***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Η Βλάβη – Το Τούνελ – Ο Σκύλος, Φρήντριχ Ντύρενματ
Κάποιες φορές, η ανάγνωση ενός βιβλίου μπορεί να αποτελέσει μία πολύ επικίνδυνη ακροβασία, ένα ταξίδι σε αχαρτογράφητα νερά, μία εμπειρία που να φωτίσει δυσδιάκριτες εκφάνσεις της πραγματικότητας. Αυτό συμβαίνει όταν μία ιστορία φτάνει τόσο βαθιά που δημιουργεί στον αναγνώστη την ακατανίκητη επιθυμία να παρατηρήσει τον εαυτό του από απόσταση, να διαχωρίσει το συναίσθημα από τη σκέψη, να βιώσει την ένταση των χαρακτήρων αποτελώντας μέρος της πλοκής και της δράσης.
Η ατμόσφαιρα που δημιουργεί ο Φρήντριχ Ντύρενματ στα διηγήματα «Η Βλάβη – Το Τούνελ – Ο Σκύλος» (κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Αντίποδες στην πολύ καλή μετάφραση του Γιάννη Καλιφατίδη) είναι αμφίσημη και δισυπόστατη. Εισέρχεται ταυτόχρονα σε διαφορετικά μονοπάτια, χαράζει πολλαπλές διαδρομές, σημεία που χρίζουν διερεύνησης και ερμηνείας. Διεισδύει σε έναν κόσμο που παρότι φαινομενικά μοιάζει ξένος και απροσπέλαστος, είναι τόσο οικείος – ή, τουλάχιστον, έχει έντονα στοιχεία που τον κάνουν να μοιάζει φιλικό και γνώριμο.
Το πρώτο διήγημα, η Βλάβη (1955), αποτελεί το πιο μεστό από τα τρία. Εξαιτίας μιας βλάβης του αυτοκινήτου του, ο Αλφρέντο Τραπς, ο πρωταγωνιστής της ιστορίας, αναγκάζεται να διανυκτερεύσει στην εξοχή, σε μία βίλα που «ενίοτε άνοιγε τις πόρτες της σε ταξιδιώτες». Στο πλαίσιο της διαμονής του, θα δεχτεί να μετατραπεί σε «κατηγορούμενο», παίρνοντας μέρος σε μια ιδιότυπη δίκη που στήνεται στην τραπεζαρία, γύρω από άφθονο ποτό και εκλεκτά εδέσματα.
«Όλοι εμείς σε αυτό το τραπέζι έχουμε αποβάλει προ πολλού την προκατάληψη να αντιμετωπίζουμε το έγκλημα ως κάτι άσχημο και τρομερό, να θεωρούμε πως η ομορφιά είναι αποκλειστικό προνόμιο της δικαιοσύνης», αναφέρει κάποια στιγμή ο άνθρωπος που έχει τον ρόλο του εισαγγελέα, στην προσπάθειά του να πείσει τον Αλφρέντο πως έχει διαπράξει ένα έγκλημα, έναν «τέλειο, έναν όμορφο φόνο».
Πρόκειται για μία ιστορία που με γκροτέσκο χιούμορ και αφηγηματική ένταση που κόβει την ανάσα, υπεισέρχεται βαθιά στο θυμικό, σε ανομολόγητους φόβους και ελπίδες. Οι αντιθέσεις της, ο τρόπος που ανατέμνει τα αδιέξοδα των ηρώων, τις μικροαστικές προκαταλήψεις τους, την εσωτερική ανάγκη για φροντίδα και κατανόηση, καθώς και τον ρόλο της δικαιοσύνης σε μία σύγχρονη δυτική κοινωνία, οικοδομούν μία σφιχτοδεμένη ιστορία που ενώνει έξοχα την πραγματικότητα με τη φαντασία και τον ρεαλισμό με το όνειρο. Δύο κόσμοι τόσο διαφορετικοί, που ο τρόπος που συμπλέκονται μάς δημιουργεί αισθήματα αποδιοργάνωσης και την ανάγκη επανεπιβεβαίωσης της ταυτότητάς μας. Βιώνουμε τις μεταπτώσεις του Αλφρέντο σαν δικές μας και τον ακολουθούμε πιστά στις αναμετρήσεις που δίνει με τον εαυτό του, μέχρι τελικής πτώσεως.
