Σκηνογραφίες που ποτέ δεν είδε ο ηθοποιός, που ποτέ δεν φαντάστηκε ο σκηνοθέτης. Επινοήσεις μιας εποχής. Της δικής μας.

Ουίσκυ Τάνγκο Φόξτροτ, David Shafer, Εκδόσεις Πόλις

«Ξόδεψα αρκετά χρόνια γράφοντας ένα μυθιστόρημα με τρεις χαρακτήρες μπλεγμένους σε μια καλά δουλεμένη συνωμοσία. Και το έκανα αυτό επειδή πιθανότητα έχω ξοδέψει  εξίσου αρκετά χρόνια στην σφοδρή επιθυμία να ανακατευτώ σε μία τέτοια υπόθεση. Όταν αυτό δεν συνέβη – ή τουλάχιστον εκείνη η πλοκή που τόσο πολύ επιθυμούσα να αναμειχθώ καταντάει να είναι η ίδια μου η ζωή, ένα είδος συνωμοσίας δηλαδή ανάμεσα σε αποφάσεις και κακή τύχη – αποφάσισα να γράψω εκείνη την ιστορία την οποία θα επιθυμούσα περισσότερο από κάθε τι να ζήσω μυστικά, μια ιστορία στην οποία οι τρεις χαρακτήρες θα προσπαθούσαν να τα βγάλουν πέρα με τις δύσκολες ζωές τους, τις μπερδεμένες μεταξύ τους, τις τόσο αφοσιωμένες σε έναν και μόνο σκοπό, βιογραφίες καταδικασμένες να παλέψουν με μια νεφελώδη, σκιώδη κατάσταση».

Κάπως έτσι ο David Shafer ορθώνει το ανάστημά του στον επιχειρηματικό και εμπορικό κολοσσό της Amazon. Αφορμή η πολεμική εναντίον του καινούριου του μυθιστορήματος με τίτλο Ουίσκυ Τάνγκο Φόξτροτ που στην ελληνική του έκδοση κυκλοφορεί από τον οίκο Πόλις σε μετάφραση Λευτέρη Καλοσπύρου. Το ογκώδες μα και συναρπαστικό μυθιστόρημα ενός ξεχωριστού συγγραφέα που ασκεί μια ανανεωτική επιδραστική δύναμη στην αμερικανική, λογοτεχνική σκηνή, με το συναρπαστικό και αινιγματικό εξώφυλλο μιας παράδοξης, ανθρώπινης μορφής όλο επιδέξιους, οπτικούς μηχανισμούς κυκλοφόρησε κοντά στο 2017 και αμέσως προκάλεσε αίσθηση στα λιμνάζοντα νερά μιας χώρας που ανά περιόδους επιχειρηματολογεί υπέρ των αδιαμφισβήτητα ξεχωριστών μυθιστοριογράφων της. Δημιουργών που αποτυπώνουν την εγχώρια πραγματικότητα, συγγραφέων που ξέρουν να αναπαράγουν την δυστοπική ατμόσφαιρα αυτής της εποχής ενσωματώνοντας στις βιβλιογραφικές τους αναφορές μια σειρά από λεπτομέρειες μνήμης και αισθητικής. Αυτές οι αναφορές που κατοικούν στον πάτο της σελίδας συνιστούν ένα άλλο, παράλληλο σύμπαν για την κεντρική πλοκή του μυθιστορήματος. Πρόκειται για δευτερεύουσες σκηνογραφίες που καθορίζουν και σμιλεύουν τα περιθώρια.

Ο Shafer επιστρατεύει εδώ και εκεί τις ορολογίες, τις συνήθειες, τα λεπτά χαρακτηριστικά της εποχής που παλεύει με τις αρρώστιες, με τα μυστικά και τις φιλοδοξίες της. Με τις φανερές αλλά και τις υπόγειες συναλλαγές, με διαδρομές που καθηλώνουν την ανθρώπινη βιογραφία και κλέβουν ένα μερίδιο από την φευγαλέα εκείνη επίδραση του πεπρωμένου, του τεκμαρτού που ζήσαμε και σε ότι ψηλαφίζουμε, σε ότι μας προσμένει στις γωνιές του καιρού που φθάνει. Η κόντρα του με την Amazon αποκάλυψε μια άλλη όψη της εκδοτικής βιομηχανίας, αποκάλυψε πως ο κάθε συγγραφέας εκεί έξω βρίσκεται στο έλεος των εμπορικών κατευθύνσεων, των στρατηγικών στόχων που διαμορφώνουν την πορεία ενός επιχειρηματικού κολοσσού. Το απόσπασμα από το παραπάνω άρθρο που δημοσιεύτηκε στην Daily Beast τέσσερα χρόνια νωρίτερα μαρτυρά το θυμικό ενός δημιουργού ολότελα αποφασισμένου να αποκαλύψει τους κρυφούς μηχανισμούς που καθορίζουν την τύχη ενός βιβλίου αλλά και του συγγραφέα του ίδιου.

