Η Γεωργία Μακρογιώργου εμφανίστηκε στη λογοτεχνία ως πεζογράφος με το βιβλίο της Τύχη στα τείχη (Γαβριηλίδης 2017). Στο μεταμοντέρνας τεχνοτροπίας αυτό έργο, ο μυθιστορηματικός λόγος μπλέκεται με την ποίηση, τη μουσική, τον κινηματογράφο, τη ζωγραφική και το θέατρο, σε μια έντονη και διαρκή διακειμενικότητα.

Το φως όταν μεταφυτεύεται (Βακχικόν 2019) είναι η πρώτη ποιητική συλλογή της Γεωργίας Μακρογιώργου στην οποία ασπάζεται έναν επίσης νεωτερικό λόγο με έργα επί το πλείστον υπερρεαλιστικής ανοικείωσης. Από τις κορυφογραμμές ως τις θαλασσογραμμές και αντίστροφα τονίζει στο μότο της εισαγωγής. Με τον τρόπο αυτό ανοίγει την ποιητική της σε θέματα ποικίλα.

Αυτό που από την πρώτη στιγμή παρατηρεί ο αναγνώστης στη συλλογή της Μακρογιώργου είναι ο διάλογος του ποιητικού σώματος με τη φωτογραφία. Τα ποιήματα συνοδεύονται από φωτογραφικό υλικό, έργο της ποιήτριας. Το παιχνίδι που αναπτύσσεται ανάμεσα στη γλώσσα και την εικόνα οδηγεί σε φωτογραφική αναπαράσταση των θεμάτων. Ο στίχος προβάλλεται και σε άλλο επίπεδο, όχι μόνον λεκτικό. Δημιουργείται πολυσημία, ενώ ο λόγος αποκτά δραματικότητα.

Ο υπερρεαλισμός εξάλλου συνδέεται με τη ζωγραφική και τη φωτογραφία. Ο Αντρέ Μπρετόν είχε εκδώσει βιβλίο (Ο υπερρεαλισμός και η ζωγραφική –Le Surréalisme et la peinture- 1946) όπου εκδήλωνε μεγάλο ενδιαφέρον για τις φωτογραφίες του Μαν Ρέυ και τη ζωγραφική των Ερνστ, Μαγκρίτ, Μασσόν, Μιρό και Τανγκί.

Η τεχνική του παραλληλισμού της ποίησης με τη φωτογραφία στη συλλογή Το φως όταν μεταφυτεύεται θυμίζει τα κολλάζ των υπερρεαλιστών, ενώ παράλληλα ανοίγει την ποίηση στο θέατρο. Ο υπερρεαλιστικός στίχος σπάζει την τάξη του λόγου. Δημιουργεί συνθέσεις που αφήνουν το ασυνείδητο ελεύθερο και φέρνουν στην επιφάνεια τις δυνάμεις της επιθυμίας.

ΕΛΕΦΑΝΤΑΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΑΡΑ

Κάθε φορά που ελέφαντας

προσγειώνεται σε τραμπάλα

και εκτοξεύει μικρά ζωντανά στη λίμνη,

βλέποντας τις φυσαλίδες ν΄ ανεβαίνουν,

αναρωτιέμαι

αν φαίνομαι πνιγμένη στη σονάτα

το μεγάλου ποιητή

ή σαν δύτης που ανιχνεύει βυθούς.

Όταν αλλάζει το φεγγάρι

με αυτιά γεμάτα σπόρους πικραλίδας,

καμώνομαι τον ρήτορα

ψελλίζοντας βατράχια αντί για λέξεις.

Κι όταν εκρήγνυνται οι νύχτες,

οι ερωτήσεις φωλιάζουν

στα γκρίζα μου μαλλιά

διωγμένες από απαντήσεις.

Έτσι αργά εξατμίζομαι

με τον ελέφαντα

στην παιδική χαρά.

Η Γεωργία Μακρογιώργου στη συλλογή Το φως όταν μεταφυτεύεται παίζει με τα χρώματα και το φως. Ο τρόπος είναι ιμπρεσιονιστικός. Οι ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι ενδιαφέρονταν για την εντύπωση (impression) που δημιουργεί το αναπαριστώμενο αντικείμενο και χρησιμοποίησαν το πινέλο με τρόπο ώστε η τελική σύνθεση να ολοκληρώνεται στη συνείδηση του θεατή, όχι στον πίνακα.

ΙΣΩΣ ΣΟΥ ΠΑΕΙ

Παλτό

σε ναφθαλίνη

κάποτε κόκκινο

με ασπρισμένο πέτο.

Οι τσέπες ξηλωμένες

και οι λεκέδες ανεξίτηλοι

απ΄ το κρασί, το αίμα

και τη στάχτη.

Βγάλ’  το από το μπαούλο,

δοκίμασέ το,

κοιτάξου στον καθρέφτη·

ίσως σου πάει.

Επίταση του ιμπρεσιονισμού είναι ο εξπρεσιονισμός, με έμφαση στην έκφραση συναισθημάτων κυρίως δυσάρεστων, αγωνιωδών ή τρομακτικών. Η Κραυγή (Skrik, 1893) του Νορβηγού Έντβαρντ Μουνκ (Edvard Munch 1863-1944) είναι το πιο γνωστό εικαστικό παράδειγμα εξπρεσιονιστικής τέχνης. Το ποίημα Κινούμενη άμμος της Γεωργίας Μακρογιώργου παρουσιάζει εξπρεσιονιστικά χαρακτηριστικά. Σε αυτό, με όρους κινηματογραφικούς καταγράφεται ο ρόλος της γυναίκας από την αρχαιότητα έως σήμερα.

