Ο θάνατος είναι ζόρικη δουλειά, Χάλιντ Χαλίφα, Εκδόσεις Καστανιώτη
«Ο θάνατος δεν ήταν πια ένα γεγονός που ανακινούσε συναισθήματα, ήταν η σωτηρία που οι ζωντανοί φθονούσαν», γράφει ο Χάλιντ Χαλίφα, καταδεικνύοντας με εμφατικό τρόπο την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στη Συρία τα τελευταία χρόνια.
Μέσα από το νέο του βιβλίο, «Ο θάνατος είναι ζόρικη δουλειά», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση της Αγγελικής Σιγούρου, ο Χάλιντ Χαλίφα, ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς του αραβόφωνου κόσμου, βραβευμένος με το Λογοτεχνικό Μετάλλιο Ναγκίμπ Μαχφούζ 2013, διεισδύει στα ανεπούλωτα τραύματα της χώρας του. «Το χειρότερο στον πόλεμο είναι πως το παράλογο γίνεται κοινότοπο και η τραγωδία καθημερινότητα», γράφει χαρακτηριστικά.
Πρόκειται για μία χώρα που πασχίζει να βρει μία καινούργια ισορροπία, να επουλώσει τις πληγές της και να σταθεί ξανά στα πόδια της. Μα αυτό φαντάζει πολύ δύσκολο από τη στιγμή που είναι χωρισμένη σε πολλές μικρές ομάδες, με διαφορετικά συμφέροντα και επιδιώξεις. Με τον καιρό, βέβαια, οι περισσότερες ομάδες έχουν ξεχάσει τους λόγους για τους οποίους παλεύουν, απλώς πασχίζουν να επιβιώσουν και να εκδικηθούν για τους δικούς τους νεκρούς. «Θα έβρισκε τρόπο να απαλλαγεί από τον φόβο του, μα ήταν πολύ δύσκολο ν’ απαλλαγεί από τη σκέψη της εκδίκησης», αναφέρει ο συγγραφέας.
Έννοιες όπως η ελευθερία, η επανάσταση και η δικαιοσύνη έχουν χάσει προ πολλού την ικανότητά τους να κινητοποιούν και να διεγείρουν τα πλήθη, που ζουν διαρκώς υπό τον φόβο του θανάτου. «Δεν ήταν λογικό να πεθαίνει κανείς με φυσικό τρόπο», γράφει ο Χαλίφα.
Οι απώλειες είναι τεράστιες, τόσο σε ανθρώπινο και υλικό επίπεδο όσο και σε ψυχολογικό, ενώ οι άνθρωποι που αρνούνται να διαλέξουν στρατόπεδο και να πάρουν μέρος στην κτηνωδία του πολέμου, βρίσκονται περισσότερο παγιδευμένοι από όλους. Αντιμετωπίζονται με επιφυλακτικότητα, κανένας δεν τους εμπιστεύεται, μεταμορφώνονται σε εξιλαστήρια θύματα, ενώ ακόμα κι όταν βρίσκουν το κουράγιο και κάνουν σχέδια για μία καινούργια ζωή, γρήγορα απογοητεύονται. «Μία νέα ζωή σήμαινε ένα νέο άγνωστο, και απαιτούσε δύναμη».
Και η δύναμη απαιτεί, με τη σειρά της, πίστη στον εαυτό τους, συναισθηματική απόσταση από όσα συμβαίνουν γύρω τους, ψυχραιμία και αποφασιστικότητα. Αυτά τα στοιχεία αναζητά ο Μπούλμουλ, ο βασικός πρωταγωνιστής της ιστορίας, για να ικανοποιήσει την τελευταία επιθυμία του πατέρα του· να θαφτεί στη γενέτειρά του, την Αναμπίγια.