Αυτά αντί συστάσεων για τον David Shafer, απόφοιτο του Χάρβαρντ και της Σχολής Δημοσιογραφίας του πανεπιστημίου Κολούμπια. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Νέα Υόρκη. Έχει ταξιδέψει πολύ και έχει ζήσει στο Δουβλίνο και το Μπουένος Άιρες. Ο Shafer ζει με την γυναίκα του, την κόρη και τον σκύλο του στο Πόρτλαντ. Στον David Shafer  πιστώνεται  το έκτακτο και αινιγματικό μα τόσο επίκαιρο την ίδια στιγμή μυθιστόρημα των εκδόσεων Mullholland Books/Little. Ουίσκυ Τάνγκο Φόξτροτ. Οι εκδόσεις Πόλις φροντίζουν για ένα από τα εκδοτικά γεγονότα της χρονιάς, καθώς το σημείωμα επιστρατεύει αυτήν την πολυφορεμένη ορολογία για να αποδώσει με κάθε ειλικρίνεια, όλα τα εύσημα που συνεπάγεται μια τόσο εκλεκτή, βιβλιογραφική επιλογή.

Στο μεταξύ…

[…Θα ήθελα και εγώ μια παράξενη, κωδική ονομασία. Μια λέξη ολότελα τυχαία που θα μπορούσε να με περιγράψει στους κύκλους των συνωμοτών. Πρόκειται για υπόγειους ανθρώπους, – κανείς δεν ξέρει πώς και πού ζουν, λένε πως τις νύχτες κατοικούν τις ζωές τους μες στα στημένα, διαφημιστικά δωμάτια του απόλυτου στιλιζαρίσματος. Μια λέξη που δεν θα μπορούσε να προκαλέσει τον παραμικρό συνειρμό, μια λέξη που δεν θα μπορούσε να με σηματοδοτήσει, αυτό χρειάζομαι. Ίσως για αυτό ζηλεύω τον Μαρκ και τον Λίο. Για αυτούς η τύχη το θέλησε να αποκτήσουν το περίφημο ψευδώνυμό τους. Με αυτό είναι επιτέλους κάποιοι, με το προσωνύμιο που οι άλλοι διαλέξανε για εκείνους κανείς δεν πρόκειται να τους ξεχάσει. Ουίσκυ Τάνγκο Φόξτροτ , κατά κόσμον Λεϊλά, Λίο και Μαρκ. Τρεις καθημερινοί τύποι με ιδιαίτερα ωστόσο χαρίσματα και αφόρητο σκοτάδι μες στην ψυχή τους, έξοχα συμπληρωματικό της απουσίας του χρώματος που σημαδεύει την εποχή μας. Θα ήθελα και εγώ ένα ψεύτικο όνομα, μια ταυτότητα για να μπορούν να μιλούν για μένα, δίχως κανείς να το αντιληφθεί. Άλλωστε το καλύτερο κομμάτι σε μια συνωμοσία είναι η επιλογή των ονομάτων των παικτών. Και ίσως ενός εντυπωσιακού ή και πάλι σκοτεινού φινάλε. Κοιτάζω τα χέρια μου, κινούνται αδέξια, γράφουν σελίδες ολόκληρες από την ζωή μου. Όλα αυτά τα λογαριάζω για δικά μου μα στην πραγματικότητα οι συνωμότες με ελέγχουν κρεμώντας από τα χέρια μου δυο συρμάτινες πετονιές, τελείως αόρατες. Ότι κάνω, όσα πιστεύω, ακόμη και εκείνα που ονειρεύομαι φιλτράρονται από τους σκιώδεις ανθρώπους της εταιρίας. Είμαι μια μαριονέτα, εντυπωσιακά πρόθυμη. Αυτό χρειάζονται περισσότερο από κάθε τι οι συνωμότες…]

