Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Όχι Πια Άνθρωπος, Osamu Dazai, Εκδόσεις Διόπτρα

Η ιαπωνική πραγματικότητα παραμένει μια άγνωστη κατάσταση για εμάς. Θέλετε τα απέραντα μίλια που μας χωρίζουν από το Τόκιο, θέλετε αυτό το περιβόητο σχίσμα που κράτησε εξωτική και άγνωρη την ανατολή τόσους αιώνες τώρα, όποια και αν είναι η αιτία η Ιαπωνία με τα κιμονό και την πολύβουη πολιτεία της, η αυτοκρατορική Ιαπωνία μένει για τον καθένα μας μια αναπάντητη επίκληση. Και όμως αυτός ο κόσμος κατορθώνει να ασκεί την απαράμιλλη γοητεία του στην φαντασία μας. Ίσως τα μελαγχολικά κορίτσια με τις παραδοσιακές φορεσιές, ίσως οι φήμες για την τεχνολογικά αχαλίνωτη ζωή των Ιαπώνων να αθροίζονται στα στοιχεία που καθιστούν το Τόκιο μια παράξενη υπόθεση, ένα σύνολο συντεταγμένων που γεννούν φόβο και πάθος. Όπως και να έχει, όποια και αν είναι η αιτία για αυτήν την γοητεία, για το Τόκιο παραμένει επίκαιρος και άκρως κατατοπιστικός ο χαρακτηρισμός που επιστρατεύεται σαν τίτλος στο υπέροχο, ταξιδιωτικό πόνημα του Γρηγόρη Α. Μηλιαρέση, Γράμματα από έναν Αιωρούμενο κόσμο των εκδόσεων 24 Γράμματα.

«…δεν υπάρχει δήμος του Τόκιο ή δήμαρχος του Τόκιο…» και αλλού «πρόκειται για έναν υπέρ – νομό ο οποίος συστεγάζει 23 δήμους, 26 πόλεις, πέντε κωμοπόλεις, οκτώ χωριά και 17 νησιά». Σε αυτήν την αχανή πολιτεία που ίσως να μπορεί μονάχα περιορισμένα να εκτιμηθεί με όρους ευρωπαϊκής πολεοδομίας υπάρχουν οι πιο αταίριαστες σκηνογραφίες. Πλάι στους μαγευτικούς κήπους της Καμακούρα, μόλις πενήντα λεπτά από το κέντρο του Τόκιο, με την απαράμιλλη ποικιλία λουλουδιών και την επιβλητική σιωπή της θρησκευτικής πνευματικότητας που ορίζει τους ρυθμούς της ζωής εδώ, αφθονούν οι αμέτρητοι δρομίσκοι. Κάτι σαν τα δικά μας καλντερίμια ή τους τυφλούς, άσημους δρόμους του αθηναϊκού, ιστορικού κέντρου. Προφανώς κάθε πόλη διαθέτει την περιφέρεια του σκοταδιού και έναν πιο φωτεινό τόπο που κρύβει καλά τα τρωτά σημεία της ανθρωπότητας που την κατοικεί.

Έναν τόπο για να ασκηθεί στην τέχνη της μοναξιάς ο ήρωας του Osamu Dazai, που φιγουράρει στο αστικό περιθώριο  ενός εμβληματικού μυθιστορήματος. Ξένος για τους δικούς του ανθρώπους, ξένος για την εποχή του, ταλαντούχος μα προορισμένος να εκπληρώσει την μοιραία κουλτούρα της αυτοχειρίας που σημαδεύει μια ανέφελη βιογραφία ο ήρωας του Ιάπωνα συγγραφέα παραμένει μια από τις πιο ζωντανές φιγούρες της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ο Γιόζο που συνήθισε να παριστάνει τον γελωτοποιό για να υπομείνει τα αναπάντητα ερωτήματα της ζωής του, ένας ανένταχτος που έζησε στις παρυφές της νομιμότητας, τοποθετώντας τον διαλυμένο του εαυτό στην πιο δεινή θέση που θα μπορούσε με ευκολία να εξασφαλίσει την καταστροφή του. Ο Γιόζο που λατρεύουν τα κορίτσια, ο μελαγχολικός Γιόζο, μια σκηνογραφία που αφήνει εποχή πίσω από τις παρελάσεις των πρώτων τη τάξει γυναικών κάθε σπιτιού για τις οποίες ακόμη και η σημερινή ηθική δεν έχει αποφύγει να αποδεχτεί τον χαρακτηρισμό «εταίρες», μια λεπτομέρεια μες στις συναθροίσεις των κακόφημων μπαρ, μια ανορθόγραφη φιγούρα στα σαλόνια των κόκκινων σπιτιών. Ο Γιόζο του Νταζάι που θα διαλέξει τον δρόμο της αυτοκτονίας, ανήμπορος να παλέψει με τους προσωπικούς του δαίμονες, παραμένει πιο δειλός από τον εξαιρετικό εμπνευστή του. Για τον Γιόζο του Όχι Πια Άνθρωπος η ζωή μπορεί να περιμένει ακίνητη, μπορεί αν το θέλει ο ίδιος να πνιγεί στα έξι δάχτυλα του πιοτού δεύτερης ποιότητας που συνιστά την μόνη ασφαλή διέξοδο για τον νεαρό αντί – ήρωα ενός μυθιστορήματος που αποκωδικοποιεί για κάθε εποχή αυτό το ακατόρθωτο χάσμα ανάμεσα στο παλιό που κληρονομούμε και στην εποχή μας που σαρώνει κάθε φορά συθέμελα αυτήν εδώ την ζωή.

 

Ο Osamu Dazai, υπήρξε Ιάπωνας συγγραφέας και ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της τοπικής μυθοπλασίας για τον αιώνα που εξαντλήθηκε. Ορισμένα από τα έργα του, όπως το Shayo συνιστούν δείγματα της κλασσικής, ιαπωνικής λογοτεχνίας με καθολική αποδοχή και άφταστο θαυμασμό  για την ανθρώπινη θερμοκρασία τους. Το βιογραφικό στην πρώτη σελίδα του εξωφύλλου των εκδόσεων Διόπτρα παραχωρεί στον μέσα του κόσμο μερικές ακόμη πληροφορίες για τον σπουδαίο, Ιάπωνα δημιουργό. «Με σχεδόν αυτοβιογραφικό ύφος, οι ιστορίες του Νταζάι έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον πολλών αναγνωστών. Τα βιβλία του ασχολούνται με μια σειρά από σημαντικά θέμα, όπως η ανθρώπινη φύση, η ψυχική ασθένεια, οι κοινωνικές σχέσεις και η μεταπολεμική Ιαπωνία, με στόχο την ευαισθητοποίηση του αναγνωστικού κοινού». Η ήττα κατά τον δεύτερο, μεγάλο πόλεμο, οι καταστροφικές συνέπειες στην οικονομία αλλά και τον ψυχισμό ενός περήφανου λαού θα καταγραφούν  κατά την διάρκεια μιας περιόδου που όλοι οι Ιάπωνες θα ήθελαν να ξεχάσουν. Πριν ακόμη υπογραφεί το επίσημο έγγραφο με το οποίο αποτυπωνόταν η έκταση της ήττας και του εθνικού εξευτελισμού, άρχισαν γύρω από τους κεντρικούς δρόμους και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς, κυρίως αυτούς της γραμμής Γιαμανότε, στο Σιντζούκου και την Σιμπούγια να κάνουν την εμφάνισή τους οι πρώτοι μαυραγορίτες. Η ασιατική πλευρά της Ιαπωνίας με το παρεμπόριο και τις ύποπτες συναλλαγές κερδίζει έδαφος μες στην κατεστραμμένη από την ήττα ιαπωνική κοινωνία.