ΚΙΝΟΥΜΕΝΗ ΑΜΜΟΣ

Σε κάποια σπίτια παλιά ταινία προβάλλεται με πρωταγωνίστρια Ελένη, Κλυταιμνήστρα, Μήδεια, κάτι τέτοιο. Έναρξη. Πουκάμισο φρεσκοπλυμένο σε γκρο πλαν εκτοξεύει χούφτα άμμου που φωλιάζει στην κουζίνα, εισχωρεί σε μύτη, μάτια, δυναμώνει, ξηλώνει κέντημα πουλιού, φωτογραφίες ξεθωριάζει. Επιβάλλεται. Λόγια κλειδώνει. Αποσιωπά την κραυγή του Μουνκ.

Αλλαγή πλάνου. Φώτα. Κλάμα μωρού, μυρωδιά από γάλα, τα πρώτα βήματα τα παιδικά. Ανοίγει η πόρτα. Η ηρωίδα σε ρόλο μάνας με ηλεκτρική σκούπα πασχίζει να μαζέψει την κινούμενη άμμο από το σπίτι. Η ταινία κόβεται πριν το τέλος. Οι θεατές φεύγουν αγανακτισμένοι με την έκβαση του ανεκπλήρωτου.

Η Γεωργία Μακρογιώργου συνθέτει επίσης το εικονιστικό ποίημα Στη θάλασσα, στο οποίο αναπαριστά το ρήμα βουλιάζω μέσα από την κατωφερή κλίμακα των στίχων.

ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Βλέπεις τη θάλασσα πέρα εκεί;

Θα χορέψω με τον ιππόκαμπο.

Σ’ ένα κοχύλι θα χωθώ ή μάλλον

στου γλάρου τα φτερά θ’ ανεβώ.

Βλέπεις τη θάλασσα πέρα εκεί;

Νομίζω ναι.

   Πάμε μαζί.

      Βουλιάζω.

             Πιάσε το χέρι μου.

                              Πού είσαι;

                                            Εδώ.

                                               Σ’ έπιασα.

                                                    Κράτα με.

                                                      Μη φεύγεις.

                                                           Προσπαθώ.

                                                               Πού είσαι;

                                                                  Βουλιάζω

                                                                    κι εγώ.

Το ρεύμα του εικονισμού με ηγέτη τον Έζρα Πάουντ (Ezra Pound, 1885-1972) προσπάθησε να δημιουργήσει εικόνες άμεσες, συχνά αντιθετικές. Ενδιαφέρθηκε για τη συμπύκνωση και επηρεάστηκε από τα γιαπωνέζικα χαϊκού, κατεξοχήν βραχυλογική ποίηση. Η ποιήτρια ασπάζεται την τέχνη των χαϊκού.

ΧΑΪΚΟΥ ΗΛΙΟΛΟΥΣΤΟ

Ήλιος μπλεγμένος

στο κατάρτι μετράει

τις απουσίες

ΧΑΪΚΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ

            Θαλασσογραμμές

ενώνουν καλοκαίρια

κι εξατμίζονται

Η Γεωργία Μακρογιώργου χρησιμοποιεί τις νεωτερικές τεχνικές. Στη συλλογή της Το φως όταν μεταφυτεύεται κυριαρχεί το αίσθημα της απογοήτευσης και της αβεβαιότητας. Το ποιητικό υποκείμενο παρουσιάζεται μελαγχολικό, θραυσματικό, με τάσεις φυγής. Διερευνά τις αντινομίες της ανθρώπινης ύπαρξης και στοχάζεται σε θέματα που αφορούν την καθημερινότητα, την ποίηση, τους πρόσφυγες. Δίνει συμβουλές για success story, διαβλέπει την περιορισμένη ορατότητα του ανθρώπου σε σχέση με το σύμπαν και εκθειάζει το μαζί. Παράλληλα, στηλιτεύει τον εθνικισμό, την ξενοφοβία και τάσσεται υπέρ του διεθνισμού.

Ο λιτός λόγος της Γεωργίας Μακρογιώργου, συνδυασμένος με την εικονοποιία και τον λυρισμό, κατασκευάζουν μια αμήχανη πραγματικότητα, ένα αγωνιώδες συναίσθημα, που αντικατοπτρίζει τον μετέωρο άνθρωπο του καιρού μας. Όμως το φως υπάρχει. Είναι εκεί και μεταφυτεύεται είτε ως μεταφορά πολιτισμικών στοιχείων, είτε ως ιδέες που γεμίζουν το κενό.

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΜΕΤΑΦΥΤΕΥΣΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑΣ

Χαϊδεύεις τα πέταλα,
ποτίζεις με γλυκόλογα,
φροντίζεις να τη λούζει φως.
Πριν αρχίσει ν’ ασφυκτιά
στην πλαστική γλάστρα,
τη μεταφυτεύεις την κατάλληλη εποχή
σε ύψωμα, κατά προτίμηση
με θέα θάλασσα,
ώστε οι ρίζες
ν’ αγγίξουν τους βυθούς σου
και αυτή να βλέπει ηλιοβασιλέματα.
Ποτέ μην την αρπάξεις από τον μίσχο
γιατί θα ματώσεις
και τότε ο πλούτος του βυθού σου
θα μείνει ανεξερεύνητος.

Βιβλιογραφία

Βλαβιανού, Α., Γκότση, Γ., κ. ά. (2008). Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας, ΕΑΠ, τόμος Β΄, σελ. 275-28.

https://www.literature.gr/lilia-tsoyva/

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.