«Ένα οριακό, σκοτεινό μα και κωμικό μυθιστόρημα με χαρακτήρες απόλυτα επίκαιρους σαν σελίδες ζωντανών ειδήσεων και την ίδια στιγμή κλασσικό όπως οι επαναστάτες της κουλτούρας που κάποτε ενσάρκωσαν οι [i]Έντουαρντ Άμπει και Κεν Κέσι». Έτσι περιγράφει το εξαιρετικό μυθιστόρημα του David Shafer το λογοτεχνικό  περιοδικό Kirkus. Οι σκηνές που εναλλάσσονται, τα τοπία που κάθε λίγο  αντικρίζουμε μέσα από τα μάτια των τριών χαρακτήρων, δίνουν καμιά φορά την θέση τους σε αργές, σκηνικές αναπαραστάσεις, διαλόγους με μεγάλες παύσεις και σκληρές, τίμιες ενδοσκοπήσεις. Ο Shafer στο λογοτεχνικό του ντεμπούτο επιβεβαιώνει πως κατέχει καλά το λεπτό μυστικό της ισορροπίας που συγκρατεί την ιστορία στις ράγες της πλοκής της, ενώ κατορθώνει την ίδια στιγμή να αναδείξει το στοιχείο του αινίγματος, της φαντασίας, μιας σθεναρής αντίστασης σε όλες εκείνες τις εκδοχές που πραγματεύεται.

Ο D. Shafer χρησιμοποιεί τα περίστροφα μιας συναρπαστικής λογοτεχνίας κλείνοντας το μάτι με τρόπο στην εποχή του. Το διαδίκτυο που νομίζουμε πως ελέγχουμε  αποδεικνύεται πως στην πραγματικότητα ασκεί στις ζωές των ηρώων μια επίδραση μεγαλύτερη από όσο φανταστήκαμε. Ζωές απόλυτα κατευθυνόμενες που προσπαθούν να ξεφύγουν, καταθέτοντας ένα ευθύ σχόλιο εμπρός στην εποχή μας και τα επίμονα ερωτήματά της. Η ιδιωτικότητα, η ελευθερία στις πράξεις, η ανθρώπινη θέληση που πια τιθασεύεται με ένα σωρό τρόπους, υδατογραφούν το πρώτο αυτό, εξαιρετικό μυθιστόρημα του Αμερικάνου λογοτέχνη που φέρνουν οι εκδόσεις Πόλις στο προσκήνιο. Γραμμένο το 2017 και αντιμέτωπο με την πραγματικότητα που μας ξεπερνά, κάνει το ντεμπούτο του στα ράφια των ελληνικών βιβλιοπωλείων. Η βαριά βιομηχανία του ίντερνετ που κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος βρίσκει την αυθεντική της περιγραφή στο Ουίσκυ Τάνγκο Φόξτροτ. Δίχως φόβο αυτός ο σύγχρονος Ντε Λίλο προχωρεί στην αναγνώριση μιας καινούριας βίας, μιας καινούριας μορφής που τρομοκρατεί και χρωματίζει επικίνδυνα την ανθρωπότητα, εκεί έξω.

Το ίδιο διαδίκτυο που θέτει τόσους κινδύνους και διαταράζει την ισορροπία της Λέίλα, του Μαρκ και του εσωστρεφούς Λίο, ο παγκόσμιος ιστός που στέκει η αφορμή για εκτεταμένες αναφορές σε ψυχικές νόσους, απόλυτα συμβατές με τις τεχνικές ελέγχου που επιστρατεύουν τα νέα μέσα, δίνει μια άλλη προοπτική στον τίτλο του μυθιστορήματος του Shafer. Χρωστά ένα κομμάτι του χαρακτήρα του στην τυποποιημένη γλώσσα, σε απρόσωπους όρους, ολότελα στεγανούς «Ελάχιστοι χώροι της ανθρώπινης συμπεριφοράς έχουν δώσει περισσότερους – ή πιο εκφραστικούς θα λέγαμε – όρους από ότι ο στρατός. Οπλίτες, ναυτικοί, βατραχάνθρωποι και πιλότοι έχουν κατά καιρούς επινοήσει λέξεις, φράσεις και ακρωνύμια για να περιγράψουν οτιδήποτε έχει να κάνει με τον διαταραγμένο, ψυχικό κόσμο ως και την τεχνολογική πολυπλοκότητα. Ο στρατός παραμένει την ίδια στιγμή ένας αντιπροσωπευτικός τρόπος της ζωής που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε, την κοινοτικής ζωής. Μια διαταγή δοσμένη με την ορολογία της, συνιστά ένα είδος μυστικής συναλλαγής που ανανεώνει την συλλογικότητα σε ένα είδος πλήρους εμπλοκής.

