Ο δρόμος και πάλι, Τίτος Πατρίκιος
Με μία εξαιρετικά μικρή σε έκταση, αποτελούμενη από μόλις έντεκα ποιήματα, ταυτόχρονα όμως μεγάλης εμβέλειας και βεληνεκούς ποιητική συλλογή, ο Τίτος Πατρίκιος επανέρχεται λογοτεχνικά, αυτή τη φορά με ένα βιβλίο που επιχειρεί μία καταβύθιση και αναμέτρηση με τις μεγάλες αλήθειες της ζωής. Ο τίτλος που ο ποιητής δίνει στη συλλογή, Ο δρόμος και πάλι, σηματοδοτεί τη συνέχεια της δημιουργικής πορείας του ποιητή στον χώρο της ποιητικής τέχνης, την αφοσίωσή του σε αυτήν και την θεώρησή της ως ταξιδιού με τις επιμέρους ποιητικές συλλογές να αποτελούν ουσιαστικά την πορεία και όχι τους σταθμούς της περιήγησης. Η απουσία του ρηματικού τύπου από την φράση του τίτλου προσανατολίζει και εστιάζει την προσοχή του αναγνώστη στο ίδιο το έργο, στην ίδια την ποιητική τέχνη και όχι στο ποιητικό υποκείμενο το οποίο, άλλωστε, είναι και πρέπει να είναι «υπηρέτης» και «θεράπων» της τέχνης του και όχι το κέντρο ή το επίκεντρό της. Από την άλλη, όμως, η χρήση της λέξης «δρόμος» δεν μπορεί να νοηθεί ξέχωρα από την έννοια του χρόνου και της διαρκούς και αέναης πορείας του ανθρώπου μέσα στο ιστορικό και κοινωνικό γίγνεσθαι, μια πορεία που παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά μιας σκυταλοδρομίας με τον έναν άνθρωπο ή τη μία γενιά να παίρνει τη σκυτάλη από την προηγούμενη και να την παραδίδει στην επόμενη.
Τα ποιήματα της συλλογής διερευνούν πτυχές του ανθρώπινου βίου με τη μορφή φιλοσοφικής ενατένισης ζητημάτων απτών, χειροπιαστών, καθημερινών και ανθρώπινων, ταυτόχρονα όμως ζητημάτων καίριων που επανέρχονται πάντα με την ίδια δύναμη και δυναμική σε κάθε εποχή, σε κάθε κοινωνία, σε κάθε άνθρωπο. Η σχέση του ψέματος με την αλήθεια, ο τρόπος με τον οποίο εμφανίζονται και δρουν στη ζωή του ανθρώπου, ο τρόπος με τον οποίο συγκρούονται και συνυπάρχουν μέσα στην ανθρώπινη συνθήκη, η διερεύνηση του τέλους ως σταδίου οριακού στον ανθρώπινο βίο, η αντίστιξη του θανάτου και της ζωής, όπως αντικατοπτρίζεται στο διπολικό σχήμα της κίνησης με την ακινησία, η διαδοχή του σκοταδιού και του φωτός ως καταστάσεων αποκρυπτικών και αποκαλυπτικών αντίστοιχα, είναι μερικές από τις πτυχές εκείνες της ανθρώπινης συνθήκης που κινητοποιούν και εμπνέουν την ποιητική σκέψη και έκφραση.
