***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

 *** Γράφει η Νίκη Σαλπαδήμου

Πέντε στάσεις, Μάκης Τσίτας, Εκδόσεις Μεταίχμιο

Από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφόρησε το βιβλίο για ενήλικες του Μάκη Τσίτα, με τίτλο «Πέντε στάσεις». Ο τίτλος μας βάζει στη βάσανο ανίχνευσης του περιεχομένου, αλλά κρατάει στάση αυστηρής ουδετερότητας, που προβληματίζει τον αναγνώστη. Σα να του κλείνει πονηρά το μάτι κι εκείνος ν’ ανταποκρίνεται στο κάλεσμά του, προκειμένου να κορέσει την περιέργειά του. Τα γεγονότα πυκνά, προσθέτουν στις προηγούμενες σκηνές καινούρια στοιχεία, τα οποία εμπλουτίζουν την εξέλιξη της ιστορίας με φρέσκο υλικό. Η ιστορία αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη, ο οποίος την ακολουθεί με προσήλωση ως τα τελευταία επεισόδια. Και όταν πια πλησιάσει στο φινάλε, ένα χαμόγελο ικανοποίησης φωτίζει το πρόσωπό του, καθώς μένει για λίγα λεπτά ακίνητος, να κοιτάζει το βιβλίο, που μόλις τελείωσε. Δεν είναι από κείνα τα πολυσέλιδα βιβλία, τα ανοικονόμητα και επί το πλείστον άνευρα και ανούσια. Πρόκειται για ένα λογοτεχνικό βιβλίο, που ο συγγραφέας του το έγραψε για να το χαρούν οι αναγνώστες του. Ως αναγνώστρια διέκρινα πολλά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον συγγραφέα και κατ’ επέκταση τους ήρωές του.

Η τέχνη της αφαίρεσης των περιττών από ένα κείμενο είναι ταλέντο, ικανότητα που προσδίδει ποιότητα και στιβαρότητα στον γραπτό λόγο. Αυτή την τέχνη φαίνεται ότι την κατέχει ο Τσίτας, γιατί δε φλυαρεί, δεν πλατειάζει, μένει σταθερά στην ουσία. Ο λόγος του είναι δωρικός και μεστός, με πλούσια στοιχεία προφορικότητας. Οι διάλογοι είναι κοφτοί και σύντομοι, ξιφουλκούν περισσότερο με όσα συμπληρώνει η φαντασία του αναγνώστη, καθώς ο συγγραφέας έχει δώσει το σύνθημα. Τολμηρός στη σύλληψη και στη συγγραφή μιας ιστορίας θα χτίσει τον δικό του μύθο ή και την αλήθεια του. Η ευρηματικότητά του είναι αξιοσημείωτη, σε ό,τι αφορά την ονοματοδοσία των ηρώων. Ο Μάκης Τσίτας επιλέγει με πολύ έξυπνο τρόπο τα ονόματά  τους, τα οποία, συνήθως, παίζουν κόντρα ρόλο. Στο προηγούμενο βιβλίο του «Μάρτυς μου ο Θεός» ο πρωταγωνιστής ονομάζεται «Χρυσοβαλάντης», όνομα που δεν ξεχνά ο αναγνώστης, όπως και την αδήριτη ανάγκη του για βαλάντιο, το οποίο όμως δε διαθέτει και στην έλλειψή του αποδίδει όλα τα κακά και ανάποδα της μίζερης ζωής του. Στις «Πέντε στάσεις» την πρωταγωνίστρια τη λένε «Τασούλα», που παραπέμπει σε χωριό, νοικοκυρά, παιδιά… Βλέπουμε δηλαδή ότι σε μερικές περιπτώσεις ο Τσίτας αφήνει τον αναγνώστη ν’ ανακαλέσει συνειρμικά οικείες εικόνες με μια μόνο λέξη. Σε άλλες περιπτώσεις ο συνειρμός ανατρέπεται, όπως γίνεται με το όνομα του συζύγου της Τασούλας. Αυτόν τον ονομάζει «Θεόφιλο», που κάθε άλλο παρά όνομα και πράγμα είναι. Ο Θεόφιλος κουβαλάει πάνω του όλα τα… «καλά», είναι ψεύτης, εγωιστής, αδιάφορος για την οικογένειά του, φιγουρατζής, γυναικάς και ζει για τον εαυτό του, απαιτώντας τα πάντα από τους άλλους και κυρίως από τη γυναίκα του.

Η ιστορία, χρονολογικά, τοποθετείται προς τα τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα. Η Τασούλα ένα κορίτσι από κάποιο χωριό, θα βρεθεί πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη για σπουδές. Ο πατέρας της ήθελε να δει την κόρη του γιατρό, αλλά τελικά συμβιβάστηκε με τη Νοσηλευτική, αφού εκεί πέρασε η Τασούλα. Οι σπουδές της πάνε μια χαρά, χωρίς πολλές αλλαγές στην προσωπική, φοιτητική ζωή της. Είναι προσεκτική, ίσως να φοβάται ν’ αφεθεί στη γοητεία μιας μεγαλούπολης, που μαζί της συνυπάρχουν και παγίδες.