Ο Γιόζο συνιστά κομμάτι αυτής της εποχής, μια από τις παράπλευρες απώλειες της εποχής του και την ίδια στιγμή μια αιώνια, νεανική φιγούρα ανίκανη να καταπιαστεί με τα μεγάλα ζητήματα της ζωής και του μέλλοντος. Για τον ήρωα του Όχι Πια Άνθρωπος δεν υπάρχει κανένα δέλεαρ στους κόλπους αυτής της ζωής. Για την ακρίβεια ολάκερη η ύπαρξη φαντάζει με ένα αγκάθι στο πόδι, με μια ασθένεια που καθηλώνει και αδυνατίζει την επιθυμία για ζωή. Οι σκελετοί της εποχής κρέμονται πάνω από το κεφάλι του Γιόζο που δεν διστάζει να κλάψει, να μεθύσει ώσπου να χάσει τον έλεγχο, να ενδώσει στα κορίτσια με τα ελαφριά ήθη που τον παραστέκουν στην φριχτή του εξαθλίωση, την απόλυτα συνειδητή Η τρικυμισμένη Ιαπωνία που βυθίζεται στην απόγνωση μοιάζει με το καταλληλότερο σκηνικό για τον αργό θάνατο του Γιόζο που στέκει κόντρα στο ρεύμα του καιρού, τις κοινωνικές επιταγές, που συνιστά μια ευθεία άρνηση στα ήθη και τα έθιμα του κόσμου που παλιώνει. Ανάμεσα στον προσωπικό μύθο και το καθημερινό τίποτε ο Γιόζο σχεδιάζει όλο ταλέντο για λογαριασμό φτηνών εντύπων. Δεν έχει καμία φιλοδοξία, όλα γύρω του φαντάζουν αρνητικά από το φιλμ της αποτρόπαιας μα τόσο γλαφυρής πραγματικότητας. Θα μπορούσε ο Γιόζο να ενσαρκώσει τον δικό μας Οδυσσέα που τελικά παραιτείται από το ταξίδι του. Έναν ήρωα που παρατάει το παραμύθι του και για πάντα παραμένει στα δωμάτια του κάτω κόσμου. Εκεί ο χρόνος και ο χώρος δεν διαθέτουν ορόσημα, τίποτε δεν μπορεί να υπολογιστεί έξω από την απελπισμένη προσπάθεια του Γιόζο να βρει τον εαυτό του μες στην ανέχεια των αισθημάτων που αγοράζονται με ελάχιστο τίμημα από τα δοτικά κορίτσια της νύχτας με τα τρελά μαλλιά και την στωικότητα στο φέρσιμο. Η τρελή νύχτα του Γιόζο είναι μια νύχτα παντοτινή που αφορά εκείνες τις χιλιάδες των ανθρώπων που περπατούν στο σκοτάδι όπως η φήμη. Για αυτούς οι ανεπτυγμένες μας κοινωνίες διαθέτουν αποχρώσες ενδείξεις, μα σπανίως μιλούν για λογαριασμό τους. Οι άνθρωποι, όπως ο Γιόζο ανήκουν σε ένα άλλο σύμπαν. Χαρακτήρες όπως εκείνος καλούνται να αναρρώσουν από την σαρωτική ζωή, ανήκουν στις τάξεις των δυστυχισμένων flaneurs που τις μικρές ώρες και τόσο μα τόσο μεθυσμένοι καταλαμβάνουν μπαρ, σταθμούς, λιμάνια, χαλάσματα, σταυροδρόμια, κράσπεδα και μοναχικά μάτια. Και όλα αυτά με μια δόση ποίησης για την οποία παραμένουν ανίδεοι. Ο Γιόζο δεν μιλά πολύ, εμείς ακούμε την φωνή του που μας εμπιστεύτηκε ο Οσάμου Νταζάι πριν από δεκαετίες. Μια φωνή που ακούγεται ακόμη καθαρά, μια φωνή δουλεμένη με τα εργαλεία της ιαπωνικής μικρογραφίας, μια αδύναμη φωνή για το βαθύ σκοτάδι του καινούριου κόσμου, μια εκκωφαντική ηθική παραίτηση.

Την εξαιρετική αυτή επανέκδοση που μας προσφέρουν οι πάντα δραστήριες εκδόσεις Διόπτρα συμπληρώνει ο Πρόλογος για λογαριασμό της ελληνικής έκδοσης. Ακολουθεί μια σύντομη παρουσίαση των πιο βασικών χαρακτηριστικών αυτού του μυθιστορήματος. Τα τρία σημειωματάρια αθροίζονται στο περιεχόμενο του Όχι Πια Άνθρωπος που κυκλοφορεί σε μετάφραση της Έφης Τσιρώνη και δίχως να εντάσσεται σε πλαίσια χρονικά, αφηγείται την εποχή του αλλά και το δράμα μιας ζωής που προσπαθεί να εφεύρει τις πιο αυθεντικές και τίμιες λέξεις για να περιγράψει τους μηχανισμούς της καταστροφής. Ο αντί ήρωας του Νταζάι κατορθώνει να κερδίσει την συμπάθειά μας. Κυρίως επειδή αυτός ο κόσμος μοιάζει στα αλήθεια τόσο βαρύς για να τον ζήσει κανείς. Ο Γιόζο  πασχίζει να περάσει στην άλλη πλευρά του κόσμου του. Τα μόνα του εφόδια αυτά τα αναπάντητα ερωτήματα, κάτι τρελοί έρωτες που τελειώνουν με απώλειες και σκληρά αποτυπώματα. Οι φίλοι που γελούν μαζί του, ο πατέρας που δεν τον συγχωρεί και την ίδια στιγμή μια Ιαπωνία, κακόφημη, νυχτερινή, μυστική, με τους κώδικες και τις αρχές της αρνείται τα πάντα και εμπορεύεται ανθρώπους, ελπίδες. Ένας άγγελος πάνω στα μαδέρια ενός παραπήγματος είναι ο Γιόζο, αφήνοντας ασθματικούς ήχους, προικισμένος με την χάρη του φτερού που παρασέρνει αυτός ο ανατολικός, σπάνιος άνεμος. Την ζωή του Γιόζο σέρνει ένα ψεύτικο χαμόγελο και τα μαύρα, εκπληκτικά σκυλιά που καραδοκούν μες στις ανθρώπινες καρδιές. Δεν ερωτεύεται ο αντί – ήρωας του Νταζάι μα δίχως να προβαίνει σε καμιά παραδοχή κρατιέται από κάτι πρόχειρα σκαρωμένες αγάπες με κορίτσια σαν εποχές που έρχονται και φεύγουν. Οι δικοί μας αρχαίοι ποιητές, περιέγραψαν την ανθρώπινη ψυχή με χρώματα και λέξεις αδρές. Άθελά τους μιλούσαν για κάθε μελλοντικό ήρωα, ακόμη και για τον Γιόζο, ένα πλάσμα καλής θελήσεως μα ωστόσο περιδεές εμπρός στην αστάθεια του κόσμου, μια καρδιά νεαρή που καλείται να αναμετρηθεί με το κολασμένο χάος της πολιτείας και της ζωής.

