Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Οι κάποιοι, Κώστας Κουτρουμπάκης, Εκδόσεις Ενύπνιο 

Ο Γκυστάβ Λε Μπόν (Gustave Le Bon, 1841-1931), στο έργο του Η Ψυχολογία των μαζών που εκδόθηκε στη Γαλλία το 1895, αναφέρθηκε για πρώτη φορά στη δύναμη του πλήθους. Πριν από το βιβλίο αυτό, αν εξαιρέσουμε κάποιες αιχμές του Friedrich Nietzsche, δεν υπήρχε αναφορά στην ιστορία όσον αφορά τον ρόλο της μάζας. Ήταν μετά τη Γαλλική επανάσταση που δόθηκε έμφαση στη δύναμη του πλήθους. Μέχρι τότε επικρατούσε η αντίληψη πως οι χαρισματικές προσωπικότητες είναι αυτές που διαμορφώνουν τον ρου της ιστορίας.

Το 1930 ο Ισπανός φιλόσοφος Ορτέγκα υ Γκασσέτ (Jose Ortega y Gasset, 1883-1955), στο έργο του Η εξέγερση των μαζών παρατήρησε πως το μεγαλύτερο γεγονός της εποχής μας είναι η εξέγερση των μαζών. Δηλαδή η έλευση στο προσκήνιο της ιστορίας όλου εκείνου του πλήθους, που μέχρι τώρα ήταν κρυμμένο στο βάθος της ιστορικής σκηνής. Το γεγονός αυτό αλλοιώνει ποιοτικά τον πολιτισμό μας και ανατρέπει τις μέχρι τώρα προοπτικές του. Δημιουργούνται νέες δυνατότητες ευτυχίας, αλλά και δυστυχίας, προόδου αλλά και οπισθοδρόμησης, δημιουργίας αλλά και καταστροφής.[i]

Ο Κώστας Κουτρουμπάκης στο βιβλίο του Οι κάποιοι (Ενύπνιο 2021) εστιάζει στους ανθρώπους που απαρτίζουν τη μάζα. Οι τριάντα έξι σύντομες αφηγήσεις του, τις οποίες ονομάζει μικρές μυθιστορίες, δίνουν έμφαση στον απλό άνθρωπο.

Τριτοπρόσωπες, αλλά και πρωτοπρόσωπες οι μυθοπλασίες, συχνά βιωματικές, διαποτίζονται από τις κοινωνικές αξίες του συγγραφέα και συνιστούν πεζογραφία προβληματισμού. Εκφράζουν το αδιέξοδο των ανθρώπων του μόχθου, των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων, που επιβιώνουν μέσα σε αντιξοότητες, αλλά είναι αυτοί που διαμορφώνουν την ιστορία, αυτοί που προκαλούν τις αλλαγές.

Μodus operandi της σχολής της ηθογραφίας, με εστίαση στο περιβάλλον των κοινωνικά απόκληρων. Ο Κουτρουμπάκης δανείζεται το ντετερμινιστικό μοντέλο για την ανθρώπινη συμπεριφορά, την πεποίθηση ότι οι άνθρωποι ωθούνται στις ενέργειές τους από τους αμείλικτους νόμους της φύσης και υπόκεινται στην πίεση του περιβάλλοντος και των περιστάσεων.

Η θεματική καταγίνεται με την οικονομική κρίση, τα χρέη, τα διαζύγια, τα συζυγικά αδιέξοδα, αλλά και τη σχέση γονέων-παιδιών, την αγάπη των ζώων, την αλλοτρίωση από το χρήμα, τον υπολογιστή, τις πολιτικές διώξεις, τη μετανάστευση. Μικρά ανθρώπινα δράματα τα οποία ο συγγραφέας παρουσιάζει με εξαιρετική λιτότητα και ματιά κινηματογραφική.

Οι μυθιστορίες εκτυλίσσονται σε αστικό πλαίσιο ζωής και με φόντο τη Βόρεια Ελλάδα, τη Θεσσαλονίκη, τη Βέροια, την Έδεσσα. Αποτελούν ανάμειξη ρεαλισμού και λυρικής έκφρασης· συγκερασμό λαϊκότροπου προφορικού λόγου με έναν πιο ιμπρεσιονιστικό λυρισμό.

 ΣΤΟ ΚΟΜΠΙΟΥΤΕΡ

Τα μπαλκόνια μας αντικριστά.

Λιπόσαρκη, με ίσιο μακρύ μαλλί και ψηλά πόδια. Το πρωί στη δουλειά. Τ’ απόγευμα στο σπίτι είχε τον ακάθιστο. Τα ’γλειφε όλα. Μέχρι και την κουπαστή απ’ τα κάγκελα του μπαλκονιού.

Εκείνος μπασμένος κι ασουλούπωτος, στραβοχυμένο σκεπάρνι. Δεκαπέντε μεροκάματα τον μήνα –κι αυτά παρακαλετά. Στο σπίτι τίποτε· νύχτα μέρα στο κομπιούτερ.

Καβγάδιζαν συχνά. Δυο τετράγωνα παρακάτω ακούγονταν.

