| Astrid Lindgren | 14 Νοεμβρίου 1907 – 28 Ιανουαρίου 2002 |
Όπως αναφέρει ο βιογράφος της, ο Δανός Jens Andersen, η Astrid Lindgren (1907-2002), από το σουηδικό Vimmerby των 3.000 ψυχών, ξεκίνησε να εργάζεται στα δεκαέξι της χρόνια ως εθελόντρια στην τοπική εφημερίδα.
Δύο χρόνια αργότερα, έμεινε έγκυος από τον πενηντάχρονο αρχισυντάκτη και εκδότη της. Επειδή ωστόσο δεν ήθελε να τον παντρευτεί, επέλεξε αντ’ αυτού να φοιτήσει σε μια εμπορική σχολή στη Στοκχόλμη. Ο γιος της ήρθε στον κόσμο στο Ίδρυμα Γεννήσεων της Κοπεγχάγης, εκεί όπου κάθε γυναίκα μπορούσε να γεννήσει ανώνυμα. Ο Lasse έζησε αρχικά με μία θετή μητέρα στην Κοπεγχάγη και στη συνέχεια πήγε στους παππούδες του στο Vimmerby, μέχρι η Lindgren να μπορέσει να τον πάρει πίσω, τέσσερα χρόνια αργότερα. Ο τραυματικός χωρισμός από το παιδί της εξελίχθηκε σε κινητήριο δύναμη της συγγραφικής της δραστηριότητας, όπως σημείωσε αργότερα στο ημερολόγιό της.
Λογοτεχνία ενάντια στον πόλεμο
Ενώ η γερμανική μηχανή του πολέμου συνέτριβε το 1941 τη Σοβιετική Ένωση, η Lindgren επινόησε την Πίπη, το πιο δυνατό κορίτσι του κόσμου που – χάρη σε υπερφυσικές δυνάμεις – δεν έχει ανάγκη τους ενήλικες και ζει σύμφωνα με το προσωπικό της γούστο. Η Lindgren εισήγαγε την αρχή της ευχαρίστησης στην παιδική λογοτεχνία. Τα βιβλία της δεν προωθούν την προσαρμογή σε νόρμες, δεν διαθέτουν «δασκαλίστικη» χροιά, μιλούν για την ευτυχία των παιδιών. Ήταν πεπεισμένη ότι μόνο οι ευτυχισμένοι άνθρωποι μπορούν να δημιουργήσουν έναν καινούριο κόσμο.
Μέσα από τη λογοτεχνία τασσόταν ενάντια στον πόλεμο και τον αυταρχισμό, όπως αποδεικνύουν και τα ημερολόγιά της από την περίοδο του πολέμου, περίοδο κατά την οποία εργαζόταν ως λογοκρίτρια στην υπηρεσία ειδήσεων. Διάβαζε δεκάδες χιλιάδες γράμματα από και προς το εξωτερικό, διάβαζε και ένιωθε τον αντίκτυπο που είχε ο πόλεμος στις ψυχές των ανθρώπων. Η βιογραφία που επιμελήθηκε ο Andersen, έκτασης 3.000 σελίδων, αποτελεί ένα εξαιρετικό ιστορικό ντοκουμέντο, καθώς περιλαμβάνει άρθρα από εφημερίδες, αντίγραφα και αποσπάσματα γραμμάτων που είχαν αναγνωστεί από την υπηρεσία, καθώς και παράνομα φέιγ βολάν.
Η Lindgren ζούσε υπό την επίδραση μία διπλής πραγματικότητας: ενώ απολάμβανε στη θερινή της κατοικία το ειδυλλιακό τοπίο της βραχονησίδας, άκουγε από το αρχιπέλαγος Ώλαντ τις μακρινές ιαχές του φινλανδο-σοβιετικού πολέμου. Επειδή εργαζόταν στην υπηρεσία ειδήσεων, ήταν καλύτερα ενημερωμένη από τους συγχωριανούς της. «Ένας Εβραίος που έφτασε πρόσφατα στη Σουηδία έγραψε σε έναν άλλο στη Φινλανδία και τον ενημέρωσε για τον εκτοπισμό των Εβραίων από τη Βιέννη στην Πολωνία. […] Είναι προφανές ότι ο στόχος του Χίτλερ είναι να μετατρέψει την Πολωνία σε ένα μοναδικό, μεγάλο γκέτο, όπου οι καημένοι Εβραίοι θα πεθαίνουν από την πείνα και το κρύο», καταγράφει τον Μάρτιο του 1941. Όταν υπάρχει γνώση της εξαθλίωσης, από κει κι έπειτα τα πάντα είναι θέμα συνείδησης. «Αλλά η οικογένεια Lindgren είναι καλά! […] Χτες φάγαμε αστακό και συκωτόπιτα, σήμερα βοδινή γλώσσα και κόκκινο λάχανο. Στο τραπέζι του πρωινού υπήρχαν σφιχτά αβγά και συκώτι χήνας.»