Στον πρόλογο του Φιλήμονα Πατσάκη για την ελληνική έκδοση αναφέρεται πως «το Όχι πια Άνθρωπος είναι μια παρατεταμένη κραυγή σε μια διαρκώς επεκτεινόμενη έρημο. Παράλληλα αποτελεί μια κατάδυση στην άβυσσο της ανθρώπινης ψυχής, που τελικά παραμένει ανεξιχνίαστη». Η συνοπτική αυτή μεγέθυνση της βασικής θεματολογίας του βιβλίου περιέχει εντός της την ρωγμή, την απελπισία, την άρνηση και τελικά την έξοδο από το παιχνίδι της ζωής, όταν όλα τα πονταρίσματα έχουν ήδη χαθεί στους πρώτους κιόλας γύρους. Λίγη έκσταση για κάποιον άγγελο που δραπετεύει δεν σημαίνει τίποτε. Η Ιαπωνία του Νταζάι μοιάζει περισσότερο με έναν κατακόκκινο πολύποδα που απειλεί την ζωή παρά με μια πολιτεία έτοιμη να προχωρήσει στο μέλλον της. Όλη η ζωή του Γιόζο είναι φτιαγμένη από χαρτί και φθινοπωρινό καιρό, η δική του Ιαπωνία κάποτε θα χαθεί με όλα τα πανιά της ανοιγμένα, παίρνοντας μαζί της τα παλάτια, τις ανθισμένες κερασιές της, τα μπορντέλα, τα θέατρα και τα κορίτσια των κακόφημων μαγαζιών. Τι και αν οι νύχτες παραμένουν ερεθιστικές, στην καινούρια έκδοση της Διόπτρας κρύβεται μια κραυγή διαχρονική και πυρετώδης. Στις σελίδες της καινούριας έκδοσης που κοσμεί την επίκαιρη βιβλιοπαραγωγή ο έρωτας κουβαλά τον σπόρο της συμφοράς ενώ στους δρόμους μιας πολιτείας παίζεται το δράμα του ανθρώπου. Η ταραχή του βυθού μες στα όντα, φθείρουσα και ηδονική μαζί, πυκνώνει στο πρόσωπο του Γιόζο.

Και οι στάχτες της ζωής; Αυτές χαρίζουν στον Γιόζο μια ιδέα πικρής γοητείας, εκείνης που κάνει το Όχι πια Άνθρωπος να παραμένει στην αιχμή των κορυφαίων μυθιστορημάτων που κάποτε τραγούδησαν για το χαμένο, ανθρώπινο άλμα.

Από τις εκδόσεις Διόπτρα, Όχι πια Άνθρωπος του Osamu Dazai, σε μετάφραση Έφης Τσιρώνη. Ένα μυθιστόρημα ανθρώπινο και ειλικρινές ως τον πανικό και ως την παραίτηση.

[i] Manga Γιόζο: Μάνγκα ονομάζονται, εκτός της Ιαπωνίας, τα ιαπωνικά κόμικς. Εντός της Ιαπωνίας, μάνγκα ονομάζονται όλα τα κόμικ ανεξαρτήτου προέλευσης. Τα manga αναπτύχθηκαν από την ανάμειξη ουκίγιο – ε και δυτικής τεχνοτροπίας ζωγραφικής, και έφτασαν στη σημερινή τους μορφή λίγο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular