Κάποτε στο Μπράιτον της Μ. Βρετανίας, είχα γνωρίσει έναν Γερμανό, εργάτη σε ένα εργοστάσιο, κάπου σε ένα προάστιο της πόλης.
Ήταν ένας φανατικός της λογοτεχνίας, και προσπαθούσε να ανοίξει κουβέντες για θέματα περί συγγραφέων και των έργων τους, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία, αφού οι περισσότεροι δεν ενδιαφέρονταν και πολύ για τα εν λόγω ζητήματα. Έτυχε, λοιπόν, να ξεκινήσουμε μια κουβέντα για τον Κάφκα και ο καινούριος εκείνος φίλος γούρλωσε τα μάτια του και άρχισε ένα παραλήρημα για τον Τσέχο συγγραφέα.
«Θα στα πω όλα εγώ για τον Κάφκα!», μου είπε και άρχισε να μου αναλύει την άποψή του για την προσωπικότητα και το έργο του.
Μετά από, περίπου, μισή ώρα, είχα στ’ αλήθεια ακούσει την πιο ολοκληρωμένη και ουσιαστική γνώμη για τον Κάφκα, πιο ώριμη και διαφορετική από κάθε κριτική ανάλυση και εκβάθυνση που έτυχε να διαβάσω από τότε. Και περισσότερο, εδώ που τα λέμε, τη βρήκα καταπληκτική, επειδή με βρήκε σύμφωνο και πέταξε από πάνω της πολλά από τα κλισέ που έχουν γραφτεί για τον Κάφκα-χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχουν προσεγγίσει με καταπληκτική καθαρότητα σκέψης κάποιοι την εν λόγω υπόθεση.
Ο Κάφκα, λοιπόν, κατά τη γνώμη του, δεν ήταν αυτός ο ευαίσθητος νέος, ο γεμάτος ενοχές και συμπλέγματα για την οικογένεια και τον πατέρα του, δεν ήταν ένας καταπιεσμένος άνδρας με μια φωνή στριμωγμένη σε ανέκδοτα κείμενα και βιβλία που απεικόνιζαν την συντριβή της ψυχολογίας του, παραλληλίζοντας τους ήρωες του με έντομα. Αντίθετα, ήταν ένας ισχυρός άνθρωπος, με μια εξαιρετική εσωτερική δύναμη, ο οποίος κατάφερε να δημιουργήσει κάτω από αντικειμενικά πολύ δύσκολες συνθήκες. Και μήπως δεν είναι έτσι; Ο Φραντς Κάφκα έγραψε αυτά τα βιβλία, με ένα πρωτοποριακό, αδιανόητα αλλόκοτο για την εποχή στυλ, κόντρα, δηλαδή, στις υφολογικές δομές που «επέβαλε» η λογοτεχνία εκείνα τα χρόνια, διαχειρίστηκε με επιμονή τα θέματα που τον απασχολούσαν, την υπαρξιακή αγωνία μέσα σε ένα παρακμιακό αστικό περιβάλλον.
Αυτή είναι η αλήθεια. Η τάση να τον βλέπει κανείς ως εκείνο τον εύθραυστο ήρωα που καταπιέστηκε και έγραψε ψυχογραφώντας τον εαυτό του, κατά τη γνώμη μου είναι αφελής.
Ο Κάφκα έγραφε σα να γνώριζε το μέλλον, η λογοτεχνία εκείνη την εποχή ήταν φορτωμένη με ηθικούς κανόνες, οι λογοτεχνικές παρέες αποτελούνταν από τέτοιους συγγραφείς, κι όμως εκείνος, ζώντας σε ένα πιεστικό οικογενειακό περιβάλλον, όρθωσε το ανάστημά του και έγραψε με θάρρος και μια εμμονική χαρά, αντί να κλειστεί σε ένα καβούκι, αδύναμος και μικρός, μέσα σ’ αυτή τη λογοτεχνική μοναξιά μεγαλούργησε και θριάμβευσε, καταφέρνοντας να συγκινήσει τους αναγνώστες και να αλλάξει τη ζωή πολλών ανθρώπων στις επόμενες γενιές.