Πολλά από τα στοιχεία της στρατιωτικής ορολογίας έχουν ήδη ενσωματωθεί στην καθημερινή μας εκφορά. Τζον Γουέιν, [ii] άταμποϊ και χοτ ντογκ. Αυτές οι λέξεις και αυτές οι εκφράσεις έχουν πάψει να συνιστούν υλικό για τον κλάδο του στρατού και έχουν μπολιαστεί στην καθημερινή ζωή».

[…Ρίχνω μια τελευταία ματιά στο πράσινο εξώφυλλο του παράξενου εγχειριδίου του [iii]Alan Axelrod Ο τίτλος ταυτίζεται με το καινούριο μυθιστόρημα του Shafer, μα οι λέξεις έχουν αλλάξει πια τον χαρακτήρα τους. Η πρόθεση παραμένει αρραγής.  Διαδρομές που αν δεν επέβαλε την οικονομία του το εξώφυλλο μιας παλιάς έκδοσης θα επεκτείνονταν σε αχαρτογράφητες εκτάσεις αναπαριστούν καλύτερα από κάθε άλλη εκδοχή τις σύνθετες και πρωτόγνωρες καταστάσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι τρεις χαρακτήρες του μυθιστορήματος του David Shafer. Μυστήριο, συγκαλυμμένες προσδοκίες και τα πρόσωπα που γυρεύουν να προσαρμοστούν στους καινούριους μηχανισμούς που καθορίζουν τις ζωές. Οι λέξεις παύουν να φαντάζουν μονοδιάστατες, τώρα πια φράσεις ολόκληρες διαθέτουν μυστικά νοήματα και παραλλαγές που μόνο οι μυημένοι μπορούν να διακρίνουν και να αναγνωρίσουν. Οι χαρακτήρες του Shafer έχουν χάσει από καιρό τον εαυτό τους, θύματα μιας συνωμοσίας που δεν αποδεικνύεται. Στις σελίδες του Ουίσκυ Τάνγκο Φόξτροτ γυρεύουν κάτι να βρουν, αναγνωρίζοντας από την αρχή το δέρμα και την γλώσσα τους. Ίσως να είναι ο μόνος δρόμος για να αντέξουν το τρέμουλο του δρόμου, το ανεπαίσθητο ρίγος του καινούριου κόσμου που πάντα είναι κάτι άλλο από αυτό που φαίνεται. Η σκιά της εποχής, το αποτύπωμα που αφήνουν οι επινοημένες ιστορίες αλλά και τα αληθινά γεγονότα, χρωματίζουν το ξεχωριστό αυτό μυθιστόρημα, γεμάτο από την αργκό της συγκάλυψης και της αναζήτησης. Πολιτείες που στροβιλίζονται, γρήγορες τροχιές, ασφυκτικά γεμάτα αμφιθέατρα, συνωμότες, σελίδες όχι λιγότερο πραγματικές από τον κόσμο εκεί έξω. Λέξεις και χαρακτήρες με νοήματα που αναδιαρθρώνονται διαρκώς από τα συμφραζόμενα και την κίνηση.