Έννοιες όπως αυτή της απουσίας, της ελπίδας, του πόνου, της αγάπης ή της ευτυχίας, έννοιες, δηλαδή, θεμελιώδεις για την ανθρώπινη ύπαρξη, γίνονται αφορμή για να τεχνουργήσει ο ποιητής τα ποιήματά του υπό τύπον αποφθέγματος ή γνωμικού που εντυπώνεται κατά τρόπο καίριο και καταλυτικό στην αναγνωστική συνείδηση για να λειτουργήσει, έτσι, ως συμβουλή ή απόφανση ή οδηγός ζωής: Ο πόνος να ’ναι πρόσκαιρος/ και η αγάπη να ’ναι αιώνια. («Η ελπίδα») Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ποιήματα εκείνα στα οποία ο Πατρίκιος επιχειρεί μια καταβύθιση στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση όπως εκδηλώνεται στις σχέσεις και στην συμπεριφορά: Εγκάρδιες συναντήσεις με γνωστούς ανθρώπους/ με συμπεριφορές πάντα τις ίδιες/ όμως το πρόσωπο βαθιά αλλαγμένο./ Απρόβλεπτες συναντήσεις με άλλους γνωστούς/ με αλλαγμένες τις συμπεριφορές/ αλλά το πρόσωπο τεχνητά αμετάλλαχτο. («Συναντήσεις») Ο άνθρωπος θεωρείται και εκλαμβάνεται σε στενή συνάρτηση με το χρόνο και την μεταμορφωτική του δύναμη, σε τέτοιο μάλιστα βαθμό ώστε η ανθρώπινη ύπαρξη και ζωή να μετουσιώνεται και να αντικατοπτρίζει τον ίδιο τον χρόνο, ο οποίος πλέον δε δύναται να νοηθεί έξω και πέρα από τον άνθρωπο: ζωή με χίλια πρόσωπα, ζωή μοναδική/ ζωή δική μας και των άλλων («Ο δρόμος και πάλι»)
Όλα, πάντως, ανεξαιρέτως τα ποιήματα της συλλογής αποτελούν τις επιμέρους ψηφίδες ενός ψηφιδωτού που μορφοποιεί και σχηματοποιεί τη θυμοσοφία και τη βιοθεωρία του ποιητή, η οποία είναι βαθιά και ουσιαστικά εμποτισμένη από τη γνώση ως καταστάλαγμα της εμπειρίας. Αυτό ίσως εξηγεί και τη μικρή έκταση του βιβλίου, την επιλογή ενός μικρού αριθμού ποιημάτων από την πλευρά του ποιητή. Γιατί η πείρα και το καταστάλαγμά της, τα συμπεράσματα για τη ζωή και τους ανθρώπους πρέπει, αν θέλουν να πείσουν για την εγκυρότητα και την ουσία τους, να μην έχουν τη μορφή ενός χειμάρρου, αλλά μιας ολιγόλογης αποτύπωσης των σκέψεων και των συναισθημάτων. Αυτό ίσως, από πρώτη άποψη, έρχεται σε αντίφαση, με τον περίφημο στίχο από την καβαφική «Ιθάκη» πλούσιος με όσα κέρδισες στο δρόμο, η εντύπωση όμως αυτή είναι μάλλον βεβιασμένη. Γιατί ο «πλούτος» των εμπειριών και των βιωμάτων του ανθρώπου δεν μεταφράζεται σε λεκτικό πληθωρισμό ή πλούσια ρητορική αλλά, αντίστροφα, στην αφαίρεση και την απόσταξη. Αυτό λοιπόν που χαρακτηρίζει συνολικά και σφραγίζει ανεξίτηλα την τελευταία αυτή συλλογή του Πατρίκιου είναι ακριβώς η απόσταξη, η συνειδητή δηλαδή αποφυγή κάθε στοιχείου στοιχείου περιττού, τόσο στο επίπεδο της ποιητικής σκέψης, όσο και σε αυτό της έκφρασης. Ο λόγος άλλωστε και η στιχουργία του Πατρίκιου είναι μορφοποιημένος και τεχνουργημένος με άκρα λιτότητα έτσι που να προβάλει κανένα εμπόδιο στην άμεση πρόσληψη και κατανόηση των νοημάτων.
Η συλλογή του Πατρίκιου χαράσσει ευκρινέστερα τον δρόμο που ήδη έχει ανοίξει ο ποιητής προς την κατεύθυνση μιας ποίησης φιλοσοφημένης και φιλοσοφικής, όχι τόσο με την αυστηρή έννοια του όρου, ως θεωρητικής και διανοητικής δηλαδή ενασχόλησης του πνεύματος, όσο με την πρακτική της διάσταση και όψη, ως απόπειρα δηλαδή μιας γήινης προσέγγισης στα μεγάλα ζητήματα που διαχρονικά απασχολούν τον άνθρωπο σε σχέση με την παρουσία του στη γη και μέσα στην ανθρώπινη κοινωνία. Οι απαντήσεις που επιχειρεί να δώσει ο ποιητής δεν έχουν τη βεβαιότητα, τη σιγουριά και την ασφάλεια της αποκτημένης γνώσης, έχουν όμως το περίβλημα της τέχνης που αρκεί για να απαλύνει την ανθρώπινη αγωνία και να αποτελέσει η ίδια την απάντηση, τη λύση και τη διέξοδο.
Ο δρόμος και πάλι, Τίτος Πατρίκιος, Εκδόσεις Κίχλη
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
