Δεν νομίζω πως έχω τις απαραίτητες γνώσεις, έτσι ώστε να αναμιχθώ και με την μουσικοκριτική, αλλά πιστεύω πως ως ακροατής ίσως μπορέσω να αποσαφηνίσω ορισμένες από τις απόψεις μου σχετικά με αυτό το διαμάντι της σύγχρονης ελληνικής μουσικής, που έπεσε στα χέρια μου.
Τον Πέτρο Σατραζάνη, τον δημιουργό του «έτσι κι αλλιώς» τον γνώρισα προσφάτως μέσα από την μουσική του, πρώτα άκουσα τις συνθέσεις και τα τραγούδια του και στη συνέχεια τον γνώρισα και δια ζώσης εδώ στην πόλη σας, που είναι αισθητική και βυζαντινή, σκιώδης και αιματώδης.
Κι αν θα μιλήσω ως ποιητής για την ποίηση και την μουσική, ίσως παρεκτραπώ χρησιμοποιώντας νεολογισμούς για τη μουσική, αφού αυτό που με έχει ενθουσιάσει είναι η σύνθεση του Πέτρου Σατραζάνη και λιγότερο η ποίηση.
Θα σας προκαταβάλω λέγοντας πως ο συνθέτης είναι ιδιοφυής, αφού μπόρεσε να παρουσιάσει ένα έργο ολοκληρωμένο, το οποίο μπορεί να εμφορείται από την ποίηση του Διονύση Καρατζά, αλλά είναι αυτάρκες και χωρίς τον στίχο κι αυτό, γιατί απέφυγε πιθανά από ένστικτο ή στάση ζωής, αυτόν τον πολλαπλό πειραματισμό που συναντούμε την τελευταία εικοσαετία στην μουσικοπαραγωγή της χώρας μας. Κατά την γνώμη μου απέφυγε την ευκολία, αφού ο θόρυβος, το παράσιτο, οι λούπες και οι τεχνοτροπίες ενώ μοιάζουν να γεμίζουν ένα μουσικό έργο, εντούτοις δεν δημιουργούν αυτήν την αναμνηστική συγκίνηση της άμεσης μεταφοράς στο θυμικό του ακροατή.
Σαφώς και δεν καταδικάζω συλλήβδην τον πειραματισμό γιατί αυτός επιβιώνει πάνω σε δομημένα μουσικά συνθετικά μοντέλα τα οποία διακρίνονται από απλότητα, όμως καυτηριάζω προσωπικά την μιμητική διαδικασία ενός παρεκκλίναμεν στη μουσική.
Ο Πέτρος Σατραζάνης είναι ένας αισθητικός συνθέτης, δημιουργεί μελωδίες με ενισχυμένα τα απλά μέρη τους και χρησιμοποιεί μουσικά πολύπλοκους δεσμούς για να ενισχύσει τις επαναλήψεις που γεννούν την συγκίνηση· κι αν πρέπει να τον κατατάξω, πράγμα που ίσως δεν αρμόζει, μεταξύ των δύο ελληνικών επιρροών, δυο σοβαρές μουσικοκριτικές τον κατατάσσουν στη Θεοδωρακική αύρα, αφού και ο ίδιος δηλώνει την ενάργειά του απέναντι στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη, ενώ εγώ θα τον κατέτασσα στον πρώιμο Χατζιδακικό κανόνα, δηλαδή στο σημείο που ο Χατζιδάκις δημιουργεί τα πρώτα του έργα όπως τα πιανιστικά έργα “Ιονική σουίτα” (1952) και “Για μια μικρή λευκή αχιβάδα” καθώς και τον κύκλο τραγουδιών “Ο Κύκλος του C.N.S.”
Και δεν ξέρω αν παρακινδυνεύω αλλά ακούω μέσα στις συνθέσεις του Πέτρου Σατραζάνη το βασικό συνθετικό του όργανο, το πιάνο να καθρεφτίζει ένα σύμπαν που διαμορφώνει νέο κανόνα, εξελισσόμενο, μέσα από τις καταβολές του.
Σαφώς και ο Πέτρος Σατραζάνης έχει τις παραδοσιακές ελληνικές μουσικές καταβολές πολύ καλά χωνεμένες αλλά και ιδιαίτερες συγγένειες με τον μεγάλο ευρωπαϊκό κανόνα του 20ου αιώνα, που τις αναδιαμορφώνει, ενώ έχει και ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, αυτό του να διαβάζει τον εσωτερικό ρυθμό των ποιημάτων.
Αν και δεν μπορώ με σαφήνεια να διαχωρίσω τον εγγενή ρυθμό της ποίησης από την μουσική, αφού δεν μπορώ να διαβάσω ποίηση χωρίς να χτυπώ ρυθμικά τη γλώσσά μου, εντούτοις ο Πέτρος Σατραζάνης αισθητικά αναψηλαφεί τους εσωτερικούς ρυθμούς που διαβάζει σε ένα ποίημα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μπορεί να κάνει τον στίχο μουσική και τις περισσότερες φορές η μουσική να ξεπερνά το ποίημα.
Και πιθανά εδώ βρίσκομαι πλέον στο θέμα μου. να μιλήσω ως ποιητής για την μελοποίηση της ποίησης και τον θάνατο πιθανά του ποιήματος. Είμαι από τους ποιητές που υποστηρίζουν πως το ποίημα που μελοποιείται γίνεται κάτι άλλο, δεν πια ποίημα, αλλά είναι ένα ενιαίο σύνολο στίχου και μουσικής, ένα τραγούδι που επικοινωνεί με τελείως διαφορετικό τρόπο από αυτόν του επιδίωξε στην αρχή ο ποιητής. Για αυτό τον λόγο τις περισσότερες φορές τα ποιήματα ατυχούν στην μελοποίηση τους, όσο μεγάλα κι αν είναι ή όσο σπουδαίος κι αν είναι ο συνθέτης.
