***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Πότε διάβολος πότε άγγελος, Κώστας Ακρίβος, Εκδόσεις Μεταίχμιο
Το πάντρεμα ιστορίας και λογοτεχνίας είναι μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, μια άκρως απαιτητική και επικίνδυνη ακροβασία. Αρκετοί συγγραφείς το τόλμησαν, λίγοι όμως κατάφεραν μέχρι σήμερα να ανταποκριθούν με επιτυχία.
Οι πιο συχνοί λόγοι αποτυχίας είναι η ελλιπής έρευνα γύρω από τα ιστορικά πρόσωπα, τις συνήθειες και τις παραδόσεις της εποχής, καθώς και η αδυναμία οικοδόμησης ενός πολυπρισματικού ψηφιδωτού από εικόνες, δράσεις και συμβολισμούς.
Φέτος, με αφορμή τα διακόσια χρόνια από την επανάσταση του 1821, κυκλοφόρησαν –και αναμένεται ακόμα να κυκλοφορήσουν– αρκετά βιβλία που προσεγγίζουν λογοτεχνικά τον ηρωικό αγώνα του Γένους μας.
Το βιβλίο του Κώστα Ακρίβου, «Πότε διάβολος πότε άγγελος», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, είναι ένα από αυτά που μέχρι στιγμής ξεχωρίζουν για την ικανότητά του να διεισδύει βαθιά σε έναν από τους σημαντικότερους και ταυτόχρονα πιο παρεξηγημένους ήρωες της επανάστασης, τον Γεώργιο Καραϊσκάκη.
Καθοδηγούμενος από την ανάγκη του να γνωρίσει και ο ίδιος αν τελικά «ήρωας γεννιέσαι ή γίνεσαι», ο συγγραφέας προσεγγίζει τον άνθρωπο Καραϊσκάκη, χωρίς διάθεση να τον εξιδανικεύσει, αλλά ούτε και να του απορρίψει άδικα ευθύνες για λάθη ή παραλείψεις που έγιναν κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Τα στραβά και τα παράλογα τα καταλογίζει σωστά εκεί που πρέπει, αν και, ορισμένες φορές, μοιάζει να υπερβάλλει επιτρέποντας στο συναίσθημα να τον παρασύρει.
Ο Ακρίβος δεν υποβαθμίζει τις πολεμικές αρετές του Καραϊσκάκη, αντίθετα τις αναδεικνύει, ωστόσο δεν ξεκινά από αυτές και δεν μένει μόνο σε αυτές. Τις χρησιμοποιεί ως εργαλείο για να σκιαγραφήσει βαθύτερα τον ήρωα, μέσα από μία ταυτόχρονη αφήγηση ενός ανθρώπου που ήταν από μικρός στο πλευρό του, του Μήτσου Αγραφιώτη.
Ο τελευταίος δεν αποτελεί ένα πρόσωπο που έβγαλε από το μυαλό του ο συγγραφέας, αλλά είναι πραγματικός πρόγονός του. Μάλιστα, είναι ένας από τους πολλούς αγωνιστές που παρότι επέζησε από τον πόλεμο, βυθίστηκε ύστερα από το ελληνικό κράτος στην αφάνεια και στην ανυποληψία.
Αυτό το στοιχείο προσδίδει στο βιβλίο μια ξεχωριστή δυναμική, καθώς το επεκτείνει πέρα από τα στενά όρια του ιστορικού μυθιστορήματος, μπολιάζοντάς το με την προσωπική εξομολόγηση και την αναζήτηση των οικογενειακών ριζών. Μολονότι, σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι ορατός ο κίνδυνος μια ιστορία να καταντήσει αυτοαναφορική και να εγκλωβιστεί ανάμεσα σε προσωπικές προκαταλήψεις, απωθημένα, ή ακόμα και να υιοθετήσει μια κοντόθωρη ιστορική προσέγγιση, ο Ακρίβος αποφεύγει δεξιοτεχνικά τις παγίδες, χρησιμοποιώντας με προσοχή τα ευρήματα και τις μαρτυρίες για να αντλήσει έμπνευση και να δέσει αρμονικά τη μυθοπλασία.
Τα λόγια, τα γραπτά και η συμπεριφορά του Μήτσου Αγραφιώτη ρίχνουν επίσης φως στο μεγαλείο εκείνων των «μικρών» και «άγνωστων» αγωνιστών του Έθνους, που υπηρέτησαν πιστά την υπόθεση της ελευθερίας, χωρίς να προσμένουν κανενός είδους ανταλλάγματα. Επιπλέον, επιβεβαιώνουν για μία ακόμη φορά με τον πιο πασίδηλο τρόπο αυτό που είχε γράψει ο Λόρδος Μπάιρον (σε μετάφραση Άρη Αλεξάνδρου): «Η επανάσταση σε μερικούς μπορεί να μην αρέσει / μα είναι ο μόνος σίγουρος και δίκαιος τρόπος / να καθαρίσεις απ’ το ρίπος τους ανθρώπους».
Διακόσια χρόνια μετά, βιβλία σαν αυτό του Ακρίβου είναι σημαντικά όχι μόνο επειδή διατηρούν ζωντανή την ιστορική μνήμη, αναδεικνύοντας μυθιστορηματικά γνωστές και λιγότερες γνωστές πτυχές της ιστορίας μας, αλλά και γιατί υπενθυμίζουν πως όταν οι συνθήκες και οι καταστάσεις το απαιτήσουν, οι πραγματικοί αγωνιστές εμφανίζονται στο προσκήνιο, μετατρέποντας και τους απλούς πολίτες σε θηρία ανήμερα, παθιασμένα για την ελευθερία.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