Ο Φραντς Κάφκα γεννήθηκε στις 3 Ιουλίου του 1883 στην Πράγα από γονείς Εβραίους: από έναν πατέρα αυταρχικό, που κατόρθωσε να γίνει εύπορος υφασματέμπορος, κι από μια μάνα τρυφερή που, αντίθετα με τον πατέρα του, είχε μεγαλώσει μέσα σ’ έναν περίγυρο βαθιά μορφωμένων ανθρώπων. Ο Φραντς ήταν ο πρωτότοκος. Είχε τρεις αδελφές και δύο αδελφούς, οι οποίοι πέθαναν σε βρεφική ηλικία. Οι αναμνήσεις από τα παιδικά του χρόνια και κυρίως οι σχέσεις με τον αυταρχικό και άξεστο πατέρα του, στοίχειωσαν τη ζωή του. Μετά το γυμνάσιο, υπακούοντας στην επιθυμία του πατέρα του, ο Κάφκα αφού παρακολούθησε ορισμένα πανεπιστημιακά μαθήματα γερμανικής φιλολογίας, σπούδασε τελικά νομικά. Στο πανεπιστήμιο γνωρίστηκε με διάφορους γερμανόφωνους εκκολαπτόμενους λογοτέχνες όπως ο Μαξ Μπροντ, που έγινε επιστήθιος φίλος του. Στη συνέχεια εργάστηκε επί δεκατέσσερα χρόνια, πρώτα σε μια ασφαλιστική εταιρεία και μετά στο Ινστιτούτο Ασφάλισης Εργατικών Ατυχημάτων της Βοημίας. Τις νύχτες του αφιέρωνε στο γράψιμο. Αυτό ήταν το μεγάλο του πάθος. Ήξερε ότι ο προορισμός του ήταν το γράψιμο, αλλά δεν κατάφερε -δεν τόλμησε- να το κάνει επάγγελμά του. Ελάχιστα κείμενά του δημοσιεύτηκαν όσο ζούσε, όπως η περίφημη “Μεταμόρφωση” (1916), “Η αποικία των τιμωρημένων”, το “Ένας αγροτικός γιατρός”, καθώς και “Το γράμμα στον πατέρα” (1919). Το 1914 αρραβωνιάστηκε τη Φελίτσε Μπάουερ, την οποία είχε γνωρίσει στο σπίτι του Μπροντ και με την οποία αλληλογραφούσε επί δύο χρόνια, διέλυσε όμως τον αρραβώνα επειδή ένιωθε ανίκανος να αντιμετωπίσει το γάμο. Άλλη μια απόπειρά του να παντρευτεί τη Φελίτσε κατέληξε σε αποτυχία, αφού το 1917 έγινε γνωστό ότι πάσχει από φυματίωση και μπήκε σε σανατόριο -με τη συμπαράσταση της αδελφής του Ότλα. Το 1923, σε ένα ταξίδι του στη Βαλτική, γνώρισε τη χειραφετημένη εβραία νηπιαγωγό Dora Diamant και μετά από λίγο μετακόμισε στο σπίτι της στο Βερολίνο, προσπαθώντας να ξεφύγει από την επίδραση της οικογένειάς του και να αφοσιωθεί στο γράψιμο. Πέθανε όμως φυματικός στις 3 Ιουνίου του 1924. Γενικά, η ζωή του υπήρξε απλή, χωρίς πολλές μετακινήσεις και μακρινά ταξίδια. Χωρίς “μεγάλες συναντήσεις”. Λίγο πριν πεθάνει, παρακάλεσε τον Μπροντ να καταστρέψει τα έργα του, εντολή που αυτός ευτυχώς παράκουσε. Ο Μπροντ επιμελήθηκε τα τρία ημιτελή μυθιστορήματά του και τα εξέδωσε: “Η δίκη” (1925), “Ο Πύργος” (1926), “Αμερική” (1927). Μ’ όλο που έχει διασωθεί ένα πολυσέλιδο ημερολόγιό του (3.000 σελ.), πολλά από τη ζωή του Κάφκα παραμένουν άγνωστα. Τούτο οφείλεται ιδιαίτερα ατα πολιτικά γεγονότα μεταξύ 1933 και 1945: Στο Βερολίνο, στο σπίτι της Dora Diamant, της πιστής φίλης του στα ύστερα χρόνια της ζωής του, κατασχέθηκε από τη Γκεστάπο μια δέσμη από χειρόγραφά του που θεωρούνται σήμερα χαμένα. Το 1935 απαγορεύτηκε η δημοσίευση των έργων του. Οι μάρτυρες της ζωής του, οι τρεις αδελφές του, φίλοι, συγγενείς, θανατώθηκαν από τους Ναζί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τα αρχεία καταστράφηκαν. Η βιβλιοθήκη και πολλά γράμματά του χάθηκαν. Το έργο του, αρχικά γνωστό σ’ ένα μικρό μόνο λογοτεχνικό κύκλο της Γερμανίας, διαδόθηκε μετά το θάνατό του στη Γαλλία, χάρη στους H. Breton, A. Camus και J. P. Sartre, ύστερα στην Αγγλία και Αμερική και τελευταία στη Ρωσία. Οι πρώτες μεταφράσεις στα Τσεχικά δημοσιεύτηκαν το 1957 στην Πράγα.
Επέλεξε όποιο βιβλίο του Φραντς Κάφκα θέλεις να διαβάσεις (74 επιλογές):
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