Μαζί με τα αδέλφια του, τον Χουσέιν και τη Φάτιμα, θα ξεκινήσουν ένα ταξίδι στο οποίο τα εμπόδια φαντάζουν ανυπέρβλητα, αφού καλούνται να διασχίσουν 400 περίπου χιλιόμετρα σε μία χώρα που έχει μετατραπεί απ’ άκρη σ’ άκρη σε πεδίο μάχης. Θα βρεθούν αντιμέτωποι όχι μόνο με αλλεπάλληλους ελέγχους και οδοφράγματα –άλλοτε των επαναστατημένων και άλλοτε του Συριακού στρατού–, αλλά και με αξίες, πεποιθήσεις, ιδέες, ανεκπλήρωτα όνειρα, στερεότυπα, φοβίες και συναισθήματα που βγαίνουν στο προσκήνιο και δημιουργούν μία ιδιότυπη μορφή εσωτερικού εμφυλίου – δεν έχει όπλα και σκοτωμούς, αλλά πονάει το ίδιο.
Τα αδέρφια δεν έχουν επαφές μεταξύ τους για περίπου μία δεκαετία και αυτή η συνύπαρξη αποτελεί την τελευταία τους ευκαιρία να λύσουν τις διαφορές τους. Δίπλα στο πτώμα του νεκρού πατέρα τους, που αποσυντίθεται όλο και περισσότερο καθώς περνά ο χρόνος, ο συγγραφέας αναδεικνύει το αποτύπωμα του πολέμου στην ψυχοσύνθεσή τους, τις νέες προτεραιότητες, τα καινούργια ένστικτα που έχει επιφέρει στην επιφάνεια, με πρώτο και καλύτερο το ένστικτο της αυτοσυντήρησης.
Κατά τη διάρκεια της διαδρομής τους, θα χάσουν τον προσανατολισμό τους, θα απελπιστούν, θα θελήσουν να τα παρατήσουν, αλλά τελικά, δίνοντας ο ένας δύναμη στον άλλον, θα βρουν τα πατήματά τους και θα ολοκληρώσουν την αποστολή τους. «Οι νεκροί δεν έχουν παρά ένα όνομα, ξεγλιστρούν από την ιστορία και το παρελθόν του κι ανήκουν πλέον σε μία οικογένεια, την οικογένεια των νεκρών».
Ο Χάλιντ Χαλίφα οικοδομεί με ρέοντα λόγο και διεισδυτική ματιά μία τοιχογραφία της σύγχρονης Συρίας, πασχίζοντας, κατά κάποιον τρόπο, να αποδείξει πως στη χώρα του υπάρχουν ακόμα αξίες και ιδανικά που καμία βόμβα δεν μπορεί να ξεριζώσει. Μέσα από την προσπάθεια μίας οικογένειας να συμπεριφερθεί στον νεκρό της με σεβασμό και αξιοπρέπεια, αντανακλώνται οι προσπάθειες ενός ολόκληρου λαού να ξαναβρεί τις ρίζες του και τον βηματισμό του.
Η πολεμική ανταποκρίτρια Τζιανίν ντι Τζιοβάνι, στο δικό της βιβλίο για τη Συρία με τίτλο «Το πρωί που ήρθαν να μας πάρουν – Ανταποκρίσεις από τον πόλεμο στη Συρία» (εκδόσεις Δώμα, μτφ. Μαριάννα Ρουμελιώτη, 2018), σημειώνει: «Μερικές φορές ο πόλεμος δημιουργεί και ευχάριστες αναμνήσεις. Υπάρχει μια συντροφικότητα, ένα πλησίασμα των ανθρώπων, ενίοτε σπάνε ορισμένοι κοινωνικοί φραγμοί και επιτυγχάνεται ένα επίπεδο επικοινωνίας που δεν θα μπορούσε ποτέ να υπάρχει σε καιρό ειρήνης. Οι άνθρωποι λένε και κάνουν πράγματα βαθυστόχαστα και αυθεντικά».
Οι ήρωες που δημιουργεί ο Χαλίφα κινούνται σε αυτό το επίπεδο. Είναι αυθεντικοί και προσπαθούν να φέρουν ξανά στην επιφάνεια τη συντροφικότητα που τους έχει υφαρπάξει ο πόλεμος. Συμπληρώνονται από υψηλής έντασης και ρυθμού αφήγηση, που καθιστά το μυθιστόρημα καθηλωτικό.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
