***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Η Σιωπηλή Ασθενής, Alex Michaelides, Εκδόσεις Διόπτρα
Οι γυναίκες σιωπούν! Είτε γιατί αυτό υπαγορεύει ένα διαχρονικό κοινωνικό στερεότυπο- με σταθερό μέτρο σύγκρισης τον ανδρικό λόγο (πνεύμα) και ο γυναικείος λόγος (σώμα) συχνά επιτιμάται ότι χάνει σε συνεκτικότητα και ορθολογισμό διολισθαίνοντας στον υποκειμενισμό ενός συναισθήματος και μιας εντέλει αυθαίρετης φόρμας. Ή από φόβο ή άμυνα. Ή επειδή θεωρούν ότι η σιωπή αντιστέκεται σθεναρά στον έλεγχο , θεωρώντας τα μυστικά και άρρητα τη δύναμη τους. Το δικό τους αθέατο όπλο, όταν εντέλει κάποιος σκοτώνει το πνεύμα τους! Και τις εξορίζει από τον χωρόχρονο της συγγενούς πραγματικότητας. Οι νεκροί δεν μιλάνε!
«Αμίλητη όμως στέκει ∙ ποιος ο λόγος;» Το συναρπαστικό, και με σημαντικούς διεθνείς επαίνους, μυθιστόρημα του Alex Michaelides, «Η Σιωπηλή Ασθενής» (εκδ. Διόπτρα) έχει για προμετωπίδα το σύντομο αυτό απόσπασμα από την τραγωδία «Άλκηστις» του Ευριπίδη, όχι μόνον για την εύλογη θεματική σύνδεση με τον τίτλο και την πλοκή όπως θα αποδειχθεί στην πορεία. Αλλά αφενός, για τα ευρύτερα δάνεια στοιχεία και δομικά χαρακτηριστικά που αρχαίου δράματος που ενσωματώνει στην διήγησή του, σε ένα απρόσμενο διάλογο με την κλασική φόρμα της αστυνομικής ιστορίας αλλά και του λόγου της ψυχοθεραπείας. Αλαζονεία, τραγική ειρωνεία, ο μηδέν ειδώς πρωταγωνιστής, οι Μοίρες και η μοίρα, η αναζήτηση της αλήθειας, οι παραπλανήσεις, η ύβρις, η αναβαλλόμενη κάθαρση!
Και αφετέρου, γιατί κρατά το κλειδί του μυστηρίου!
Ο μύθος. Οι Μοίρες καταδικάζουν (μετά από σειρά επεισοδιακών περιπετειών) τον βασιλιά Άδμητο σε θάνατο. Ωστόσο με παρέμβαση του Απόλλωνα θα μπορούσε να σωθεί, αν κάποιος στενός συγγενής του δεχόταν να πεθάνει στη θέση του. Οι γονείς του αρνούνται να θυσιαστούν για το παιδί τους, και τότε η γυναίκα του Άλκηστη προσφέρεται να πεθάνει εκείνη στη θέση του. Ο Άδμητος δέχεται την προσφορά της, αλλά τελικά κάποια θεότητα ή ο Ηρακλής (στον Ευριπίδη, γιατί οι παραλλαγές ποικίλλουν) παρεμβαίνει, κι έτσι η πιστή σύζυγος επιστρέφει σώα στη γη. Μόνον που τότε – σύμφωνα με την ευριπίδεια τραγωδία στην οποία παραπέμπει και ο Michaelides- «επιστρέφοντας από τον θάνατο ζωντανή, παραμένει σιωπηλή – μη θέλοντας ή μη μπορώντας να μιλήσει για την εμπειρία της». Μη μπορώντας να λύσει τον γρίφο της σιωπής της παρά την ευτυχή (;) κατάληξη, ο Άδμητος «οδηγεί την Άλκηστη πίσω στο σπίτι – μέσα στη σιωπή. Γιατί; Γιατί δεν μιλάει;», είναι οι καταληκτικές φράσεις του δράματος.
