***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Χαμογελάστε κύριε Ρέμπραντ!

Ο Ολλανδός ζωγράφος Ρέμπραντ, πέρα από το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του και τον ρεαλισμό που εισήγαγε στην ζωγραφική δημιουργία παραμένει διάσημος και για έναν άλλο, πρωτότυπο λόγο. Ανάμεσα στις δημιουργίες που κατοχυρώνουν το έργο του περιλαμβάνεται πλήθος προσωπικών πορτραίτων του, σε μια αναπαράσταση της προσωπικής του εικόνας στις διάφορες φάσεις του βίου του. Αυτή ακριβώς η προσωποκεντρική διάσταση της δημιουργίας του Ρέμπραντ μοιάζει να προοικονομεί την εποχή μας, κατεξοχήν εποχή της προσωπικής εικόνας, του ατομικού  ειδώλου.

Σε αυτό το δίπολο, δηλαδή στο πεδίο που περιλαμβάνεται ανάμεσα στην εικόνα και την πραγματικότητα εστιάζει το εξαιρετικό και κατατοπιστικό εγχειρίδιο των αυτοφωτογραφιών (selfies) του Βόλφγκανγκ Ούλριχ με τίτλο  Selfies, Η επιστροφή της δημόσιας ζωής. Ο σημαντικός διανοητής που διαγράφει την πορεία του στο πεδίο της κριτικής της τέχνης και της αισθητικής θεωρίας καταρτίζει ένα σύγχρονο εγχειρίδιο για την επανάσταση της εικόνας. Οι νέες τεχνολογίες αλλά και η ευρεία χρήση τους από το πλατύ κοινό στάθηκε η αφετηρία για την διαμόρφωση μιας άλλης σύνθετης, εικονοκεντρικής, δημόσιας ζωής που δεν απαιτεί τον λόγο για να καθοριστεί, αλλά εξαντλείται στην πολλαπλή και ισχυρή σημασία που κατέχει η εικόνα για τον σύγχρονο άνθρωπο. Μια εικόνα που παράγεται εύκολα και διακινείται με ακόμη πιο ταχείς ρυθμούς κατακλύζοντας τις ζωές μας, καταλαμβάνοντας κάθε χώρο στην σφαίρα της δημόσιας ζωής. Συναισθήματα, καταστάσεις, διαμαρτυρίες, η προσωπική εικόνα διοχετεύεται θέτοντας όσο ποτέ στο προσκήνιο το ίδιο το άτομο. Ο καινούριος ηλεκτρονικός κόσμος μπορεί να είναι ανθρωποκεντρικός και μοναχικός μαζί, μπορεί να συνοψίζει και να εκφράζει όλες τις πτυχές της ατομικότητας.

Μια καινούρια διάλεκτος που υπηρετεί την προσωπική εικόνα βρίσκεται στην διάθεση του καινούριου ανθρώπου. Μια νέα γλώσσα που δεν υποκύπτει σε καμία παλιά σύμβαση, αλλά στηρίζεται εξολοκλήρου στο άτομο και τις δυνατότητες του καινούριου, τεχνολογικού μας αιώνα. Το ύφος, η πόζα, ο σκοπός, η πρωτοτυπία προσαυξάνουν και συμπληρώνουν την διάσταση και τις πολλαπλές σημασίες της προσωπικής εικόνας. Στο εξαιρετικό του πόνημα που δικαιώνει όσους πιστεύουν στα “έξυπνα βιβλία” αποτυπώνονται οι όροι της νέας επικοινωνίας που θέτει στο επίκεντρό της την εικόνα. Απόψεις και ερμηνείες, ακτιβισμός και ιδιωτικότητα έρχονται στο φως μέσα από τις πολλαπλές χρήσεις της εικόνας. Η έννοια της παγκοσμιοποίησης βρίσκει την εκπλήρωσή της στην έννοια της selfie που κατακλύζει τις ηλεκτρονικές μας κοινωνίες, μετατρέπεται σε μαρτυρία και υποκριτική, αφού σε αυτήν την νέα εκφορά που δικαιώνει τον Έζρα Πάουντ για το τέλος του λόγου, καθένας υποδύεται, όχι τον εαυτό του μα τον κάποιον άλλο, ένα ξεχωριστό πρόσωπο που γεννιέται για να εκφράσει μια δεδομένη σημασία και έπειτα να καταχωρηθεί στην λήθη, έχοντας πραγματώσει ένα ισχυρό, επικοινωνιακό μήνυμα.

