Σε ποιο έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας θα θέλατε να είχατε ζήσει;
Συνήθως σ’ αυτή την ερώτηση το πρώτο που έρχεται στον νου είναι οι μεγάλες μυθιστορηματικές τοιχογραφίες του 19ου αιώνα, έργα με τα οποία ο μέσος αναγνώστης έχει σχεδόν ταυτίσει τον όρο μυθιστόρημα και τα οποία, από το βάθρο της χρονικής τους απόστασης, μας κλείνουν το μάτι. Όμως «κατ’ αλλού στρέφω εγώ το βλέμμα μου», κατά τον μοντέρνο –και συγκλονιστικό− τρόπο με τον οποίο ο Βόλμαν αναπραγματεύεται την ιστορία. Θα ήθελα λοιπόν να βυθιστώ στον κόσμο του Βόλμαν, στην «Κεντρική Ευρώπη» του, να συζητήσω με την Κόλβιτς και τον Σοστακόβιτς, να δω τα παρατεταγμένα καλογυαλισμένα αεροπλάνα της χιτλερικής αεροπορίας, να μελετήσω, από μέσα, τη μεγαλειώδη μεταφυσική του Κακού.
Με ποια από τα αντικείμενα που βρίσκονται πάνω στο γραφείο σας διατηρείτε μια φετιχιστική σχέση;
Στιλό, μολύβια, μπλοκάκια, τετράδια, γόμες, ξύστρες, μολυβοθήκες, όλα όσα –άχρηστα και περιττά πια− περιέχονται στην κιβωτό της μνήμης, αθωώνοντας με την παρουσία τους το χάι-τεκ παρόν μας. Και, δυστυχώς, με τα τσιγάρα μου.
Λαμβάνετε υπόψη σας τις κριτικές ή θεωρείτε ότι οι κριτικοί είναι ευνούχοι που μιλούν για την ερωτική πράξη;
Στην ουσία πρόκειται για τις διαφορετικές όψεις του ίδιου νομίσματος. Κριτική και γραφή είναι ένα μοιραίο ζεύγος, καταπονημένο αλλά ανθεκτικό. Γι’ αυτό δεν πρέπει να εκπλήσσει το γεγονός ότι, απ’ όλες τις τέχνες, εκεί που η κριτική παραμένει, σχετικά, πιο ισχυρή είναι η λογοτεχνία. Πρόκειται για δυο παράλληλες ροές του λόγου της λογοτεχνίας, με τη διαφορά πως η μία είναι πρωτογενής ενώ η άλλη όχι. Εκεί που μπερδεύονται τα πράγματα είναι όταν η κριτική παίρνει πολύ στα σοβαρά τον κανονιστικό της χαρακτήρα – και τότε χάνει το παιχνίδι. Ο συγγραφέας, νομίζω, ούτε πρέπει ούτε δεν πρέπει να λαμβάνει υπόψη του την κριτική. Αυτή υπάρχει παρά τη θέλησή του, αυτόνομη, επιγενόμενη ως προς το έργο, και ακόμα και στις περιπτώσεις που είναι αρνητική, συμπληρωματική. Για το κείμενο η κριτική είναι όρος sine qua non της ύπαρξής του.
Μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις ή η σωστή λέξη είναι χιλιάδες εικόνες;
Κι η «ιδέα» πόσες χιλιάδες λέξεις ή εικόνες είναι; Όπως ακριβώς τα πράγματα κατά Μπένγιαμιν, υπάρχουν και άνθρωποι που, για κάποιους λόγους, τείνουν προς την αυτο-ανακοίνωσή τους (για μερικούς μάλιστα απ’ αυτούς είναι ζήτημα ζωής και θανάτου). Σ’ αυτούς τους ανθρώπους, πριν από καθετί άλλο, υπάρχει η «ιδέα», ένα προ-γλωσσικό πρόπλασμα, που τείνει να πραγματωθεί σε κάτι, να αποκτήσει ύπαρξη. Αν αυτό γίνει με λέξεις, εικόνες, χρώματα, ήχους, κινήσεις, μουσικές, μικρή σημασία έχει. Σημασία έχει το ιλιγγιώδες γεγονός της πραγμάτωσης, δηλαδή της μετουσίωσης του αρχικού «υλικού» σε μια καινούρια αισθητή πραγματικότητα: το λανθάνον που έρχεται σε ύπαρξη.