 

Βρήκε τις τσόντες στο κομπιούτερ –σκληρό υλικό, για μερακλήδες-, τον σούταρε, στο δικαστήριο κέρδισε και την επιμέλεια των παιδιών.

Το κομπιούτερ το κράτησε, μαζί και την εργονομική πολυθρόνα. Την τρακάρω συχνά σε ιστολόγια γνωριμιών.

 

Τα πόδια της κάνουν θραύση. (σελ. 13-14)

Οι ήρωες του Κουτρουμπάκη είναι απλοί άνθρωποι του λαού, αλλά και αποκοινωνικοποιημένοι, ανομικοί, καταφρονεμένοι, που κινούνται στο περιθώριο της ζωής. Εμφανίζονται με τα ρούχα της δουλειάς, τη γλώσσα, τον ψυχισμό τους: οδοκαθαριστές, άνθρωποι της λαϊκής, ασθενείς με άνοια, με καρκίνο, επαίτες, ανάπηροι, παιδιά στα φανάρια ή υποχρεωμένα να επωμίζονται ρόλους μεγάλων.

Στη στάση

 Η μάνα αξημέρωτη. Δυο ώρες δρόμος για τη δουλειά.

Ανέλαβε ο αδελφός –δυο χρόνια μεγαλύτερος. Κάθε πρωί φέρνει τον μικρό στη στάση.

Και δεν είναι που του σιάχνει την τσάντα, που του κουμπώνει το μπουφάν ή που του λέει τα δικά τους για να μη βαριέται.

 

Είναι που τον σταυροφιλάει, όταν φτάνει τελικά το σχολικό. (σελ. 75)

Με εμπλοκή ποιημάτων στον μύθο και ξεχωρίζοντας παραγράφους σαν στροφές, ο Κώστας Κουτρουμπάκης κατασκευάζει ένα ανάγλυφο κολλάζ το οποίο διανθίζει με υπερρεαλιστικές πινελιές και πάνω του ζωγραφίζει τη ζωή του πλήθους. Η ματιά του εισχωρεί στο βάθος του ψυχισμού των προσώπων. Αποτυπώνει την ένδεια, αλλά και την ανθρωπιά, την αλληλεγγύη. Φέρνει στο φως το ασυνείδητο, με τις απωθημένες ή εσώτερες επιθυμίες.

Στη συλλογή διηγημάτων Οι κάποιοι, οι ήρωες παλεύουν για κοινωνική άνοδο και αυτοπραγμάτωση. Ο συγγραφέας σκιαγραφεί την πικρή τους συχνά αίσθηση ή τη σύνθλιψη, αλλά και τη φυγή τους μέσα από το όνειρο. Με υπόγειο σαρκασμό και σαν τον φωτογράφο στο Καλλιτεχνικό τυπογραφείο της γειτονιάς απαθανατίζει στιγμές και έμμεσα καταγγέλλει. Οι προσεκτικά κατασκευασμένες πλοκές ακουμπούν τη σκληρότητα της τύχης και την πορεία των ανθρώπων που αποτυγχάνουν να εκπληρώσουν τα ιδανικά τους ή που θυματοποιούνται και εκδιώκονται από τη συμβατική τοπική κοινότητα.

Η μάζα συντρίβει κάτωθέ της κάθε τι που υπερέχει, που είναι ατομικό, χαρισματικό κι εκλεκτό. Ο καθένας που δεν είναι σαν τον καθένα, που δεν σκέφτεται σαν τον καθένα, κινδυνεύει να αφανισθεί. Και βεβαίως είναι σαφές πως αυτός ο “καθένας” δεν είναι ο καθένας. Ο “καθένας” ήταν κανονικά η σύνθετη ενότητα της μάζας και των διαφοροποιημένων, ετερόδοξων εκλεκτών μειοψηφιών. Στις ημέρες μας ο “καθένας” είναι μόνον η μάζα. Ιδού το φοβερό γεγονός της εποχής μας, που το περιγράψαμε χωρίς να αποκρύψωμεν κατά το ελάχιστο τη βαναυσότητα των χαρακτηριστικών του»,[ii] γράφει ο Ορτέγκα υ Γκασσέτ στο βιβλίο Η εξέγερση των μαζών.

Πυκνή, σχεδόν ποιητική, πρόζα. Οι κάποιοι στο βιβλίο του Κώστα Κουτρουμπάκη αναπαρίστανται με δύναμη περιγραφής και αυτοαναφορικότητα, γλώσσα που εμπλέκει τον καθημερινό λόγο με την ποντιακή διάλεκτο και τη γλώσσα της εκκλησίας, που συγκεράζει το πραγματικό με το λυρικό και το ονειρικό.

ΣΗΜΑΙΑ

Να λοιπόν μια σημαία για τον μετασχηματισμό του μέλλοντος χρόνου. Δεν υπάρχει τέλος εκεί. Μονάχα αρχή.

Κι οι κάποιοι αρχίζουν την Ιστορία. (σελ. 79)

[i] https://www.politeianet.gr/books/9789602481271-ortega-y-gasset-jose-dodoni-i-exegersi-ton-mazon-72550 (τελευταία πρόσβαση: 3.2.2022)

[ii] http://www.lifo.gr/mag/columns/4901 (τελευταία πρόσβαση: 4.2.2022)

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular