Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης στην εποχή που τα πολιτιστικά αγαθά  παράγονται και λειτουργούν ως εμπορικά προϊόντα;

Το ερώτημα απασχόλησε αρκετούς, όμως ο τίτλος μας υποδηλώνει την κριτική θεωρία  περί τέχνης και πολιτισμού έτσι όπως αυτή διατυπώθηκε από τους φιλοσόφους της «Σχολής της Φρανκφούρτης» Αντόρνο, Μαρκούζε και Χορκχαίμερ κατά το χρονικό διάστημα 1930 – 40. Ωστόσο πρόθεσή μου δεν είναι να αναμοχλεύσω τη συγκεκριμένη θεωρία, ο καθένας  μπορεί στην εποχή του διαδικτύου και της πληροφορίας να βρει τα στοιχεία που θέλει, να αναζητήσει και να «μάθει». Αυτό που θέλω να επισημάνω είναι η ουσιαστικότερη διαφορά ανάμεσα στην επικοινωνιακή και συμμετοχική διάσταση της τέχνης και στην εμπορική πρακτική της κατανάλωσής της. Δηλαδή τη διαφορά ανάμεσα σε μια  γνήσια τέχνη που σέβεται τον άνθρωπο και τις αξίες του πολιτισμού του και στην «αντι-τέχνη» που επιβάλλουν οι νόμοι της αγοράς και η υπερκατανάλωση  τυποποιημένων πολιτιστικών αγαθών με σκοπό το γέμισμα του ελεύθερου χρόνου.

Από την παιδική μας ηλικία ερχόμαστε σε επαφή με αυτό που ονομάζουμε τέχνη, με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο γινόμαστε θεατές, ακροατές, αναγνώστες έργων τέχνης. Προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε και να γευτούμε αυτό που μας προσφέρει η τέχνη, να αισθανθούμε, να δράσουμε και επί της ουσίας να ζήσουμε την αυθεντικότητα της. Όμως τα πράγματα αλλάζουν όταν γινόμαστε καταναλωτές, πελάτες και κοινό που αναγκαστικά τοποθετείται μέσα σε συγκεκριμένο οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό ή συχνά γεωγραφικό πλαίσιο – status. Συνάμα το έργο τέχνης τυποποιείται, εξατομικεύεται για να εξυπηρετήσει ανάγκες που παλαιότερα δεν υπήρχαν και προβάλλεται ως μια αβίαστη και αθώα προσφορά. Κι αυτό είναι μια πραγματικότητα την οποία σήμερα ζούμε χωρίς να προβληματιζόμαστε ιδιαίτερα για ο, τι μας προσφέρεται. Η παραγωγή και η κατανάλωση, κατά συνέπεια η προσφορά και η ζήτηση είναι μια συνθήκη, μια σχέση που υπάρχει στη σύγχρονη κοινωνία και φυσικά δεν μπορούμε να αποφύγουμε. Η διαφορά λοιπόν που επισημαίνεται δεν σχετίζεται με κανέναν τρόπο με τις διακρίσεις ανάμεσα σε υψηλή και ευτελή τέχνη αντίθετα, έγκειται στον τρόπο με τον οποίο προσλαμβάνουμε τα πολιτιστικά – καλλιτεχνικά αγαθά, στον τρόπο με τον οποίο έχουμε συνηθίσει πλέον να λειτουργούμε ως καταναλωτές όταν ερχόμαστε σε επαφή με την τέχνη είτε πρόκειται για μια κινηματογραφική ταινία, μια παράσταση, ένα βιβλίο, μια συναυλία είτε ένα τηλεοπτικό σήριαλ, μια διαφήμιση, ένα μοντέρνο κτίριο ή ένα κόμικ.

Όλοι καταναλώνουμε, άλλος περισσότερο άλλος λιγότερο, αλλά ποτέ δεν αναλογιζόμαστε πως καταναλώνουμε ή τι καταναλώνουμε, έχουμε γίνει παθητικοί δέκτες μηνυμάτων ή έργων προς ευρεία και μαζική κατανάλωση απλά για να ικανοποιήσουμε πλασματικές ανάγκες και όχι προς ενεργοποίηση και επαγρύπνηση, όχι για σκέψη και δράση μέσα από την τέχνη. Δεν οραματίζομαι καμία επαναστατική τέχνη, ούτε ενστερνίζομαι την ιδεολογικοποίηση της, όμως κουράστηκα να γίνομαι αποδέκτης μιας τέχνης – φασόν. Αναζητήστε την πρωτοτυπία σε ο, τι παρακολουθείτε, την αυθεντικότητα της επικοινωνιακής φύσης της τέχνης, της ομαδικής – συνεργατικής δουλειάς και όχι την στείρα επανάληψή της μέσα από μια επίφαση πρωτοπορίας. Ας γίνουμε κριτικοί δέκτες δίνοντας στην τέχνη την αυτονομία της να εκφράζει και να λειτουργεί ως θεσμός μέσα στην κοινωνία, ως προσφορά για τον σύγχρονο άνθρωπο και όχι καταναλωτικό μέσο προς γέμισμα τάχα του «ελεύθερου χρόνου»! Ίσως η κρίση που σήμερα αντιμετωπίζουμε μας κάνει πιο κριτικούς ή και πιο δημιουργικούς αν στρέψουμε ουσιαστικά το νου μας στην τέχνη, δείξουμε ενδιαφέρον και αποποιηθούμε το ρόλο του καταναλωτή και υιοθετήσουμε το ρόλο του κριτικού αποδέκτη, του συμμετέχοντα στην παράσταση που λέγεται κουλτούρα ενός λαού, πολιτιστικό αγαθό, τέχνη.


Λόβενταλ, Λ. «Ιστορικές προοπτικές της προοριζόμενης για το πλατύ κοινό κουλτούρας», στο Τέχνη και μαζική κουλτούρα, εκδ. Ύψιλον, Αθήνα 1984, σ. 139 – 157.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular