***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Σαπφώ. Τα ποιήματα, Πρόλογος – Μετάφραση – Σημειώσεις: Τασούλα Καραγεωργίου, Εκδόσεις Κέδρος

            Αν ήθελε κανείς να αναζητήσει την κοιτίδα του σύγχρονου ποιητικού λόγου, τη μήτρα της ποιητικής δημιουργίας των νεότερων χρόνων ή, έστω, μια μακρινή πρόγονο των δημιουργών εκείνων που θέλησαν να αποτυπώσουν τον ψυχισμό τους μέσα σε μια στιχουργική σύνθεση, θα κατέφευγε χωρίς κανέναν δισταγμό στη Σαπφώ. Γιατί μόνο εκεί θα μπορέσει να συναντήσει αυτή τη συνύφανση της βαθιάς εκφραστικής ανάγκης του ποιητικού υποκειμένου με την υψηλή αντίληψη για την τέχνη ως έκφανσης του κάλλους, του επίγειου, ανθρώπινου κάλλους όπως αυτό αποτυπώνεται στην ανθρώπινη μορφή για να δώσει, με τη σειρά του, τη σκυτάλη στην ποιητική μορφή, το ποίημα αυτό καθεαυτό. Πρόκειται για ένα είδος πήχη που τοποθετήθηκε υψηλότερα από κάθε άλλον για να αποδεικνύει κάθε φορά πως ο αρχαίος ελληνικός ποιητικός λόγος, η λυρική ποίηση εν προκειμένω και, μάλιστα, μιας εκ των σημαντικότερων εκπροσώπων του αρχαιοελληνικού λυρισμού, υπήρξε και στέκει ακόμα ως φωτεινός σηματοδότης μιας πορείας που ξεκίνησε τότε και συνεχίζεται μέχρι σήμερα για να αποδεικνύει ότι η ομορφιά είναι η απόλυτη ανάγκη, το κυρίαρχο ζητούμενο κάθε εποχής και η έκφρασή του μπορεί και πρέπει να κινητοποιεί τη συνείδηση και τη συγκίνηση του δημιουργού και του αναγνώστη. Αυτό ακριβώς αντιλαμβάνεται κανείς με αφορμή την έκδοση των μεταφρασμένων από την φιλόλογο και ποιήτρια Τασούλα Καραγεωργίου ποιημάτων και σπαραγμάτων από το έργο της Σαπφούς τα οποία επικυρώνουν όχι μόνο την αντοχή και τη διάρκεια του σαπφικού λυρισμού στον χρόνο, αλλά και την ιδιότητά του να αναγεννάται κάθε φορά που μια επιδέξια γραφίδα αναλαμβάνει τη μεταφορά τους στη νέα ελληνική γλώσσα με τον απαραίτητο σεβασμό τόσο στο πρωτότυπο, όσο και στην ποιητικότητα από την οποία αυτό εμφορείται και η οποία θα πρέπει να ακτινοβολήσει και στη μετάφραση.