[…Η πόλη νυχτώνει. Οι άνθρωποι ζουν κάτι άλλες ζωές, στις φλέβες τους ως το ξημέρωμα θα κυκλοφορούν πίξελς. Ξαναλέω τις λέξεις αργά και σταθερά. Ουίσκυ Τάνγκο Φόξτροτ. Νιώθω πως ανήκω και εγώ στους συνωμότες, πώς ξέρω κάτι περισσότερο από όσους ρουφούν το σαββατόβραδο εκεί έξω, το γεμάτο γραφικότητες και πλήθος ανύποπτο , έρμαιο σε καινούριες μεθόδους χειραγώγησης. Σκέφτομαι την ίδια στιγμή τον Μπόρχες. Τον φαντάζομαι μες στο σκοτεινό δωμάτιο ενός διαμερίσματος κάπου στην Γενεύη να μιλά για την πλατωνική ιδέα του τάνγκο. Αν γεννιόταν σήμερα ίσως να μην έγραφε τις ιστορίες του. Τίποτε το πλατωνικό δεν έμεινε όρθιο, τώρα η κυρίαρχη μόδα αφορά το διφορούμενο και το κρυπτικό. Για την ακρίβεια, έχουμε γεμίσει καινούριες ιδέες, διόλου πλατωνικές μα με μια δόση σκοτεινιάς μες στην ουσία τους. Σε λίγο καιρό οι άνθρωποι θα γυρεύουν ένα ρήγμα για να γλιτώσουν από το κινδυνώδες αίσθημα που αφήνει να αιωρείται στην ατμόσφαιρα το μυθιστόρημα των εκδόσεων Πόλις. Οι πολιτείες ανάβουν τα σαββατιάτικα φώτα τους. Πάντα με φειδώ καθώς εν μέσω ενεργειακής κρίσης το σκοτάδι κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος. Το ίδιο που γεμίζει πανικό τις ζωές της Λέιλα, του Μαρκ, του Λίο. Ξέρω, θα πείτε πως πρέπει κανείς να μην λέει ονόματα τέτοιο καιρό. Άλλωστε, ο συγγραφέας έχει μεριμνήσει. Ουίσκυ Τάνγκο Φόξτροτ και τα πράγματα κρατιούνται αποσιωπημένα, κύριε Shafer.

Στην απέναντι γωνιά κάποιος με παράξενη περιβολή με κοιτάζει επίμονα. Με παρατηρεί με έναν πολύπλοκο μηχανισμό, προσαρμοσμένο στο πρόσωπό του. Κοιτάζω το εξώφυλλο των εκδόσεων Πόλις. Κλείνω αμέσως τα δεδομένα της συσκευής μου και λογαριάζω πόσο αγαπάει να κρύβεται αυτός ο αριστουργηματικός, μυθιστοριογραφικός κόσμος που πλάθει η πένα του Αμερικάνου λογοτέχνη και δημοσιογράφου. Στα χέρια του κρατά τα κλειδιά του «ίσως» και του «πιθανότατα». Ο David Shafer γράφει για την εποχή μας, για την μαρτυρία της που ίσως να μην είναι τίποτε περισσότερο από μια κακοποιημένη ή χειρότερα, μια απατηλή εικόνα.

Εκείνος ο τύπος έχει εξαφανιστεί. Και όλοι οι δρόμοι έχουν αλλάξει θέση πια. Ίσως ο Shafer να λέει την αλήθεια. Αυτήν μας ψιθυρίζει το μυθιστόρημα των εκδόσεων Πόλις στην εξαιρετική μετάφραση του Λευτέρη Καλοσπύρου που κατορθώνει να κρατήσει ολοζώντανο το περιεχόμενο του σκοτεινού ρετάμπλο μιας υπέροχα κολασμένης εποχής. Της δικής μας…]

[i]       Ο Έντουαρντ Πολ Άμπι ήταν Αμερικανός συγγραφέας, δοκιμιογράφος και περιβαλλοντικός ακτιβιστής που διακρίθηκε για την υπεράσπιση των περιβαλλοντικών θεμάτων και την κριτική του στις πολιτικές της δημόσιας γης.

Ο Κεν Κέισι, δεν χρειάζεται τόσες συστάσεις καθώς μας γνέφει δεκαετίες, εφιαλτικά πάντα, μέσα από Την Φωλιά του Κούκου.

[ii]      Χαρακτηρισμός της καθομιλουμένης που συνιστά παρότρυνση προς κάποιον νεαρό άνδρα για την συνέχιση των προσπαθειών του, την επίτευξη των στόχων του. (attaboy)

[iii]   «Whiskey Tango Foxtrot , The Real Language of the Modern American Military» , του Alan Axelrod, εκδόσεις Skyhorse

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.