***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Pixels, Δημήτρης Κοσμόπουλος, Εκδόσεις Κέδρος 2020
Η νέα, ενδέκατη κατά σειρά, ποιητική συλλογή του ποιητή, δοκιμιογράφου και μεταφραστή Δημήτρη Κοσμόπουλου κυκλοφορεί υπό τον αναπάντεχο και ευρηματικό τίτλο Pixels, μία λέξη που αποτελεί δάνειο από ένα γλωσσικό περιβάλλον πολύ απομακρυσμένο από την ποιητική πράξη και πρακτική. Ο όρος, συγκεκριμένα, προερχόμενος από τον συνδυασμό και τη σύζευξη των λέξεων picture και element, δηλώνει και κατονομάζει τις δομικές μονάδες, τα πολύ μικρά δηλαδή ψηφία τα οποία συναποτελούν τα σχήματα που εμφανίζονται σε μία οποιαδήποτε οθόνη. Οι αναγνωστικές προσδοκίες, λοιπόν, που διαμορφώνονται οδηγούν προς την κατεύθυνση μιας αποτίμησης της σύγχρονης εποχής που κυριαρχείται και κανοναρχείται από την παρουσία της οθόνης σε όλες τις εκφάνσεις του δημόσιου και του ιδιωτικού βίου, αλλά και προς την κατεύθυνση της ισορρόπησης της κυριαρχίας αυτής με αντίπαλον δέος τον λόγο και, πιο συγκεκριμένα, τον ποιητικό λόγο που εξακολουθεί να διατηρεί τη δύναμη και την ακτινοβολία του απένταντι στη ραγδαία επέλαση της εικόνας. Ιδωμένα υπό αυτήν την οπτική, ως pixels, στην προκείμενη περίπτωση, θα μπορούσαν να θεωρηθούν τα ίδια τα ποιήματα που επέχουν τη θέση ψηφίδων ή δομικών μονάδων της συλλογής, του ποιητικού έργου εν συνόλω.
Τα ποιήματα της συλλογής είναι συνθεμένα σε φόρμα, σε παραδοσιακές δηλαδή μορφές με προεξάρχουσα αυτήν του σονέτου. Η δέσμευση της μορφής και η υπαγωγή της σύνθεσης σε κανόνες μορφικούς και δομικούς έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την ελευθερία και την εσωτερική κίνηση της σκέψης του ποιητή που προβάλει με ιδιαίτερη έμφαση και ένταση ακόμα και μέσα από τα πιο αυστηρά και περιχαρακωμένα στη μορφή τους ποιήματα. Διαμορφώνεται, έτσι, ένα άκρως ενδιαφέρον ποιητικό αποτέλεσμα που συνυφαίνει και συναιρεί την δεσμευμένη έκφραση με την ελευθερία και την τόλμη του περιεχομένου κατά τέτοιον τρόπο, ώστε η μία πτυχή να εισδύει και να μεταλλάσσει την άλλη. Έτσι, διαβάζοντας κανείς τα ποιήματα της συλλογής αποκομίζει την αίσθηση ότι αυτά διαπνέονται από μία ελευθερόστιχη λογική και ότι το «καλούπι» μέσα στο οποίο είναι τοποθετημένα εντυπώνει ακόμη περισσότερο τη δύναμη και τη δυναμική της σκέψης του ποιητή που σπάει το κέλυφος της έκφρασης για να κυριαρχήσει και να δεσπόσει μέσα στην αναγνωστική συνείδηση. Από την άλλη πλευρά, όμως, η φόρμα και η αυστηρή δόμηση εξυπηρετούν ακριβώς την ευκολότερη προσπέλαση και μετουσιώνουν την σκέψη σε τέχνη, σε δημιουργημα δηλαδή που υπόκειται και υπακούει σε συγκεκριμένους κανόνες και δομές.