Όταν ο Αλφρέντο πειστεί τελικά για το «έγκλημά» του, προσεγγίζοντας τη ζωή του μέσα από μία οπτική γωνία που μέχρι τότε αγνοούσε, θα αναδείξει ταυτόχρονα πολλά μικρά ή μεγαλύτερα «εγκλήματα» που κάνουμε όλοι μας καθημερινά στην επαγγελματική μας ζωή και τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, «εγκλήματα» που απορρέουν κυρίως από την αξιακή αποδιοργάνωση και τον ηθικό αποπροσανατολισμό.
Το δεύτερο διήγημα, το Τούνελ (1952/1978), διέπεται από ξεχωριστό ρυθμό και απαράμιλλη γοητεία. Στο επίκεντρο βρίσκεται ένα τρένο, που διεισδύει μέσα σε ένα τούνελ από το οποίο δεν βγαίνει ποτέ. Παρότι τα λεπτά περνούν και το σκοτάδι απ’ έξω συνεχίζει να παραμένει πηχτό, κανένας από τους επιβάτες δεν ανησυχεί, αντίθετα θεωρούν πως όλα μοιάζουν φυσιολογικά, ενώ μερικοί πείθονται κιόλας πως έτσι συνέβαινε πάντα. Αδυνατούν να φανταστούν πως σε μία τόσο συνηθισμένη και τετριμμένη ενέργεια μπορεί να κρύβεται ένας μεγάλος κίνδυνος. «Τίποτε δεν έδειχνε να έχει αλλάξει, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι η άβυσσος μας είχε ρουφήξει προ πολλού στα αθέατα βάθη της».
Ένας εικοσιτετράχρονος νεαρός είναι ο μόνος που αντιλαμβάνεται πως κάτι δεν πηγαίνει καλά και προσπαθεί να μάθει τι συμβαίνει. Βρίσκει τον προϊστάμενο, ο οποίος τον ενημερώνει πως ο μηχανοδηγός και ο υπεύθυνος της σκευοφόρου έχουν ήδη εγκαταλείψει το τρένο. Ο προϊστάμενος αντίθετα αρνείται να το κάνει, υποστηρίζοντας πως ζούσε «πάντοτε χωρίς ελπίδα».
Μία ιστορία που αποτυπώνει γλαφυρά τον παραλογισμό που χαρακτηρίζει πολλές από τις πράξεις μας. Ένας παραλογισμός τόσο καλά καμουφλαρισμένος, που μέσα στην επαναλαμβανόμενη ρουτίνα της καθημερινότητας είναι δύσκολο να τον διακρίνουμε – πόσο μάλλον να προσπαθήσουμε να τον υπερβούμε εστιάζοντας στο πραγματικό νόημα τη ζωής.
Το τρίτο διήγημα, ο Σκύλος (1951), διακρίνεται για τον φευγαλέο και ρευστό χαρακτήρα του. Ένας σκύλος χωρίς όνομα εμφανίζεται ξαφνικά, όπως ακριβώς εξαφανίζεται, για να εμφανιστεί ξανά στο τέλος. Ένας σκύλος σύντροφος, αλλά ταυτόχρονα κι εχθρός. Ένας σκύλος που προκαλεί συναισθήματα οίκτου, αλλά και κατανόησης.
Πρόκειται για ένα διήγημα που μπορεί να διαβαστεί είτε ως μία σουρεαλιστική προσέγγιση στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση είτε ως μια ωδή στον ανεξήγητο, ανεξερεύνητο κόσμο που μας περιβάλλει.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