Δεν έχω ακούσει επιτυχημένα μελοποιημένο Καβάφη εκτός από το Μέρες του 1903 του Μάνου Χατζιδάκι στον Μεγάλο Ερωτικό και βέβαια τις εξαιρετικές μελοποιήσεις του Σεφέρη, Ελύτη, Λειβαδίτη από τον Μίκη Θεοδωράκη, που όμως σε αυτήν την περίπτωση έγινε αυτό το σπάνιο της ανάγνωσης του εσωτερικού ρυθμού της ποίησης και η μελωδία γεννήθηκε από την αύρα του ποιήματος.
Πέρα από το μουσικό έργο του Πέτρου Σατραζάνη «έτσι κι αλλιώς» άκουσα και δικό του Καρυωτάκη και Άννα Αχμάτοβα και Ασλάνογλου, διαπιστώνοντας πως έχει αυτό το ταλέντο να διαβάζει κάτω από το δέρμα του στίχου, εκεί που είναι το αίμα του ποιητή και έτσι να συνθέτει. Αλλιώς δεν θα μιλούσα σε καμία περίπτωση με τόσο επαινετικά σχόλια για τον συνθέτη.
Θέλω να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Νίκου Δήμου σχετικά με την μελοποίηση όπου μεταξύ άλλων σημειώνει τα εξής: Δέχομαι ότι η μελοποίηση μπορεί να δημιουργήσει νέα σημαντικά έργα τέχνης – τέτοιο θεωρώ το «Άξιον Εστί», την καλύτερη, κατά την γνώμη μου, σύνθεση του Θεοδωράκη. Αλλά το ερώτημα παραμένει αν ένα αριστούργημα δικαιούται να καταργεί ή έστω να επικαλύπτει ένα άλλο.
Τι γίνεται όμως όταν το ποίημα δεν είναι αριστούργημα; Αν είναι μέτριο ή και ασήμαντο; Εκεί η μετάλλαξη μπορεί να βοηθήσει. Ακόμα και ένα καλό ποίημα, όπως τα «Επιφάνεια 1937» του Σεφέρη, με την μουσική κερδίζει βάθος και τραγική διάσταση. Εδώ το νέο έργο είναι μείζον του παλαιού.
Ακόμα πιο πολύ ισχύει αυτό για τους ελάσσονες ποιητές. Όπως και στον κινηματογράφο οι καλές ταινίες γίνονται συνήθως από μέτρια βιβλία (ενώ τα καλά βιβλία χάνουν όταν μεταφέρονται στην οθόνη) έτσι και τα καλά τραγούδια γίνονται από μέτρια (ως και κακά) ποιήματα. Το παράδειγμα των κλασικών Γερμανικών Lieder είναι το πιο προφανές. Τα ποιήματα που μελοποίησε ο Σούμπερτ, εκτός από ελάχιστα, είναι από αφελή έως ανόητα. Αλλά τα έκανε αθάνατα.
Εκεί κανείς δεν θρηνεί τον θάνατο του ποιήματος – διότι η μετάλλαξή του το υπερβαίνει και το ομορφαίνει.
Ο δίσκος του Πέτρου Σατραζάνη είναι ένας χειροποίητος δίσκος, χωρίς περιττά στην ενορχήστρωσή του και απόλυτα σεβόμενος τον ποιητή Διονύση Καρατζά.
Οι φωνές επιλεγμένες, η ισορροπία μεταξύ απαγγελίας από τον εξαιρετικό Κωνσταντίνο Κωνσταντόπουλο και τους τραγουδιστές: Παντελή Θεοχαρίδη, Σοφία Αβραμίδου, Αλεξία Χρυσομάλλη, Ελένη Τζαγκαράκη, Βασίλη Καψάσκη και Ιουλία Σπανού ζηλευτή για το νεαρό της ηλικίας του συνθέτη, ενώ έχει πολλαπλές αναγνώσεις, αφού ακρόαση με την ακρόαση η μουσική του Σατραζάνη σε βυθίζει σε αυτό το νέο σύμπαν του συνθέτη.
Αν πρέπει να σας περιγράψω με μία λέξη τον δίσκο και τον συνθέτη θα σας πω πως είναι ένας αισθητικός δίσκος, μία αισθητική μουσική δημιουργία από αυτές που σπάνια συναντάς πια και είναι ένα ολοκληρωμένο έργο, με αρχή, μέση και τέλος.
Ξέρετε είναι πολύ δύσκολο να εκτίθεσαι με ένα τόσο επιτυχημένο πρώτο βήμα, θα πρέπει το επόμενο να είναι καλύτερο. Σε αυτά τα καλύτερα επενδύω και αυτά περιμένω από τον νεαρό Πέτρο Σατραζάνη.
Πέτρος Σατραζάνης – έτσι κι αλλιώς
Label: University Studio Press – none
Format: CD, Album, Stereo
Country: Greece
Released: 2016
Genre: Classical, Folk, World, & Country
Music By, Piano – Πέτρος Σατραζάνης (tracks: 1-12)
Photography By – Σίμος Σαλτιέλ
Words By [Poetry] – Διονύσης Καρατζάς (tracks: 1-5, 7-12)
Το άλμπουμ συνοδεύεται με βιβλίο 24 σελίδων το οποίο περιέχει τους στίχους, πληροφορίες από τον Πέτρο Σατραζάνη καθώς και φωτογραφίες.
ISBN : 978-960-12-2276-9
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