Το σημείο από το οποίο εκκινεί η ποιητική σκέψη και έκφραση του Κοσμόπουλου είναι το παρόν, νοούμενο ως η κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ο σύγχρονος άνθρωπος και οι συνήθειες που τον στοιχειώνουν: Κλεισμένοι στων πολυκατοικιών τις τρύπες/ νομίζουμε πως ζούμε, μα είμαστε σε τάφους,/ γιατί εκχωρήσαμε την ζωή στους φωτογράφους,/ στους μακιγιέρ του χρόνου, στων ειδήσεων τους γύπες. («ΙΙ») Ο ποιητής δεν κάνει τίποτε άλλο από το να παρατηρεί και να αποπειράται μία αποτίμηση των παρατηρήσεων του με βασικό του όπλο την ευθυκρισία. Η ευθύτητα είναι άλλωστε το χάρισμα του ποιητικού του λόγου, αφού του επιτρέπει να αποδόσει με ακρίβεια τις καταστάσεις, τις συνήθειες, τα ήθη και τα έθη των ανθρώπων της σύγχρονης εποχής για να προβεί έτσι σε μία αποτίμηση και έναν απολογισμό που εμφορείται συνήθως από μία διάθεση ειρωνική ή, σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, από μία διάθεση συν-κινητική ή συν-παθητική. Ο ποιητής δηλαδή εμπλέκει τον εαυτό του μέσα στη συγχρονία, ταυτόχρονα όμως τον απομονώνει στον βαθμό που του μεταθέτει την ευθύνη της κρίσης και, δευτερευόντως, της κριτικής: Διψάσαμε ένα άγγιγμα, ποθήσαμε τα φύλλα,/ όταν την ώρα της νυχτός κοιμίζουν τα πουλιά,/ την θάλασσα ποθήσαμε στην πρωινή αντηλιά, // αλλά σαν τους πιθήκους καρφωμένοι στο καντράν/ αλλάζουμε κανάλια με τα χείλη να παραμιλάν./ Τις διαφημίσεις περιμένουμε, να πέσουν μήλα. («Speculum») Τα ερεθίσματα του ποιητή προκύπτουν από την εκτεταμένη χρήση της οθόνης σε όλες τις πτυχές του ανθρώπινου βίου, από τον τρόπο ζωής στις μεγαλουπόλεις, αλλά και από την πραγματικότητα της πανδημίας που έχει αφήσει έντονο το μαύρο της στίγμα στον άνθρωπο, στον τόπο, τον καιρό. Η οπτική και η διάθεσή του είναι απαισιόδοξη, αλλά όχι αδιέξοδη. Γιατί ο ποιητής έρχεται με πρότασή του την πίστη στις δυνάμεις του ανθρώπου, που δεν είναι άλλες από τις δυνάμεις της λογικής και της αντίστασης στο παράλογο, το ανοίκειο, το αταίριαστο, αλλά και την πίστη σε ότι ενσαρκώνει το θεϊκό στοιχείο: Κουράγιο. Ακόμη υπάρχουνε τα δέντρα./ Βαστούν τα μυστικά τους στον ήλιο, στην βροχή./ Πλέουν σιωπηλά στο φως με την απαντοχή/ να μην τα περικλείσουνε σ’ εμπορικά κέντρα. («Κήπος τις εστί»)
Η συλλογή του Κοσμόπουλου αποπειράται μία καίρια και καταλυτική ανατομία της σύχρονης εποχής χωρίς, ωστόσο, να μένει ή να περιορίζεται σε αυτήν. Γιατί ενώ μέσα στα ποιήματά του αποτυπώνονται στιγμές και καταστάσεις, προθέσεις και συμπεριφορές, στην πραγματικότητα αυτό που αποτελεί τον πυρήνα της είναι ο άνθρωπος και η τραγική του μοίρα όπως αυτή προδιαγράφεται και αποβαίνει όταν εκείνος απομακρύνεται από τις βασικές, θεμελιώδεις αξίες της ζωής και της τέχνης. Έτσι, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι το βιβλίο αυτό προσιδιάζει σε ένα είδος ψυχογραφήματος του σύγχρονου ανθρώπου, ταυτόχρονα όμως και σε ένα είδος ποιητικού μελετήματος της ανθρώπινης τύχης, της ανθρώπινης πορείας μέσα στην κοινωνική συμβίωση, αλλά και σε ένα φιλοσόφημα πάνω στη διαχρονική αξία και απαξία των ανθρώπινων πράξεων και επιλογών. Ένα ντοκουμέντο, λοιπόν, εποχής, αλλά και ένα έργο με διάσταση διαχρονική στο μέτρο και στο βαθμό που σταχυολογεί, διασώζει και μετουσιώνει σε στιχουργία τα στοιχεία εκείνα ξεφεύγουν από το προσωρινό, το επίκαιρο και το τοπικό και ανάγονται στο αριστοτελικό «καθόλου».
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
