Μακρύ πέταλο από θάλασσα, Ιζαμπέλ Αλιέντε, Εκδόσεις Ψυχογιός
Μια εμφύλια σύγκρουση εξαναγκάζει τους ηττημένους στην προσφυγιά. Μέσα από δύσβατα και κρυφά ορεινά μονοπάτια καταλήγουν εγκλωβισμένοι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη γειτονική, αφιλόξενη χώρα και τέλος σε ένα μακρινό δια θαλάσσης ταξίδι με την ελπίδα της λύτρωσης. Όχι, δεν πρόκειται για μια ιστορία που εκτυλίσσεται στο σήμερα, αλλά για μια ιστορία που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1930 στην Ισπανία του εμφυλίου, όπως την αποτυπώνει η Ιζαμπέλ Αλιέντε στο μυθιστόρημά της Μακρύ πέταλο από θάλασσα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός σε ωραία μετάφραση της Βασιλικής Κνήτου. Μετά την αιματηρή σύγκρουση του Δημοκρατικού Στρατού και των Εθνικιστών του Φράνκο, οι ηττημένοι Δημοκρατικοί διέσχισαν τα Πυρηναία Όρη για να βρεθούν σε μια Γαλλία που σύντομα έκλεισε τα σύνορά της και συγκέντρωσε τους απελπισμένους Ισπανούς που βρίσκονταν ήδη στη χώρα σε στρατόπεδα συγκέντρωσης υπό άθλιες συνθήκες. Η ανθρώπινη τραγωδία των ανθρώπων αυτών έμελλε να είναι η αφορμή να εμπνευστεί ο μεγάλος Χιλιανός ποιητής Πάμπλο Νερούδα το μεγαλύτερό του ποίημα: τον συντονισμό της μεταφοράς των Ισπανών προσφύγων στην πατρίδα του, τη Χιλή. «Ας σβήσουν οι κριτικοί όλη μου την ποίηση, αν θέλουν. Αυτό το ποίημα όμως, που θυμάμαι σήμερα, κανένας δε θα μπορέσει ποτέ να μου το σβήσει», θα έγραφε αργότερα για τη συγκλονιστική ημέρα του απόπλου του πλοίου Winnipeg από το λιμάνι του Μπορντό στη Γαλλία. Η διαπίστωση ότι η ανθρωπότητα λίγο έχει αλλάξει και πανομοιότυπες τραγωδίες επαναλαμβάνονται αενάως είναι επώδυνη, ταυτόχρονα όμως αναδεικνύεται πόσο σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει το φωτισμένο μυαλό όχι ενός τεχνοκράτη, αλλά ενός ποιητή.
Ένας από αυτούς τους πρόσφυγες Ισπανούς ήταν και ο νεαρός φοιτητής Ιατρικής Βίκτορ Νταλμάου, που μετά τον θάνατο του αδερφού του στη μάχη είχε αναλάβει την προστασία της νύφης του Ροσέρ και του αγέννητου ακόμα ανιψιού του. Με το απόκομμα της εφημερίδας στο χέρι θα προτείνει στη Ροσέρ να παντρευτούν όχι από έρωτα μα καθαρά για πρακτικούς λόγους, μιας και προτεραιότητα δινόταν στις οικογένειες. Έτσι, θα καταφέρουν να επιβιβαστούν στο πολυθρύλητο πλοίο Winnipeg με την ελπίδα ότι θα τους οδηγήσει –ίσως– στην ελευθερία και σε μια καλύτερη ζωή. Στη Χιλή το ζευγάρι, που ενώθηκε με τα δεσμά του γάμου για εντελώς ανορθόδοξους λόγους, θα ανθίσει. Η πιανίστρια Ροσέρ θα αναγνωριστεί ως μουσικός και ο Βίκτορ δουλεύοντας τη νύχτα και σπουδάζοντας την ημέρα θα πάρει το πτυχίο του και σύντομα θα αναδειχθεί ως ένας από τους καλύτερους γιατρούς στη Χιλή. Ωστόσο, τα ίδια μαύρα σύννεφα που είχαν φανεί πριν τον εμφύλιο της Ισπανίας αρχίζουν να φαίνονται και στη νέα τους πατρίδα. Ο Σαλβαδόρ Αλιέντε, μετά από τρία χρόνια διακυβέρνησης, ανατρέπεται από τον στρατηγό Πινοσέτ. Ο Βίκτορ και η Ροσέρ θα δουν και πάλι τη ζωή που έχτισαν από το μηδέν να καταρρέει και θα βρεθούν να απειλούνται και πάλι με έναν ακόμη ξεριζωμό.
Η Ιζαμπέλ Αλιέντε ανήκει στη χορεία των συγγραφέων από τη Λατινική Αμερική που εδώ και κάποιες δεκαετίες καθηλώνουν το ελληνικό και παγκόσμιο αναγνωστικό κοινό με τις περιγραφές των τόσο μακρινών χωρών τους, την πολυτάραχη ιστορία τους, αλλά και το πάθος των ηρώων τους. Η έκρηξη δημοφιλίας της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας στην Ελλάδα και συγκεκριμένα του μυθιστορήματος ξεκίνησε με τον πολυαγαπημένο Κολομβιανό Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες και το εμβληματικό του μυθιστόρημα Εκατό χρόνια μοναξιά, το οποίο μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε πρώτη φορά στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Αυτό ήταν μόνο η αρχή. Με το πέρασμα των χρόνων αποδείχθηκε ότι δεν επρόκειτο για παροδικό φαινόμενο αλλά ότι η Λατινική Αμερική είχε ανεξάντλητα κοιτάσματα συγγραφικού ταλέντου που εκδηλώνεται με πολυποίκιλους τρόπους.
Ο μαγικός ρεαλισμός που κάποτε ήταν συνώνυμος με τη λατινοαμερικανική λογοτεχνία έχει εδώ και καιρό παραχωρήσει τη θέση του και σε άλλες τεχνοτροπίες. Το Μακρύ πέταλο από θάλασσα είναι ένα ρεαλιστικό μυθιστόρημα, στερεωμένο γερά σε συγκεκριμένο τόπο και ιστορικό χρόνο. Η αφηγηματική ικανότητα της Ιζαμπέλ Αλιέντε είναι αναντίρρητη, η δομή του βιβλίου της στέρεη, η αφήγηση γραμμική και οι χαρακτήρες της ολοκληρωμένοι και πολυδιάστατοι. Καταφέρνει να ακολουθήσει τους ήρωές της από τη νεότητά τους μέχρι τα γηρατειά και αποτολμά να μην τους κρατήσει αιχμάλωτους στην εικόνα που φιλοτέχνησε γι’ αυτούς στην αρχή του μυθιστορήματος. Αντιθέτως, οι ήρωές της εξελίσσονται, όπως και οι μεταξύ τους σχέσεις. «Αν ζήσει κανείς αρκετά, όλοι οι κύκλοι κλείνουν», σκέφτεται κάποια στιγμή ο Βίκτορ, ωστόσο σε όλο το βιβλίο φαίνεται ότι αυτό που αποκαλεί κανείς «τέλος» είναι απλά ένα αυθαίρετο σημείο στον χρόνο, αφού η ζωή, με όλα τα καπρίτσια και τις ανατροπές της, δεν σταματά ποτέ.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