Ένα παιδικό βιβλίο ενάντια στη ζοφερότητα
Επιτρέπεται ένα κράτος να παραμένει ουδέτερο απέναντι στο Χίτλερ; Τι θα γίνει, αν ο φινλανδο-σοβιετικός πόλεμος επεκταθεί και φτάσει και στη Σουηδία; Αυτές τις σκέψεις κάνουν πολλοί Σουηδοί, τη στιγμή που η οικογένειά της εγκαθίσταται σε ένα νέο, άνετο διαμέρισμα και η Astrid αγοράζει μία γούνα. Όταν 7.000 παιδιά από τη Φινλανδία μεταφέρονται στη Σουηδία, ο αδερφός της στέκεται ένα απόγευμα μπροστά στην πόρτα τους και φροντίζει ένα τρομαγμένο, μικρό αγόρι από τη γειτονική χώρα. Μετά από αυτό το περιστατικό, γράφει το διήγημα «Γέρμα και Λίσμπετ», το οποίο τελειώνει με μία έκκληση: «Μητέρες όλου του κόσμου, ενωθείτε! Στείλτε την αγάπη σε όλη την υδρόγειο, να μην πεθαίνουν τα παιδιά του κόσμου.»
Όταν μαθαίνει ότι οι Εβραίοι στο γκέτο της Βαρσοβίας όχι μόνο πεθαίνουν από την πείνα, αλλά και «εξολοθρεύονται» στην κυριολεξία, αποφασίζει να συλλέξει όλες τις ιστορίες με την Πίπη σε ένα βιβλίο που θα δωρίσει στην κόρη της, την Karin, για τα δέκατα γενέθλιά της. Η απάντηση της Lindgren στο απάνθρωπο παρόν είναι αυτό το παιδικό βιβλίο. Η ωμή αρρενωπότητα συναντά την ήρεμη δύναμη της Πίπης, η οποία απαντά στη βιαιότητα του πολέμου με ανοχή, γενναιοδωρία και χιούμορ.
Χιτλερο-παρωδία
Στο ημερολόγιό της η Lindgren ερευνά τον ψυχικό κόσμο του Χίτλερ και του Στάλιν και εισέρχεται σε κάθε σκοτεινή περιοχή, εκεί που επικρατούν η μανία για δύναμη και η καταστροφολαγνεία. Στην «Πίπη» σατιρίζεται και ο Χίτλερ. Ανάμεσα στο δυνατότερο κορίτσι του κόσμου και τον διευθυντή του τσίρκου που περιφέρεται συνέχεια με ένα μαστίγιο – σύμβολο απεριόριστης δύναμης – υπάρχει μία συνεχής αναμέτρηση δυνάμεων. Οι προσπάθειες της Πίπης για παρενόχληση της δικτατορικής οργάνωσης ξεκινούν, όταν από τον κύκλο των θεατών πηδάει στην πίστα του τσίρκου, στην πλάτη ενός αλόγου.
Ο μεγάλος διευθυντής αποδεικνύεται ένας ανόητος χολερικός που φωνάζει στην πίστα τους υπηρέτες του, για να πετάξουν έξω την Πίπη. Στο τέλος, εκείνη πηδάει στην πλάτη του. Γελοιοποιημένος πια, εγκαταλείπει τότε την πίστα, για να χτενιστεί. Με αυτόν τον τρόπο, σύμφωνα με τον Andersen, τονιζόταν στα σουηδικά κινηματογραφικά επίκαιρα η φιλαρέσκεια του Χίτλερ. Επανειλημμένα, όσοι πήγαιναν στον κινηματογράφο μπορούσαν να ζήσουν από κοντά πώς ο δεσπότης χτένιζε τα μαλλιά του με μπριγιαντίνη με τέτοιο τρόπο, ώστε να πέφτουν στο μέτωπο κατά τη διάρκεια των ομιλιών του. Όταν ο διευθυντής του τσίρκου επιστρέφει στην πίστα φρεσκοχτενισμένος, παρουσιάζει ως το τελευταίο του «ατού» τον «ισχυρό Adolf».
Χάρη στον Jen Andersen μαθαίνουμε ότι η Lindgren έγραψε αυτό το παιδικό βιβλίο σε μία από τις πιο σκοτεινές εποχές της ιστορίας, ενώ παράλληλα εργαζόταν ως λογοκρίτρια στην υπηρεσία ειδήσεων. Κι αυτό γιατί, παρ’ ό,τι επικρατούσε, πίστευε στην ανθρωπιά και συνειδητά τοποθέτησε απέναντι στο αυταρχικό πνεύμα ένα έξυπνο κορίτσι με κοτσίδες και φακίδες. Και είναι ολοφάνερο ότι το σχέδιο της Lindgren μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο «σε μία χώρα που γλίτωσε».
ΠΗΓΗ: Neue Zürcher Zeitung
Η Πίπη Φακιδομύτη είναι εννέα ετών. Ζει στη Βίλα Βιλεκούλα μαζί με ένα άλογο, έναν πίθηκο και μια μεγάλη βαλίτσα γεμάτη με χρυσά νομίσματα. Περνάει τη μέρα της σκαρώνοντας σκανταλιές με τους γείτονές της, Τόμι και Άνικα, ή διασκεδάζοντας τους γύρω της με τις ευφάνταστες ιστορίες της. Είναι απίστευτα δυνατή και δεν τη σταματάει τίποτα. Γενιές παιδιών έχουν λατρέψει την Πίπη Φακιδομύτη. Όπως ακριβώς ο Τόμι και ή Άνικα, έτσι και οι αναγνώστες γοητεύονται από την καλοσύνη της και την ικανότητά της να κάνει συναρπαστική και την πιο βαρετή στιγμή. Αυτή η συλλεκτική έκδοση έχει απίθανες ζωγραφιές από τη βραβευμένη εικονογράφο Λόρεν Τσάιλντ.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
