Φανταστείτε τον εαυτό σας σαν μια γυναίκα του 19ου αιώνα, ερχόμενη από μια πολύτεκνη οικογένεια, μεγαλωμένη σύμφωνα με τις πεποιθήσεις της κοινωνίας πως πρέπει να καταπιέζεις κάθε σου ορμή, να μην είσαι ούτε να φαίνεσαι ανεξάρτητη και να δέχεσαι σε κάθε περίπτωση την αντρική εξουσία…τώρα προσθέστε και την ιδιότητα της συγγραφέως. Το όνομα αυτής Jane Austen.
Κατηγορήθηκε γιατί στα έργα της δεν έκανε ξεκάθαρη αναφορά στις πολιτικές και κοινωνικές διαταραχές της περιόδου ( 1789, Γαλλική Επανάσταση). Θα πρέπει να χρησιμοποιήσω ένα κλισέ το οποίο όμως έχει βάση: πρέπει να διαβάζουμε ανάμεσα στις γραμμές. Ναι, μπορεί να μην έγραψε άμεσα για την επανάσταση και τις πολιτικές αναταράξεις αλλά μέσα στα έργα της υπάρχουν σκορπισμένα στοιχεία που δεν πρέπει να περάσουν απαρατήρητα. Στο Πάρκο του Μάνσφιλντ (1814) γίνεται νύξη στην αποικιοκρατία, σημαντικό ρόλο έχουν και τα στρατεύματα στην Περηφάνια και Προκατάληψη (1813) όπως και το ναυτικό με αναφορά στους Ναπολεόντειους πολέμους στο έργο της Πειθώ (1818). Κάπου εδώ όμως θα πρέπει να μην παρεξηγηθώ, η Austen δεν υπήρξε επαναστάτρια ούτε πολιτική συγγραφέας. Ήταν συντηρητική. Μπορεί να περιγράφει την πτώση της αριστοκρατίας από τη θέση που κατείχε στην αγγλική κοινωνία αλλά προτείνει αλλαγές που θα βοηθήσουν αυτή την τάξη να αναζωογονηθεί. Πίστευε και προωθούσε τους καλούς τρόπους με τους οποίους θα δημιουργούνταν σωστοί και δίκαιοι αρχηγοί που θα συντηρούσαν τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις.
Στα μυθιστορήματα της κυρίως προσφέρει μια ενδιαφέρουσα ανάλυση του ρόλου που κατείχαν οι γυναίκες στην εποχή της συμπεριλαμβανομένου των αποδεχτών κανόνων συμπεριφοράς.
Για να ξεκινήσουμε πρέπει να έχουμε πάντα στην άκρη του μυαλού μας πως μια νεαρή κοπέλα, φτωχή και ανύπαντρη εκείνη την περίοδο θεωρούνταν κοινωνικά νεκρή. Βασικός λόγος ύπαρξης για τις κοπέλες ήταν να βρουν ένα σύζυγο, να φύγουν από το πατρικό τους, απελευθερώνοντας από τις οικονομικές υποχρεώσεις τους γονείς τους, και να μετακομίσουν στο νέο τους σπιτικό όπου θα τις αναλάμβανε στο εξής ο σύζυγος. Χώρος για πάθος δεν υπήρχε. Για την Austen οι έντονες ορμές που δεν μπορούσαν να περιοριστούν ήταν καταστροφικές δυνάμεις τόσο για τους κοινωνικούς όσο και οικογενειακούς δεσμούς. Ο γάμος ήταν η μόνη λύση για να σωθεί και να διατηρήσει μια καλή φήμη η κάθε κοπέλα. Ήταν μια πολύ σημαντική υπόθεση που όμως είχε την έννοια της συναλλαγής. Οι γυναίκες συνεπώς γίνονταν αρκετά επιθετικές μεταξύ τους αφού συχνά ανταγωνίζονταν για την προσοχή ενός άντρα. Αληθινές φιλίες μεταξύ γυναικών σπάνια συναντιόνται στα έργα της. Η ρομαντική αγάπη δικαιολογείται από την Austenμόνο όταν έχει βρει τον σωστό «στόχο» και απευθύνεται αποκλειστικά σε αυτόν. Στην καρδιά των κειμένων της βρίσκεται η φτώχεια η οποία συνήθως πλήττει τις γυναίκες.
Θα ήθελα να αναφερθώ στο τελευταίο έργο της που εκδόθηκε μετά τον θάνατο της, την Πειθώ. Είναι σε αυτό το έργο που επικεντρώνεται τόσο πολύ στο παρελθόν και τις επιλογές που ως νεότερη είχε κάνει η ηρωίδα, που η Austen αλλάζει εν μέρει τις απόψεις της για την γυναικεία εκπαίδευση που τόσο θερμά υποστήριζε στα προηγούμενα της έργα. Η εκπαίδευση που έπρεπε να εκπληρώσουν οι κοπέλες δεν ήταν του σχολείου. Έπρεπε να ενστερνιστούν την άποψη πως ήταν κατώτερες, να μάθουν πώς να αναγνωρίσουν τον κατάλληλο σύζυγο και να στρέψουν τα αισθήματα τους σε αυτόν. Η ηρωίδα μας για 9 χρόνια μετανιώνει την απόφαση που την έπεισαν να πάρει όταν ήταν νέα. Στα προηγούμενα μυθιστορήματα της η Austenμας περιγράφει κοπέλες που βρίσκουν την ρομαντική αγάπη, ντυμένη στην υπερβολή, αλλά ευτυχώς σώζονται από αυτή πριν είναι αργά. Στο συγκεκριμένο έργο συμβαίνει το αντίθετο. Η Anneυπήρξε συνετή νεότερη αλλά μαθαίνει την ρομαντική αγάπη όντας μεγαλύτερη και αυτή η αγάπη είναι η σωστή. Περιβαλλόμενη από έναν οπορτουνιστή πατέρα και έναν επιφανειακό τρόπο ζωής, η Anne απεχθάνεται τους σνομπισμούς και συνειδητοποιεί πως η μεσαία τάξη υπερτερεί της αριστοκρατίας καθώς είναι ικανή να δημιουργήσει αγαπημένες οικογένειες και δυνατούς, αληθινούς δεσμούς.
Μπορεί κάποιος να πει πως στο τελευταίο της μυθιστόρημα η Austen μοιράζεται μαζί μας ένα κομμάτι της προσωπικής της ζωής. Ίσως να είχε μετανιώσει για αποφάσεις του παρελθόντος. Ίσως ήθελε να μας πείσει πως στο τέλος μόνο η δική μας άποψη μετρά για αποφάσεις που έχουν να κάνουν με τη ζωή μας.
Εσάς λοιπόν σας έπεισε η δεσποινίς Austen;
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