Ποιον συγγραφέα θα χαστουκίζατε δημοσίως και ποιον θα φιλούσατε;
Δεν θα χαστούκιζα κανέναν, όχι από την καλή μου προαίρεση ούτε από μια χαζοχαρούμενη γενική –και γι’ αυτό άκυρη μέσα στη γενικότητά της− καλή διάθεση, αλλά γιατί ξέρω τον κόπο που απαιτεί ένα βιβλίο. Όταν λέω «κόπο», δεν εννοώ την υλική ή πνευματική προσπάθεια του συγγραφέα, αλλά εκείνη την ψυχική στάση απέναντι στο κείμενο, όσο ευτελές και αν είναι αυτό, που τον οδηγεί σε μια, παροδική έστω, μεταμόρφωση. Αυτό είναι από τα λίγα ευγενή πράγματα που μας έχουν απομείνει. Όσο για το φίλημα, παραβλέποντας άλλους αγαπημένους συγγραφείς και κείμενα, νομίζω πως, αν συναντούσα τον Ζέμπαλντ, θα γονάτιζα και θα του φιλούσα ευλαβικά το χέρι, γιατί έγραψε αυτά που έγραψε με τον τρόπο που τα έγραψε σ’ αυτή την εποχή – τη δική μας.
Με ποια φράση δεν θα μπορούσατε ποτέ να ξεκινήσετε ένα έργο σας;
«Εκείνη τον κοίταξε στα μάτια».
Αν ήσασταν ένα σημείο στίξης, ποιο θα ήταν αυτό;
Τελεία και παύλα. Με γοητεύει η οριστικότητα αυτού του διπλού, και σπάνιου πια, σημείου στίξης. Είμαστε έτσι κι όχι αλλιώς, είμαστε αυτό και όχι κάτι άλλο. Τα γεγονότα δεν έχουν επιστροφή, κι οι πράξεις, τα έργα που μας αποτέλεσαν θα συνεχίσουν να το κάνουν στον αιώνα τον άπαντα.
Συνεχίστε τη φράση: Μου λείπει…
Μου λείπει ο διεσταλμένος χρόνος της τεμπελιάς, της δημιουργικής απραξίας, εκεί που γεννιούνται οι ιδέες και, σιωπηλά μα ευφρόσυνα, εκκολάπτεται το έργο.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο ψέμα που σας έχουν πει;
Ότι πρώτα ζεις και μετά γράφεις.
Πότε θα γράψετε την αυτοβιογραφία σας;
Όταν θα πάψω να λέγομαι μέσ’ από τα βιβλία μου και αποφασίσω να ειπωθώ (το ρήμα είναι δάνειο από τον Μπάνβιλ) μέσ’ από τη ζωή μου.