Ως μια νέα φάση πολιτισμού αναγνωρίζει ο Ούλριχ αυτήν την επαναστατική χρήση της προσωπικής εικόνας. Πέραν των ψυχολογικών προεκτάσεων και της σχέσης του προσώπου με τον εαυτό του, η ευρεία χρήση της σηματοδοτεί μια νέα φάση στην ιστορία του παγκόσμιου πολιτισμού. Ένα νέο είδος επικοινωνίας που υπερβαίνει τα όρια του λόγου για να μεταβληθεί σε προσωπική μαρτυρία και ντοκουμέντο μιας κάποιας στιγμής διαμορφώνεται με την χρήση της εικόνας. Σε αυτήν την νέα δημοκρατία της εικόνας, σε αυτό το αχανές πεδίο αυτό – έκφρασης όλοι οι πιθανοί ρόλοι του ατόμου ρεαλιστικοποιούνται. Με την χρήση ενός σαφούς κώδικα, όπως αυτός εξηγείται από τον συγγραφέα στις Selfies των εκδόσεων Το Μέλλον, το μήνυμα αποκτά μια πρωτόγνωρη και αδιαμφισβήτητη ισχύ, στέκει έξω και πέρα από τον φορέα του, μεταβάλλεται στην ατμόσφαιρα μιας στιγμιαίας, σκηνικής παρουσίας. Διασώζει την μνήμη ενώ παράλληλα θέτει τον μύστη της στο επίκεντρο ενός νέου ρεύματος που θα διαμορφώσει τις ανθρώπινες σχέσεις στο άμεσο μέλλον. Κινήσεις, μιμήσεις, στυλιζαρισμένες εκφράσεις αποτελούν τον κώδικα της εικόνας που δισεκατομμύρια άνθρωποι διακινούν ημερησίως σε μια παρέκκλιση του εαυτού τους προς τέρψη του ναρκισσισμού και της αυτοπροβολής που ολοένα και περισσότερο ερεθίζει τους λάτρεις της πρακτικής των selfies. Η πρωταρχική, επικοινωνιακή διάσταση των selfies, επισημαίνει ο Ούλριχ δημιουργεί την έννοια της επιτήδευσης και περιβάλλει την εικόνα με τα στοιχεία του εφήμερου και του αποπνευματοποιημένου γεγονότος.

Το βιβλίο του Βόλγφκανγκ Ούλριχ Selfies, Η επιστροφή της δημόσιας ζωής συνιστά ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία για τούτη την σειρά σημειωμάτων. Οι εκδόσεις Το Μέλλον καταπιάνονται με τους όρους της νέας χιλιετίας, φέρνοντας στο προσκήνιο ένας εγχειρίδιο, εμπλουτισμένο όμως με την κριτική επάρκεια του ίδιου του συγγραφέα. Ο Ούλριχ περιγράφει το πεδίο εντός του οποίου η εικόνα βιώνει αυτήν την πρωτόγνωρη επανάσταση της εκφράζοντας κάτι πολύ περισσότερο από όσα κάποτε κόμισε η ζωγραφική. Κομίζει το προσωπικό, το ιδιωτικό που μεταβάλλεται σε συλλογικό, την έννοια ενός νέου, ψυχικού λόγου που δεν χρειάζεται τις γνώριμες συνθήκες για να επικοινωνηθεί ή ακόμη να διαμορφωθεί, μα βρίσκει στις σύγχρονες τεχνολογίες την τεχνική για να επικρατήσει. Ίσως ο Β. Ούλριχ να το σκέφτηκε, μα από δισταγμό να μην συμπεριέλαβε στο πόνημά του την πιο κάτω παραδοχή. Αν ο Ρέμπραντ ζούσε στις μέρες μας, θα είχε με βεβαιότητα επιλέξει την δυναμική  της προσωπικής εικόνας για να εκφράσει τον νατουραλισμό του, υποδυόμενος τα πρόσωπα των πινάκων του με τον ίδιο τρόπο που μια φίλη μού  προωθεί τούτη την ώρα μια φωτογραφία της με προτεταμένα χείλη και πόζα Μέριλιν. Βλέπετε οι selfies συνιστούν ένα είδος επαναστατικής ροής στην οποία, καθώς φαίνεται καμία εκφραστική δύναμη δεν μπορεί να κυριαρχήσει.

*** Ο Απόστολος Θηβαίος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε στην Αθήνα οικονομικά και σήμερα εργάζεται στον τραπεζικό τομέα. Η ενασχόλησή του με τη συγγραφική δραστηριότητα ξεκίνησε το 2007. Κείμενα και ποιήματά του περιλαμβάνονται στο λογοτεχνικό περιοδικό “Νέα Σκέψη”, όπου και συμμετέχει συστηματικά. Δουλειά του έχει συμπεριληφθεί στη “Φιλολογική Πρωτοχρονιά” (εκδ. Μαυρίδη), στην ανθολογία του Συλλόγου Βιβλιόφιλων Έδεσσας, στη συλλογική ποιητική συλλογή των εκδ. “Σίλφιον” καθώς και στο “Αλμανάκ” του 2009, που οργανώθηκε και δημοσιεύθηκε από την ομάδα του “Ποιείν”. Επίσης δείγμα γραφής μπορεί κανείς να εντοπίσει σε πολλά έντυπα, ηλεκτρονικά και μη, όπως το περιοδικό “Asante” ή τους δικτυακούς χώρους της ομάδας “Ποιείν” και άλλων συγγραφικών, ηλεκτρονικών κοινοτήτων.  
 

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.