Στο μυθιστόρημα. Ο αφηγητής και πρωταγωνιστής, Θίο Φέιμπερ θα αναζητήσει και θα συναντήσει τη δική του Άλκηστη στο Γκρόουβ, αφήνοντας μια πολλά υποσχόμενη για την καριέρα του θέση, για μια ψυχιατρική μονάδα υψηλής ασφαλείας στο βόρειο Λονδίνο που κινδυνεύει να κλείσει από τις περικοπές. Γιατί; Γιατί ο 42χρονος ψυχοθεραπευτής – «σακατεμένος ψυχικά» όπως σπεύδει να αυτοσυστηθεί – έχει κάνει σκοπό ζωής να σπάσει την αδιαπέραστη σιωπή της Αλίσια Μπέρενσον. Μια διάσημη ζωγράφο που κατηγορήθηκε στα 33 της χρόνια ότι σκότωσε πυροβολώντας πέντε φορές στο κεφάλι τον σύζυγό της, περιζήτητο φωτογράφο μόδας, διαλύοντας στα εξ ων συνετέθη έναν υποδειγματικό συζυγικό έρωτα. Καταπίνοντας παραλλήλως τις λέξεις μιας φαινομενικά δίχως κίνητρο, τρομακτικής ιστορίας.
Η καταιγιστική πλοκή του μυθιστορήματος δομείται κι αναπτύσσεται σε τρία επάλληλα επίπεδα.
Αστυνομικό και ψυχοδραματικό θρίλερ μοιάζει να συμφύρονται σε διάφορες φάσεις, καθώς ο ψυχοθεραπευτής συχνά εμφανίζεται να λειτουργεί και «σαν ντετέκτιβ». Ελλείψει των πληροφοριών, ενδείξεων και στοιχείων που θα αναδείκνυαν οι συνεδρίες με μια ομιλούσα ασθενή, ο Θίο μεταφέρει την έρευνα στο εξωτερικό πεδίο, σε μια πρώτη παρέκβαση του ρόλου του. Η σιωπή της Αλίσια παραμένει αδιαπέραστη!. Έτσι ο αναγνώστης θα οδηγηθεί στα κλασικά μοτίβα και στάδια μιας αστυνομικής πλοκής, με χορό υπόπτων, ψέματα και ανακριβείς ιστορίες, οιονεί ενόχους, πάθη χωρίς ανταπόκριση, προδοσίες, στοιχεία που χάνουν την αποδεικτική τους δύναμη, σκηνοθετημένες παγίδες, θαμμένες οικογενειακές ιστορίες, ανεπούλωτα τραύματα, ανατροπές.
«Ένα ξεχασμένο από καιρό ναρκοπέδιο» στοιχειώνει τον χώρο εκεί έξω, το ίδιο όμως συμβαίνει και με τον χώρο εντός.
Με τη διαφορά, ότι αν στην αστυνομική ιστορία και στο αναπάντητο ερώτημα γιατί η Αλίσια να πυροβολήσει πέντε φορές στο πρόσωπο τον σύζυγο που αγαπούσε, οι ρόλοι ερευνητή και ερευνούμενων είναι διακριτοί, στο ψυχοθεραπευτικό πεδίο βρίσκονται σε μια συνεχή εναλλαγή. Η «συναισθηματική εμπλοκή» ή «υπερβολική ταύτιση» του ψυχοθεραπευτή με τον ψυχοθεραπευόμενο, υπερβαίνει το αναμενόμενο της αναλυτικής διαδικασίας πλαίσιο και μέτρο. Οι «μπερδεμένες ίνες της εποπτείας» για τις οποίες συχνά θα κατηγορηθεί από τους συναδέλφους του ο Θίο Φέιμπερ, αποδίδονται αρχικά στη σαγήνη που θα μποορύσε να εκπέμπει μια οριακή προσωπικότητα, μια σιωπηλή γοητευτική γυναίκα που, εκτός από μεμονωμένα ξεσπάσματα σωματικής βίας, δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία. Όσο όμως η ιστορία προχωρά και αποκαλύπτονται σαν αντικριστός καθρέφτης οι συναρπαστικά κατασκευασμένες αναλογίες των δύο πρωταγωνιστών – η ψυχική άβυσσος και του ίδιου του ψυχοθεραπευτή, με την παιδική κακοποίηση, τη δραματική οικογενειακή ιστορία που στοιχειώνει τη ενήλικη ζωή με νευρώσεις, με «ταπεινώσεις, μαρτύρια και προσβολές σ’ αυτόν τον τόπο δίχως μνήμη», τα συναισθήματα μειονεξίας, το άγχος της αποτυχίας, τις τάσεις φυγής, την ανασφάλεια και τη ζήλεια- γίνεται όλο και πιο φανερό στον αναγνώστη ότι η αντιμεταχώρηση είναι και οικειοθελής, σκηνοθετημένη και μοιραία. Όσο για τον προγραμματικό στόχο του ψυχοθεραπευτή ότι θέλει να κάνει την Αλίσια να μιλήσει για να την θεραπεύσει και να την οδηγήσει στη λύτρωση, γίνεται σταδιακά το ίδιο δυσερμήνευτος και μη πειστικός όσο και το κίνητρο της δολοφονικής πράξης της Αλίσια.
Επιπλέον. Ένας τρίτος αφηγηματικός κύκλος εξελίσσεται παράλληλα με τον αστυνομικό και ψυχοθεραπευτικό γρίφο, στο μυθιστόρημα του Alex Michaelides: η συζυγική ζωή του Θίο Φέιμπερ, με μια γοητευτική ηθοποιό, την Κάθι – που συναντάμε να παίζει σε μια νέα παραγωγή του Οθέλλου της Royal Shakespeare Company- και η οποία από «θεραπεύτρια» των παιδικών του τραυμάτων και ακαταμάχητη ερωτική σαγηνεύτρα, τορπιλίζει –σαν άλλη Αλίσια; Ή μήπως όχι; – την αδιατάρακτη ερωτική γαλήνη των συζύγων. Οι προδοσίες πληθαίνουν. Κι αν ο μύθος (Άδμητος – Άλκηστη) αφήνει έστω και στη σιωπή μια πόρτα μισάνοιχτη, στη μυθοπλασία του Michaelides το κύμα δεν σκάει στην ακτή. Επιστρέφει με σφοδρή τη σκοτεινή ισχύ του σε εκείνον τον «τόπο πριν από τη μνήμη». Η «δολοφονική οργή» θα πει ο Θίο, «αυτή που σκοτώνει ανθρώπους, δε γεννιέται στο παρόν».
Οι γυναίκες σιωπούν. Αλλά θα ήταν λάθος αυτό να εκληφθεί ως αποχώρηση. Η δική τους αναδιήγηση, προφυλαγμένη από τα βέλη μιας σύγκρισης που (ενδεχομένως) έχει προκαταβολικά κριθεί, βρίσκει άλλους δρόμους. Η Αλίσια Μπέρενσον ζωγραφίζει το έμψυχο και άψυχο περιβάλλον της, όχι για να ευεργετηθεί από την ιαματική ισχύ των εικαστικών, αλλά αναπαριστώντας τη ζωή που θα εξιστορηθεί σε μεταγενέστερο χρόνο. Το μήνυμα αν και αμφίσημο είναι εύγλωττο. Κυρίως και παρά τις διαμαρτυρίες των απεικονιζομένων, γίνεται μέσο κι όχημα για τη δική της ανάγνωση, αλήθεια και μαρτυρία. Κρατά το κλειδί της λύσης του μυστηρίου – κρατά επίσης και ημερολόγιο, παρακολούθημα της έμφυλης ταυτότητα της. Άλλωστε, όταν θα αποφασίσει να σπάσει τη σιωπή της, και ο ψυχοθεραπευτικός στόχος θα έχει (τι ειρωνεία!) επιτευχθεί, δεν θα εκφέρει έναν λόγο λυτρωμένο από το τραύμα, αλλά θα υποδυθεί έναν καλά για την περίσταση προετοιμασμένο ρόλο, δίνοντας «μια εξαιρετική παράσταση» και απαρνούμε την καθολική ευθύνη!
Παίζεις εν ου παικτοίς, μοιάζει να προειδοποιεί ο συγγραφέας τους ήρωες του, σε αυτό το αριστοτεχνικά δομημένο θρίλερ, με τις γρήγορες εναλλαγές, που δύσκολα όταν το ξεκινήσεις το αφήνεις από τα χέρια σου. Η μαθητεία του Alex Michaelides στα κινηματογραφικά σενάρια αφήνει το αποτύπωμα στην ευφυώς σχεδιασμένη αφήγηση, σε μια πλοκή που εξελίσσεται γρήγορα αλλά και πολυεπίπεδα, ενώ του επιτρέπει ένα σύνθετο και ευρηματικό παζλ με τον αφηγηματικό χρόνο! Η «Σιωπηλή Ασθενής» είναι το πρώτο του μυθιστόρημα και τελειώνει με μια εντυπωσιακή αποκάλυψη- ανατροπή! Τόσο που θέλεις να ξαναγυρίσεις και να δεις τι σου είχε ξεφύγει, ή όπως το θέτει η C.J. Tudor να χτυπάς το κεφάλι σου που δεν το είδες να έρχεται !! Μήπως επειδή έσπευσες να προεξοφλήσεις ότι όποιος τραβά τη σκανδάλη είναι κι εκείνος που σκοτώνει; Καλή ανάγνωση!
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
