Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Η ιστορία των πολιτισμών της Δύσης είναι, σε γενικές γραμμές, η ιστορία της οικονομικής ανάπτυξης και της ύφεσης. Η λέξη κρίση χαρακτηρίζει τον αιώνα μας. Πολιτική, οικονομική, πνευματική κρίση ή ακόμη και ηθική κρίση. Στις μέρες μας, η κρίση φανερώθηκε ως οικονομικό συμβάν αλλά γρήγορα μετατράπηκε σε συνθήκη, μια συνθήκη μέσα στην οποία ζούμε καθημερινά και δημιουργούμε. Ένα εξωτερικό γεγονός έγινε εσωτερικό βίωμα το οποίο καθορίζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε και εξωτερικεύουμε όσα βιώνουμε. Αυτή η νέα πραγματικότητα, εξωτερική ή εσωτερική,  καθρεφτίζεται στη λογοτεχνία. Σήμερα όμως η κρίση δεν είναι μόνο το αντικείμενο της λογοτεχνίας αλλά και το υποκείμενό της. Η λογοτεχνία δηλαδή δεν αναπαριστά μόνο την πραγματικότητα της κρίσης αλλά τη δημιουργεί μέσα από τη γλώσσα.

Παράδειγμα το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μοδινού Τελευταία Έξοδος Στυμφαλία δεν αναπαριστά την κρίση ως καθρέφτισμα της πραγματικότητας αλλά  εξετάζει την κοινωνικοπολιτική και πολιτισμική κρίση ως φαινόμενο και αναπαράσταση μαζί, σύμφωνα με την καντιανή ορολογία. Η κρίση θεματοποιείται αλλά ταυτόχρονα είναι η κινητήρια δύναμη της δράσης ή της αντίδρασης του ήρωα. Η γλώσσα του μυθιστορήματος είναι η γλώσσα της κρίσης.

«Μπορώ άνετα να γίνω αντικείμενο στατιστικής επεξεργασίας, να μπω σε γραφήματα και να τροφοδοτήσω καμπύλες […] Αριθμός Μητρώου Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος (ΤΕΕ) 28.229 –από τότε βέβαια έχουν προστεθεί άλλοι εκατόν δέκα χιλιάδες μηχανικοί στη χώρα, ενώ το ΤΕΕ διέκοψε οριστικά την όποια λειτουργία του. Νομοτελειακά άνεργοι ή ετεροαπασχολούμενοι ή διαφυγόντες στα βουνά και τα λαγκάδια […] σ’ άλλα μέρη».

Ο ήρωας με έναν παραληρηματικό λόγο αναπαράγει την κρίση υφαίνοντας τους λόγους της κρίσης στις επιμέρους κοινωνικές εκδηλώσεις της. Έτσι, ο εσωτερικός μονόλογος του ήρωα πλέκεται μέσα σε έναν χείμαρρο από ειδήσεις με τη θεματολογία της κρίσης και με τα αίτια να καταγράφονται με την ακρίβεια ντοκουμέντου. Το είδος αυτού του μυθιστορήματος μπορεί να χαρακτηριστεί ως «έργο ντοκουμέντο». 

«Τίποτα δεν είχαν προβλέψει. Ζούσαμε όλοι μες στην αυταρέσκεια…»

«Ποιος δίνει δεκάρα για τις μέλλουσες γενιές; Ποιος ασχολήθηκε στα σοβαρά με το μέλλον ως προβολή του παρόντος, ενόσω διαρκούσε το μεγάλο φαγοπότι…»

«Γι’ αυτό τα’ παιξε η Τρόικα, γι’ αυτό ως κι εκείνος ο Ομπάμα έπαψε από ένα σημείο και μετά να μαλώνει την κυρία Μέρκελ για την αναλγησία της…»

Ο συγγραφέας καταγράφει την κρίση με μια τεχνική που βρίσκεται ανάμεσα στον ρεαλισμό και τη φαντασία, το τώρα και το τότε, τα οποία συγχωνεύονται. Ο χρόνος μοιάζει ακίνητος καθώς η κρίση είναι η συνθήκη μέσα στην οποία γράφει ο συγγραφέας. Με αυτή την έννοια δεν καταγράφει ρεαλιστικά την πραγματικότητα αλλά είναι η πραγματικότητα η οποία κοιτάζει τον εαυτό της. Η κρίση είναι το υποκείμενο και το αντικείμενο της γραφής.

«…έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το παρελθόν δεν χρησιμεύει σε τίποτα. Κι αυτό, γιατί κανείς σε αυτόν τον τόπο δεν διδάχτηκε ποτέ απ’ αυτό»

Το άτομο, ο ήρωας του Μοδινού, μιλάει για την επικείμενη καταστροφή που εξωτερικά εκδηλώνεται ως οικονομική κρίση αλλά ο ήρωας την βιώνει ως εσωτερική εκμηδένιση. Ένα βιβλικό τέλος χωρίς προσδοκία ανάστασης. Ο συγγραφέας, θέλοντας να εξωτερικεύσει και ταυτόχρονα να ξορκίσει την αγωνία, τον φόβο, την οργή, την απελπισία, καταφεύγει στον μύθο. Ο μύθος που συνδέει τον άνθρωπο με την αρχέγονη μήτρα της ζωής και της δημιουργίας πολιτισμού. Ο μύθος ως πρώτη ερμηνεία του κόσμου.  Μέσα από τον μύθο ξαναθεμελιώνει τη ζωή δίνοντάς της μία έξοδο διαφυγής «την τελευταία έξοδο» που ονομάζει Στυμφαλία. Το μυθιστόρημα συναντάει τις πηγές της μυθοπλασίας και ο άνθρωπος τον ηρωικό του εαυτό που γέννησε έπη.

Η λογοτεχνία της κρίσης γεννάει μία πραγματικότητα που είναι υπερπραγματικότητα με την έννοια ότι δεν μπορεί να περιγραφεί με ρεαλιστικούς όρους. Η φρίκη της νέας πραγματικότητας ξεπερνάει το όνειρο και τη φαντασία και γίνεται ένας εφιάλτης. Ο συγγραφέας «βιογραφεί» το εφιαλτικό παρόν ζώντας μέσα σε αυτό. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η γλώσσα της κρίσης αυτοβιογραφείται, μέσα από τις διάφορες αναπαραστάσεις της. Ο συγγραφέας, προϊόν και καθρέφτης της ίδιας πραγματικότητας καλείται να αναπαραστήσει την κρίση αλλά και να αντιδράσει σε αυτήν. Εάν όμως η κρίση είναι η συνθήκη τότε η λογοτεχνία πρέπει να την αναπαραστήσει και ταυτόχρονα να εκφράσει το υποκείμενο της κρίσης το οποίο την παρατηρεί, την υφίσταται και την δημιουργεί για να την κάνει αντικείμενο αναπαράστασης και αυτό καλείται να πραγματωθεί μέσα από τη λογοτεχνία για πρώτη φορά.                                     

                                                                        

 

 ***Η Νότα Χρυσίνα είναι μεταφράστρια, πολιτισμολόγος. 

 

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular