***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Στου κανενός τη χώρα, Στάθης Κουτσούνης, Εκδόσεις Μεταίχμιο

κουφάρι αλόγου σε ρεματιά

κι ολόγυρα όρνια και σμήνη μυγών [i]

Στου κανενός τη χώρα είναι ο τίτλος της νέας ποιητικής συλλογής του Στάθη Κουτσούνη από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (2020), ένα ποιητικό crescendo με κοινωνικές και υπαρξιακές αιχμές, στο οποίο συνυπάρχουν ο ερωτισμός με τα μοτίβα της νεκρής φύσης. Καταληκτικός σταθμός το ποίημα coda, συμβολισμός της επανάληψης στη μουσική.

Το μότο της συλλογής ανήκει στον αρχαίο ποιητή Ευριπίδη από το έργο του Ορέστης: τόδ’ ήμαρ ημίν κύριον (στίχος 1035). Δίνει το στίγμα του περιεχομένου που δεν είναι άλλο από τη συνομιλία του ποιητικού υποκειμένου με τη ματαιότητα, την απώλεια, τη φθορά. Αναφέρεται στην ημέρα (ήμαρ) εκείνη την κυρίαρχη, που καταδυναστεύει το είναι μας, κατά την οποία θα απέλθουμε σε τόπους άγνωστους.

Δύο είναι τα μοτίβα της συλλογής: ο θάνατος και ο έρωτας. Η πληγή του τέλους, πέτρα Σισύφου που κουβαλάμε σε όλη μας τη ζωή. Ο έρωτας είναι το σημάδι coda που μπαίνει πάνω στο μέτρο και συμβολίζει πως η μουσική θα συνεχίσει να παίζει μετά το τέλος στο πεντάγραμμο του σύμπαντος.

Ο Κουτσούνης, στην προσπάθειά του να περιγράψει το άχθος της μοίρας που επωμιζόμαστε, μας μεταφέρει σε τόπους εφιαλτικούς και έρημους, χωρίς μελωδικούς ήχους πουλιών, στους οποίους ακούγεται μόνον το ουρλιαχτό των ορνέων. Κατασκευάζει μια δυστοπία, όπου η καμπάνα χτυπά πένθιμα από το πρωί και κάποιος καρφώνει αγγελτήρια θανάτου. Οι πεθαμένοι κάνουν την εμφάνισή τους, φυσικά και η νεκρή μητέρα. Γερασμένες μορφές, οστά, σφαγμένα πουλιά, θάλασσες που ξεβράζουν παιδιά, και η ποίηση που δεν επιτρέπει ανεργία στον ποιητή.

Υποβόσκουσα υπαρξιακή αγωνία, ειρωνεία για τις παθογένειες της κοινωνίας, μοναξιά, σιωπή και θάνατος. Δέος μπροστά στο άγνωστο.

στο σχοινί

νερά του ποταμού θολά

κι από πουλί ούτ’ ένας ήχος

όρνια μονάχα κρώζουνε

τροχίζοντας τα ράμφη τους

κι ο αέρας τού χτενίζει τα μαλλιά

και τον μαλώνει μουρμουρίζοντας

απ’ τη δική του όμως τη μεριά

τίποτα δεν σκιρτά

στου κανενός τη χώρα

ήδη τρεις μέρες ανεμίζει στο σχοινί

Ο Στάθης Κουτσούνης υιοθετεί ύφος σκωπτικό για τη ζωή και τις συμβάσεις της, για τη ματαιοδοξία και την κομπορρημοσύνη μας. Πριονίζουμε ό, τι μας φοβίζει και διαταράσσει την ατομικότητά μας. Το ποιητικό υποκείμενο διατυπώνει ανάγκη απόδρασης από τα σχήματα και εμμένει στη νομοτέλεια του θανάτου που τα κάνει όλα να φαίνονται μάταια. Ο εαυτός απογυμνώνεται.

καρφί

έβγαλα τον έρωτά μου

κόκκινο υγρό πουκάμισο

τον κρέμασα στο δέντρο

και τον κοιτάζω ενεός

έβγαλα το δέρμα μου

σκούρο ζαρωμένο πανωφόρι

το κρέμασα στον τοίχο

και το κοιτάζω σκελετός        

Το φίδι εμφανίζεται συχνά στους στίχους. Φίδι ο χωρισμός που πείνασε και τρώει την ουρά του. Φίδι ο φόβος της απώλειας. Η Εύα με το φίδι στη βιβλική της μορφή. Τα ζώα χρησιμοποιούνται για να συνθέσουν αλληγορίες σχετικές με τον θάνατο, ενώ ο άνθρωπος πρωταθλητής του μηδενός, και η ζωή, με τις νίκες και τις ήττες της, τις χίμαιρές της, Χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου.

Ερωτοτροπώντας ωστόσο ο ποιητής με τη φωτεινή όψη της ζωής, εστιάζει στο ερωτικό συναίσθημα, κάνοντας αισθητή την παρουσία της γυναίκας την οποία παρουσιάζει πολύτροπα, συνηθέστερα με την αρχετυπική της μορφή.

νεκρές φύσεις i

γεροντοκόρη στο παράθυρο

ασπρόμαυρη φωτογραφία

Εύα

κήπος με οπωροφόρα

γεμάτος φως

η γυναίκα γυμνή

βαδίζει ανάμεσα στα δέντρα

κόβει το μήλο για να δοκιμάσει

και με την πρώτη δαγκωνιά

ξεπροβάλλει ένα σκουλήκι […]

το μήλο

 […] σε πεινώ και λοξά σε κοιτάζω

που πασχίζεις να βγεις απ’ το κάδρο

ψιθυρίζω τ’ όνομά σου και γυρίζεις

αλλά δεν έχεις πρόσωπο

ένα μήλο προβάλλει στον λαιμό σου

έλα μού φωνάζεις

δάγκωσέ το να γίνω συνένοχη

Ο Στάθης Κουτσούνης κατασκευάζει κινηματογραφικά πλάνα με τις λέξεις του. Οι γερασμένες μορφές στέκουν ανήμπορες και μελαγχολικές μέσα σε κάδρα.

νεκρές φύσεις i

γέρος στο καρεκλάκι του μωρού

στο πίσω κάθισμα της λιμουζίνας

που τον πάει αργά στην εξοχή

Η νεκρή φύση καταγράφει το άδειο και τη φθορά, ενώ επιστρέφοντας στην παιδική ηλικία, ο ποιητής μιλά για τους ήρωες που τη σημάδεψαν, τον Τρελαντώνη, τον Μικρό Σερίφη, τον Δον Κιχώτη, τον Μπολιβάρ, τον Καζανόβα, τον Σέρλοκ Χόλμς, ασυμβίβαστους επαναστάτες, εραστές του ονείρου.

Διακρίνουμε στην ποίηση του Στάθη Κουτσούνη επιρροές από τον Ελύτη, τον Ρίτσο και τον Σαχτούρη, ενώ σημαντική θέση κατέχουν οι αρχαιοελληνικοί μύθοι. Η απολογία που συνθέτει με πρωταγωνίστρια την Κλυταιμνήστρα, είναι ένας μονόλογος πάθους. Συμφωνεί με τον τρόπο που η γαλλίδα συγγραφέας Μαργκερίτ Γιουρσενάρ παρουσίασε την ηρωίδα στο διήγημά της Κλυταιμνήστρα ή Το έγκλημα.

Η Γιουρσενάρ υπερβαίνοντας τον αρχαίο μύθο, διαβλέπει μία μεταμέλεια και ένα βαθύ ερωτικό κίνητρο στη μοιραία αυτή γυναίκα. Συνθέτει έναν απολογητικό μονόλογο της Κλυταιμνήστρας προς τους δικαστές, εμφανίζοντάς την ως διαχρονική γυναίκα που αγωνίζεται ενάντια στην πατριαρχία διεκδικώντας ισότητα.

Ο Κουτσούνης παρουσιάζει τη δική του Κλυταιμνήστρα να γράφει απολογητική επιστολή προς τον αγαπημένο, για να του εξηγήσει το πάθος της προς εκείνον, αλλά και πως η απόρριψη που δέχθηκε από αυτόν ως γυναίκα είναι που την οδήγησε στο τσεκούρι της δολοφονίας.

απολογία

[…] μα ήμουν έτοιμη τα πάντα να διαγράψω ακριβέ μου

σ’ αγαπούσα πάνω απ’ τη ζωή μου

η ψυχή μου βρισκόταν στα χέρια σου

ήσουν η μοίρα μου κι ήθελα

να με κατακτήσεις από την αρχή

ήλπιζα εκεί που σ’ έτριβα με μοσχοσάπουνο

στα σημεία που κάποτε σε αναστάτωναν

να μ’ αρπάξεις επιτέλους κι ασυγκράτητα

να σφηνωθείς μέσα μου αγρίμι ουρλιάζοντας

μάταια όμως

η αδιαφορία σου με τρέλαινε

ένιωσα αίφνης γερασμένη σχεδόν ένα τίποτα

ώσπου άρχισα σύγκορμη να μανιάζω πνιγόμουν

και τότε το μάτι μου πήρε λοξά

το τσεκούρι

Η χώρα του κανενός είναι η χώρα της ανυπαρξίας. Ο Στάθης Κουτσούνης με κέντρο της ποιητικής του συλλογής τη σκληρή νομοτέλεια του θανάτου, παρουσιάζει τον άνθρωπο πρωταθλητή του τίποτα. Φιλοσοφώντας πάνω στο ζήτημα της ζωής, εμμένει στην υπαρξιακή μοναξιά, πικρό και αβάσταχτο καημό μας, φίδι που κατατρώει τις σάρκες μας, την οποία από τη στιγμή που συνειδητοποιήσουμε, μένουμε απαρηγόρητοι για όλη μας τη ζωή.

coda

πάντα εσύ θα νικάς στο τέλος

το ξέρω

ωστόσο εγώ πασχίζω

να παίξω μαζί σου στα ίσια

γευόμενος μέχρι το μεδούλι

την ηδονή απ’ τα μικρά μου τρόπαια

κι αν καταφέρω στο φινάλε

λίγο προτού μ’ αποτελειώσεις

την τύχη μου να ιντριγκάρω

θα πάρω ακόμη μια βαθιάν ανάσα

και βγάζοντας απ’ το μανίκι μου τον άσο

θα σ’ αναγκάσω σε παράταση

[i] νεκρές φύσεις iii, σελ. 26

Αποκτήστε το βιβλίο

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.