η συνειδητότητα των προσώπων και κυριαρχεί η ενδοσκόπηση, η ευθεία παράθεση της προσωπικής οπτικής, που ανοίγει τον περίκλειστο κόσμο τους, για να αποτυπωθούν τα μύχια και συχνά αντιφατικά τους αισθήματα, οι μοναχικές τους σκέψεις, τα εσώτερα διλήμματα, οι συγκρούσεις με τον Εαυτό και τις επιλογές του.  

Με αυτά τα αφηγηματικά όπλα, σε αληθοφανές πλαίσιο και με τη διασάλευση της γραμμικής παρουσίασης της ιστορίας μέσω συνεχών αναδρομών, που συντελούν στη συμπλοκή παρόντος – παρελθόντος και στην εμβάθυνση στον προσωπικό, αλλά και κοινό μύθο των ηρώων, επιτυγχάνεται η σκιαγράφηση της ιδιοσυγκρασίας τους και η ποιότητα της σύνδεσής τους με τους άλλους, με αφορμή το κεντρικό για το ξετύλιγμα της ιστορίας επεισόδιο της υγείας του Γεράσιμου, που ανατρέπει την πορεία της ζωής των προσώπων. Η Μαριάννα, λοιπόν, ως κεντρικός, πλήρως αναπτυγμένος χαρακτήρας, δεν παρουσιάζεται να βρίσκεται μόνο αντιμέτωπη με την επερχόμενη απώλεια του Γεράσιμου, αλλά και με το παρελθόν της σχέσης τους, τον συμβατικό χαρακτήρα αυτής, το εκβιασμένο στο πλαίσιό της συναίσθημα, την απουσία σωματικής, λεκτικής και κάθε είδους επικοινωνίας, τις κυρίαρχες σιωπές, όχι ως ενδείξεις βαθύτερης αλληλεπίδρασης, αλλά ως απόρροια του μεταξύ τους αγεφύρωτου κενού, της έλλειψης μοιράσματος, της μη πλήρωσης εσώτερων επιθυμιών, προσωπικών και συντροφικών προσδοκιών, αφού οι τελευταίες εξαντλούνται μόνο στην ικανοποίηση της εξωτερικής πραγματικότητας. Μέσω της λειτουργίας της μνήμης και της ανάσυρσης αναμνήσεων, όσο και αν θέτει αυτές υπό αμφισβήτηση έχοντας επίγνωση της αλλοιωτικής για την αλήθεια λειτουργίας τους, επωμίζεται το παρελθόν ως βιωμένο χρόνο, ως ορίζουσα του παρόντος και της ταυτότητάς της, αλλά και ως αναπόφευκτη φθορά, εσωτερική και εξωτερική.

Ο Γεράσιμος, στον αντίποδα, χαρακτηρίζεται από παθητικότητα και ηττοπάθεια. Περιχαρακωμένος στο όριο του προσωπικού του κόσμου δεν αφήνει περιθώρια για ουσιαστική συνάντηση με τη σύζυγό του. Ευνουχισμένος ήδη από το πρότερο οικογενειακό περιβάλλον, με μειωμένη αυτοεκτίμηση, με ανέκφραστα τα φαινομενικά χλιαρά του αισθήματα, άβουλος, σχεδόν αφανής, επιλέγει την αποστασιοποίηση ως μέθοδο αυτοπροστασίας από την απόρριψη και τη ματαίωση και φέρει, αλλά και αναγνωρίζει τις ευθύνες του για τον συνυφασμένο με τη συνήθεια και τη σύμβαση γάμο, την απουσία χαράς και πάθους εντός αυτού, την κατ’ ουσίαν απουσία του Άλλου, τον προσωπικό εγκλωβισμό.

Ο Μαρίνος, βέβαια, δεν εξαντλεί την αποτύπωση της παρατήρησης, προσέγγισης και κατανόησης του δεσμού μεταξύ δύο συντρόφων στη σχέση Γεράσιμου και Μαριάννας, αλλά με την εισχώρηση στη ζωή αυτών του Ιάσονα  και με τη σχέση που αυτός αναπτύσσει με τη Μαριάννα επιτυγχάνει αφενός να σφυρηλατήσει μυθοπλαστικά έναν δεσμό με διαφορετικά, πιο πηγαία χαρακτηριστικά, εφ’ όσον αυτός στηρίζεται στη φυσική έλξη των προσώπων και προκύπτει αβίαστα, αφετέρου να εξασφαλίσει για την εγκλωβισμένη ηρωίδα του μία προοπτική, ένα άνοιγμα εξόδου από το εσωτερικό της αδιέξοδο, μία γέφυρα φυγής από το πένθος, από την απώλεια του οικείου σώματος και της ασφάλειας που ενέχει ο συμβιβασμός, την αναζήτηση εν τέλει της ζωής που δε βιώθηκε, της αγάπης που δε βρήκε έκφραση, της απόλαυσης του μπλε ήλιου, της μπλε ώρας, των λίγων εκείνων λεπτών μεταξύ φωτός και σκοταδιού πριν την ολοκληρωτική δύση του ήλιου που συνδέονται με την επιθυμία, το όνειρο, την έκφραση του Εγώ, την ένωση με τον Άλλο.

Συν τοις άλλοις, η παρουσίαση της οπτικής του Ιάσονα, των δικών του δαιμόνων, των δικών του φόβων, της δικής του συμβιβαστικής από επιλογή σχέσης με τη σύντροφό του Κλαίρη, της ιδιότητάς του ως συγγραφέως και της αυτοαναφορικότητας που προσδίδεται στο κείμενο, εφόσον εκτίθενται στοιχεία από τον ίδιο για τη διαδικασία της συγγραφής, τις απαιτήσεις της, την αναζήτηση έμπνευσης και εμπειριών, προσθέτει στη θεματική του μυθιστορήματος μεγαλύτερο εύρος και εντείνει τα ερωτήματα που αναδύονται για τα κίνητρα που οδηγούν σε μία σχέση, για την κίνηση των προσώπων εντός αυτής, για την αναζήτηση της προσωπικής και συντροφικής πλήρωσης.

Εν τέλει, οριστικές απαντήσεις δεν προσφέρονται από το κείμενο, οριστικά συμπεράσματα δεν εξάγονται, καθώς άλλωστε δεν υπάρχουν ενδεδειγμένοι κανόνες που να προκύπτουν και να συνιστούν έναν ολοκληρωμένο κώδικα ανθρωπίνων σχέσεων. Αυτό, βέβαια, που επιτυγχάνεται είναι η στοιχειοθέτηση ενός προβληματισμού γύρω από τις ελλείψεις που φθείρουν τις ανθρώπινες σχέσεις, την ανάγκη για αποδοχή, για επικοινωνία, για ελπίδα και κυρίως αγάπη και σ’ αυτό αρωγός στέκεται και η έμπλεη ευαισθησίας, τρυφερότητας και ποιητικότητας γλώσσα του κειμένου, που αποτυπώνει, συχνά με μεταφορικό και αποφθεγματικό τρόπο, όσα είναι δύσκολο κυριολεκτικά να εκφραστούν.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.