Ο καθημερινός «φασισμός» με τα μάτια ενός συγγραφέα, της Ιωάννας Ντέντε

Σύνταξη: Newsroom

21 December 2014

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Η χαμένη τιμή της Καταρίνας Μπλουμ, Heinrich Böll

Τι μπορεί να οδηγήσει έναν άνθρωπο στη δολοφονία; Έναν άνθρωπο έντιμο, εργατικό, ηθικό. Η ατίμωση, ο διασυρμός, η απελπισία.

Όλα αυτά τα στοιχεία συνέτειναν στο να δολοφονήσει μια γυναίκα τον δημοσιογράφο που της κατέστρεψε τη ζωή. Αναφέρομαι στο βιβλίο του Χάινριχ Μπελ (Heinrich Böll) ¨Η χαμένη τιμή της Καταρίνας Μπλουμ¨, στο οποίο εξετάζεται η ανοχή και αντοχή του ατόμου στον διασυρμό του από τον κίτρινο τύπο.

Ένα μέρος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης είχε πάντα την ικανότητα να χειραγωγεί την κοινή γνώμη, να την οδηγεί έντεχνα στο δρόμο που αποφασίζει, πολλές φορές απλά και μόνο επειδή μια παραπλανητική είδηση πουλάει περισσότερο. Σήμερα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η αυξημένη ροή πληροφοριών στο ίντερνετ έχουν μεγιστοποιήσει το πρόβλημα καθώς δεν είναι πάντα δυνατός ο έλεγχος της ποιότητας της εκάστοτε πληροφορίας, με αποτέλεσμα πολλές φορές να διαστρεβλώνονται απόψεις και γεγονότα.

Με το συγκεκριμένο θέμα θέλησε, πριν αρκετά χρόνια, να καταπιαστεί και ο βραβευμένος με Νόμπελ λογοτεχνίας Χάινριχ Μπελ στο συγκεκριμένο του έργο. Η οπτική γωνία από την οποία εξετάζει την ιστορία είναι τουλάχιστον πρωτότυπη. Η αφήγηση γίνεται σε τρίτο πρόσωπο, αποφεύγοντας υπερβολές και λεπτομέρειες για τον φόνο. Η ουσία είναι πίσω από την είδηση. Η αφήγηση θυμίζει ντοκιμαντέρ, περιγράφοντας απλά τα γεγονότα που οδήγησαν στην σύγχυση της ηρωίδας και στην απόφαση της να αφαιρέσει μια ζωή. Μέρα με τη μέρα παρακολουθούμε την Καταρίνα να συνθλίβεται ψυχολογικά από τον διασυρμό της, χωρίς να μπορεί να κάνει τίποτα για να τον αποτρέψει. Η αστυνομία δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να την βοηθήσει αν και είναι ενήμερη για όλα συμβαίνουν, ακόμα και στο παρασκήνιο.

Ο συγγραφέας δεν έχει καμία διάθεση να κριτικάρει την συμπεριφορά της Καταρίνας και την τρομερή, όσο κι αναπόφευκτη, ενέργεια της. Αντίθετα, επικρίνει σημαντικά την κατάσταση του τύπου στην δεκαετία του ’70, θέλοντας να δείξει την αναξιοκρατία που υπήρχε, τη χειραγώγηση του κοινού και την προπαγάνδα που υφίστατο κάθε άτομο για πολιτικούς και μη σκοπούς. Και το κάνει απόλυτο κατανοητό ήδη από την αρχή του βιβλίου γράφοντας ότι «τα πρόσωπα και οι καταστάσεις του έργου είναι φανταστικές. Οι όποιες ομοιότητες δεν είναι ούτε σκόπιμες, ούτε τυχαίες, αλλά αναπόφευκτες…». Έχοντας ζήσει ο ίδιος τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο αλλά και την κατάσταση της μεταπολεμικής Γερμανίας, έχει την ανάγκη να να θίξει την ζωή των ανθρώπων εκείνης της περιόδου, κάτι που είναι εμφανές και στο σύνολο του έργου του.

Είναι ένα από τα διασημότερα βιβλία του Μπελ που καταφέρνει να αφουγκραστεί απόλυτα την κοινωνία της εποχής του αλλά, παράλληλα, να συγχρονιστεί απόλυτα και με το σήμερα. Επιπλέον, πετυχαίνει ένα από τους σκοπούς, έστω και έμμεσους, της λογοτεχνίας, να επισημαίνει στοιχεία των καιρών και της ιστορίας της εκάστοτε κοινωνίας, πόλης, χώρας.

Υ.Γ. Το συγκεκριμένο βιβλίο έχει διασκευαστεί σε μια υπέροχη παράσταση της θεατρικής ομάδας “Ubuntu”, που είχα την τύχη να παρακολουθήσω πρόσφατα. Η παράσταση είχε μεγάλη απήχηση στο κοινό της Αθήνας που παρουσιαζόταν τα δύο τελευταία χρόνια, ενώ φέτος περιοδεύει στην Ελλάδα. Πληροφορίες μπορείτε να βρείτε εύκολα στο ίντερνετ.