            Στο δύσκολο αυτό εγχείρημα φαίνεται πως ανταποκρίθηκε με ιδιαίτερη μάλιστα επιτυχία η Καραγεωργίου η οποία πέρα από τη φιλολογική της επάρκεια και τη μεταφραστική της δεξιότητα απέδειξε – και αυτό ίσως είναι κάτι που δεν αντιλαμβάνεται κανείς με την πρώτη ματιά – τον βαθύ, ακατάλυτο δεσμό της με τη σαπφική ποίηση και την ίδια τη Σαπφώ, ως δημιουργό, έτσι που να δημιουργείται η εντύπωση μιας αφοσίωσης και να νομιμοποιείται κανείς να αντικρίσει στο πρόσωπο της νεότερης μια ακόμα «μαθήτρια», μια ακόμα θαυμάστρια της μοναδικής αυτής ποιήτριας που έζησε στα τέλη του 7^ου αιώνα στη Λέσβο σφραγίζοντας με τη δημιουργία της όλη τη μετέπειτα προσωπική ποίηση, όλη αυτή την επίδοση στην ανάδυση του λυρικού «εγώ», της ευαίσθητης και επίφορης στο ωραίο ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης. Η συγγένεια βέβαια αυτή μεταφραστή και μεταφραζόμενου είναι κάτι δεδομένο και αυτονόητο σε κάθε τέτοια μεταπλαστική σχέση, στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση είναι ιδιαίτερα αισθητή η ανάδυση ενός αισθήματος όχι απλώς και μόνο θαυμασμού, αλλά, στην κυριολεξία, ευγνωμοσύνης για αυτό το όμορφο δώρο που αποτελεί για την ανθρωπότητα η ποίηση της Σαπφούς. Γι’ αυτό και η τριπλή προσέγγιση που επιχειρείται εδώ, μεταφραστική, πραγματολογική, ερμηνευτική και σχολιαστική γίνεται με τον απαιτούμενο σεβασμό, τη δέουσα προσοχή, αλλά και με ένα αίσθημα συγκίνησης απέναντι σε κάτι ανεκτίμητο ή μάλλον απέναντι σε κάτι που προσδιορίζεται, από όποια πλευρά και να το δει κανείς ή όποια διάστασή του κι αν εξετάσει, αποκλειστικά και μόνο ως ωραίο, ως καλαίσθητο. Αυτή ακριβώς είναι και η λέξη που χαρακτηρίζει απόλυτα και την ίδια την ποίηση και την απόδοσή της, διότι η καλαισθησία ως η αίσθηση του κάλλους, της ομορφιάς και της αλήθειας που αυτή κρύβει είναι παρούσα σε όλο το βιβλίο όπως αυτό συναποτελείται από τα ερμηνευτικά κομμάτια, από το αρχαίο κείμενο και τη μετάφρασή του, συνιστώντας ουσιαστικά ένα έργο τέχνης που ενώνει το παρελθόν με το παρόν σε μια πολύ ενδιαφέρουσα αναγνωστικά και μελετητικά συνύπαρξη, σε μια αποκαλυπτική και ανακαλυπτική των μυστικών της τέχνης διαδρομή που, με όχημα την ποίηση και την ποιητική της Σαπφώς, φτάνει στο σήμερα όχι σαν τέρμα, αλλά σαν αρχή μιας νέας διαδρομής και πορείας πάνω στις αρχές και την ουσία του αρχαίου ελληνικού λυρισμού.

            Η προσεκτική ανάγνωση και μελέτη των μεταφράσεων σε αντιπαραβολή με το αρχαίο κείμενο – η αρχαία ελληνική γλώσσα, ειδικά αυτή της λυρικής ποίησης είναι μια γλώσσα που μπορεί να προσπελαστεί σε ικανοποιητικό βαθμό από τον σύγχρονο αναγνώστη και, ακόμα κι αν δεν γίνεται κατανοητή στο σύνολό της, μπορεί να του αποκαλύψει τα μυστικά του μέτρου, της ισορροπίας, της αρμονίας και της λιτότητάς της – αποκαλύπτει τα σημεία που συνιστούν την ουσία αυτή και που έγκειται βασικά στη συνύπαρξη και τη συλλειτουργία του κάλλους και της αρμονίας, μορφοποιημένων με άκρα απλότητα, με κατευθυντήρια αρχή και ιδέα την αποφυγή κάθε περιττού ή εντυπωσιακού στοιχείου, έτσι που η ανθρώπινη συνείδηση να μπορεί να εισχωρήσει και να απολαύσει το βαθύτερο νόημα που έγκειται ακριβώς στην Ιδέα της ομορφιάς, όπως αυτή εκβάλλει στην ίδια τη μορφή του ποιήματος, αλλά και στο βαθύτερό του περιεχόμενο που είναι βασικά ο άνθρωπος ως παρουσία και φύση πλαισιωμένη από την καθαγιαστική, λυτρωτική, καθαρτική επενέργεια του ωραίου. Δεν μπορεί κανείς να μην μπει ίσως στον πειρασμό να θεωρήσει την ποίηση της Σαπφούς υπό το πρίσμα του ιδανικού και του εξιδανικευμένου, μια τέτοια θεώρηση όμως ενδεχομένως θα στερούσε κάτι από τη δύναμη και τη δυναμική της να προσδιορίζει και να κατευθύνει τους όρους και τα όρια της αληθινής δημιουργίας που θέλει την σφραγίδα του δημιουργού και της προσωπικότητάς του, της ιδιοπροσωπίας και της ιδιαίτερης φωνής του ισχυρή, την ίδια στιγμή όμως απολύτως υποταγμένη στην τέχνη του. Αυτό θαυμάζει κανείς και στη Σαπφώ, το γεγονός δηλαδή ότι η ποίησή της ενώ δεν εγκλωβίζεται στο πρόσωπο της ποιήτριας το αναδεικνύει με απόλυτη ευκρίνεια και καθαρότητα.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.