Ένα ταξίδι όμως στην Αθήνα θα φέρει τ’ απάνω κάτω στην ως τότε επίπεδη ζωή της. Εκεί θα γνωρίσει τον Θεόφιλο, έναν άντρα 16 χρόνια μεγαλύτερό της. Αυτή η γνωριμία και η εξέλιξή της θα δημιουργήσει απροσδόκητες ανατροπές στη ζωή της αλλά και στην οικογένειά της. Πρώτο θύμα της γοητείας του Θεόφιλου είναι η Σχολή της, με προτροπή του θα εγκαταλείψει τις σπουδές της  στη Νοσηλευτική, και θα τον ακολουθήσει στην Αθήνα, γεγονός που θ’ αποδειχθεί το μεγαλύτερο λάθος της ζωής της. Αφήνεται άβουλη και μοιραία να γίνει πιόνι στα χέρια του Θεόφιλου. Σ’ αυτό το σημείο η Τασούλα δείχνει μεγάλη ανωριμότητα. Η ηρωίδα μπορεί να ήταν γέννημα θρέμμα χωριού, όμως ο πατέρας της ήταν άνθρωπος ανοιχτόμυαλος, που προσδοκούσε το καλύτερο για το μέλλον της κόρης του, προτρέποντάς την να ζήσει μόνιμα στη Θεσσαλονίκη και ν’ αφήσει πίσω της το χωριό. Αυτά τα προοδευτικά στοιχεία δεν τα βλέπουμε στις επιλογές της Τασούλας. Αντίθετα διακρίνουμε αδικαιολόγητη ευπιστία και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Το οικογενειακό πρότυπο μέσα στο οποίο μεγάλωσε, αρκετά δημοκρατικό, λες και γκρεμίστηκε άμα τη  εμφανίσει του Θεόφιλου.

Ως αναγνώστρια έχω την προσωπική μου ματιά στα γεγονότα, που εξελίσσονται στο βιβλίο του Μάκη Τσίτα, πιστεύω πως μπορώ να διαβάζω πίσω από τις λέξεις, να ανακαλύπτω προεκτάσεις της ιστορίας, που δε γράφονται από τον συγγραφέα και να τις τοποθετώ στο προσκήνιο με την υποκειμενική ματιά μου. Με αυτό το δεδομένο περιστρέφονται οι σκέψεις μου γύρω από την ισότητα των φύλων και όχι γύρω από το «η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα». Θα μπορούσε κάποιος να αντείπει ότι ακόμα και σήμερα, στον 21^ο αιώνα, αναλύουμε τα αυτονόητα, πόσο μάλλον πριν από τέσσερις δεκαετίες, που μόλις άρχιζε να προβάλλει το επίμαχο θέμα ισότητα. Συμφωνώ, γιατί ισότητα ακούμε, αλλά στην πράξη και στις μέρες μας κάθε άλλο παρά ισότητα βλέπουμε. Γι’ αυτό πιστεύω ότι η Τασούλα υπήρξε θύμα της ανισότητας των φύλων, αντικείμενο σκληρής εκμετάλλευσης από έναν κατώτερό της, τον σύζυγο. Κατ’ όνομα μόνο σύ-ζυγο, γιατί υποζύγιο ήταν η Τασούλα, υποζύγιο σκληρά εργαζόμενο 18 ώρες το 24ωρο. Και σα να μην έφτανε η σκληρή δουλειά υφίστατο τη λεκτική βία, ενίοτε και τη σωματική. Κάτω από τέτοιες οικογενειακές συνθήκες ακούγεται συχνά «καλύτερος ο χωρισμός, να υπάρχει τουλάχιστον ηρεμία στη μονογονεϊκή οικογένεια». Το ερώτημα όμως στην περίπτωση της ιστορίας μας είναι, τι πρότυπο οικογένειας σφηνώθηκε στο μυαλό και στην καρδιά της Τασούλας; Πώς χτίστηκε το πρότυπο της αδιαίρετης οικογένειας και το εφάρμοσε αγόγγυστα, σχεδόν, στη δική της; Οδηγήθηκε σ’ αυτή την απόφαση από τύψεις μήπως; Έπρεπε δηλαδή να πληρώσει μόνον εκείνη και όχι τα παιδιά της τη λάθος επιλογή του συντρόφου της; Είναι κάποια ερωτήματα, που έχουν την αξία τους, γιατί δίνουν αφορμή για εποικοδομητικό προβληματισμό, αφού τα φαινόμενα αυτά είναι υπαρκτά και ίσως συνηθισμένα στην κοινωνία μας του 21ου αιώνα.

Εν κατακλείδι θα ήθελα να προσθέσω ότι είναι πολύ σημαντικό να γράφονται τέτοια βιβλία που, εκτός από τη συναρπαστική ροή και την αφηγηματική τους απόλαυση, προσφέρουν στον αναγνώστη πνευματική ανάταση και συναισθηματική φόρτιση. Εύχομαι στον συγγραφέα του, Μάκη Τσίτα, σύντομα να μας δώσει τη χαρά ενός νέου βιβλίου του.  

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.