Ο Γιώργος Ξενάριος (συγγραφέας, κριτικός, μεταφραστής, αρθρογράφος) γεννήθηκε στην Αθήνα. Το πρώτο του βιβλίο εκδόθηκε το 1990 («Η πτώση του Κωνσταντίνου», εκδ. Καστανιώτη). Ακολούθησαν: «Οι δίδυμοι» (εκδ. Καστανιώτη, 1994), «Σμιλεύοντας το φως» (εκδ. Καστανιώτη, 2001, βραχεία λίστα Βραβείου «Διαβάζω») και «Στην άκρη του κόσμου» (εκδ. Κέδρος, 2011, βραχεία λίστα Κρατικού Βραβείου Μυθιστορήματος και βραχεία λίστα Βραβείου «Διαβάζω»). Ως κριτικός συνεργάστηκε με το ένθετο «Βιβλιοθήκη» της «Ελευθεροτυπίας» (2000-2009) και με το «Διαβάζω» (2005-2012), ενώ διατηρούσε μόνιμη στήλη στο περιοδικό «Έξοδος» (2007- 2010). Παράλληλα, κείμενά του (άρθρα, σχόλια, κριτικές) δημοσιεύονται τακτικά σε εφημερίδες («Βήμα», «Καθημερινή» κλπ.) και σε λογοτεχνικά περιοδικά («Το Δέντρο», «Η Λέξη» κλπ.) Ως μεταφραστής έχει μεταφράσει πάνω από 20 τίτλους από τα γαλλικά, εκ των οποίων δύο (ο «Πειρασμός του Αγίου Αντωνίου» του Φλωμπέρ [εκδ. Ελληνικά Γράμματα, 2006] και οι «Σαρκοβόρες ιστορίες» του Μπερνάρ Κιρινί [εκδ. Μεταίχμιο, 2010]) ήταν στη βραχεία λίστα του Βραβείου Μετάφρασης του ΕΚΕΜΕΛ. Έχει διδάξει δημιουργική γραφή στο Αμερικανικό Κολλέγιο της Αγίας Παρασκευής-Deree (2003-2006), ενώ οργάνωσε και ήταν ο βασικός εισηγητής του σεμιναρίου δημιουργικής γραφής στις Εκδόσεις Μεταίχμιο (2006-2010). Επίσης δίδαξε λογοτεχνική μετάφραση (από τα γαλλικά) στο Γαλλικό Ινστιτούτο και στο ΕΚΕΜΕΛ (2000-2003). Από το 2011 μέχρι το 2014 δίδαξε δημιουργική γραφή στο Μεταπτυχιακό Τμήμα Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Γενικός γραμματέας της Εταιρείας Συγγραφέων (2007-2010), της οποίας είναι μέλος από το 2002, ενώ διετέλεσε μέλος, ως εκπρόσωπος της Ελλάδας, της κριτικής επιτροπής του βραβείου Balcanica (2011). Μέλος της επιτροπής Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων (2012-2013).
Πώς είναι σε κάθε νεύμα που σε καλεί εσύ να φεύγεις ολοένα πιο μακριά χωρίς να αφήνεις πίσω σου δυο λέξεις, να λες έστω ένα ψέμα… Και φεύγεις δίχως μνήμη, χωρίς να κοιτάξεις πίσω… Αρχές του 20ού αιώνα. Σε μια πόλη του πελοποννησιακού Νότου ξεσπάει μια άγνωστη επιδημία. Οι κάτοικοί της, θίασος ενός πολύχρωμου τσίρκου, φεύγουν αναζητώντας τη σωτηρία. Στο μεταίχμιο πιθανού και απίθανου, πραγματικού και φανταστικού, ο πληθυσμός των Αλυκών, ένα τεράστιο ανθρώπινο μπουλούκι, αναζητεί τη δική του Γη της Επαγγελίας. Στην πορεία τους με συνοδοιπόρο τον θάνατο, έρωτες, πάθη και συγκρούσεις γεννιούνται.
Σε μια φανταστική Ελλάδα, με φόντο τις τεχνολογικές ανακαλύψεις της εποχής (τηλέφωνο, αυτοκίνητο, κινηματογράφος, κ.λπ.), ο πρωταγωνιστής του βιβλίου καθορίζει τη διαδρομή των φυγάδων και μέσω αυτής εξαγνίζεται. Στο βάθος του πίνακα, οι Βαλκανικοί πόλεμοι.
Ένα μυθιστόρημα που πραγματεύεται τον διχασμό του ανθρώπινου προσώπου.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
