Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Θηριόμορφοι, Έλενα Μαρούτσου

Με ένα ξεχωριστό, στην παρουσίαση και το περιεχόμενό του βιβλίο, η Έλενα Μαρούτσου επανέρχεται πεζογραφικά – δύο χρόνια μετά το Δύο, το μυθιστόρημα που έγραψε από κοινού με την Ούρσουλα Φωσκόλου – με ένα μυθιστόρημα που το χαρακτηρίζει η πρωτοτυπία της σύνθεσης και η πυκνότητα του υποβάθρου του. Ο τίτλος Θηριόμορφοι εισάγει τον αναγνώστη στο ιδιαίτερο ύφος και ήθος του βιβλίου, στο κλίμα και τη διάθεση, αλλά και στη λογική που διέπει την παρουσίαση των ηρώων, μια λογική που τους φέρνει κοντά στα θηρία και τους προσδίδει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Πρόκειται για μία απόπειρα σύζευξης του ανθρώπου με τη θηριώδη φύση των ζώων, μία απόπειρα χαρτογράφησης των ορμών και των ενστίκτων που διέπουν τις ανθρώπινες σχέσεις και τη συμπεριφορά. Κατά τρόπο απόλυτα ευρηματικό, η αφήγηση συμπληρώνεται, εμπλουτίζεται και ερμηνεύεται ή, αντίστροφα, καθοδηγείται από το φωτογραφικό υλικό που έθεσε στη διάθεση της συγγραφέως η Πολωνή φωτογράφος Λάουρα Μακαμπρέσκου. Οι φωτογραφίες αυτές, εξαιρετικά εμπνευσμένες σαν πίνακες ζωγραφικής, αποδίδουν μορφές και στιγμιότυπα της αφήγησης και, ενώ από πρώτη άποψη φαίνεται ότι λειτουργούν δεσμευτικά της ελεύθερης δημιουργικής έμπνευσης του αναγνώστη, στην πραγματικότητα την απελευθερώνουν αφού η εξεικόνιση που πραγματοποιούν και προτείνουν αποδεσμεύει την αναγνωστική συνείδηση από τις λέξεις και την καλεί να σχηματοποιήσει την εικονική τους εκδοχή.

Το βιβλίο είναι δομημένο ως τρίπτυχο. Στο πρώτο και το δεύτερο μέρος την αφήγηση αναλαμβάνουν τα δύο κεντρικά πρόσωπα της ιστορίας, ενώ στο τρίτο ακούμε τη φωνή του παντογνώστη αφηγητή. Πρόκειται για ένα έξοχο εύρημα που δεν σχηματοποιεί μόνο του συγκεκριμένου βιβλίου τη δομή, αλλά και το ίδιο το λογοτεχνικό σχήμα που εμπλέκει στο ευρύτερο πεδίο του τον ήρωα και τον αναγνώστη, μέσα σε μία σχέση ακατάλυτη και αρραγή, έτσι που οι ρόλοι τους να προσιδιάζουν στους ρόλους των ηθοποιών ενός θεατρικού έργου, να είναι δηλαδή αυτοτελείς και αυθύπαρκτοι, ταυτόχρονα όμως σε άμεση συνάφεια και στενή αλληλεξάρτηση. Δεν είναι, μάλιστα, τυχαίο ότι οι δύο ήρωες που αναλαμβάνουν και εκπονούν, σε πρώτο πρόσωπο, την αφήγηση των δύο πρώτων μερών του έργου, είναι ένας άντρας και μία γυναίκα. Η ένωση τους, λοιπόν, τόσο στο επίπεδο της αφήγησης, όσο και σε αυτό της ιστορίας, σηματοδοτεί, κατά τρόπο αρχετυπικό, την γέννηση της ίδιας της αφήγησης, της ίδιας της ιστορίας και της αφηγηματικής φωνής. Έτσι την ίδια στιγμή που ο αφηγητής πλάθει τους ήρωές του, ταυτόχρονα πλάθεται και διαμορφώνεται από αυτούς. Ιδωμένο από αυτήν την άποψη, το μυθιστόρημα αυτό της Μαρούτσου προσφέρεται άριστα για μία αφηγηματολογική μελέτη των τρόπων, των μεθόδων και των τεχνικών στο μέτρο και στο βαθμό που αποτελεί, πέραν τον άλλων, ένα εργαστήρι ανοιχτό και πρόθυμο να ικανοποιήσει την αναγνωστική περιέργεια.

Η ιστορία του έργου μοιάζει αλλά δεν είναι ευθύγραμμη. Στην πραγματικότητα μέσα στον κύριο αφηγηματικό ιστό μπλέκονται επιμέρους συμβάντα και οι αφηγήσεις τους, έτσι που να δημιουργείται ένα περίπλοκο υφαντό το οποίο απλώνεται και στο χώρο, αλλά και στο χρόνο. Αυτό δημιουργεί την αίσθηση στον αναγνώστη ενός βαδίσματος πάνω σε μία κεντρική γραμμή η οποία οδηγεί, με τις επιμέρους ιστορίες, εν είδει μονοπατιών, σε άλλα τοπία, άλλες ιστορίες, άλλους ανθρώπους. Πιο συγκεκριμένα, στο βιβλίο παρακολουθούμε την σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στους δύο ήρωες της ιστορίας, τον Σπύρο, έναν μεσήλικα καθηγητή λογοτεχνίας που έχει συντριβεί από τον πρόσφατο θάνατο της γυναίκας του, και τη Μαριάννα, μία Ιταλίδα ηθοποιό, οι οποίοι συναντιούνται σε ένα ξενοδοχείο της Κρακοβίας και δημιουργούν μία ιδιόμορφη σχέση, εμποτισμένη από ένα αίσθημα απροσδιόριστο και αινιγματικό. Η συνάντηση αυτή, που λειτουργεί ως πυρήνας του μυθιστορήματος, λειτουργεί και ως σημείο αφετηριακό για το ξετύλιγμα μιας σειράς άλλων ιστοριών που τοποθετούνται στο απώτερο παρελθόν, σε ένα αρχοντικό της Χίου και σε ένα καθολικό μοναστήρι στη Συρακούσα. Οι ιστορίες αυτές, όπως και η αντίστοιχη πυρηνική έχουν ως θέμα τους τον έρωτα, σε μία διάσταση, όμως, που τον κάνει να προσιδιάζει περισσότερο στο ένστικτο, παρά σε ένα αίσθημα με ενισχυμένη την πνευματική του λειτουργία. Γιατί, στην πραγματικότητα, αυτό που προεξάρχει εδώ είναι η σύλληψη του έρωτα υπό την μορφήν μία ζωώδους εκδήλωσης της ορμής και του ορμέμφυτου του ανθρώπου. Πάνω σε αυτήν την πτυχή ακουμπά και η συχνή και τακτική εμφάνιση των διαφόρων μορφών ζώων που άλλοτε ταυτίζονται με τον άνθρωπο και άλλοτε διατηρούν ξεκάθαρα την ιδιοσυστασία και την ιδιοπροσωπία τους, ακριβώς για να αναδείξουν καλύτερα τα σημεία σύγκλισης με την ανθρώπινη υπόσταση και φύση.

Η προβολή και η πραγμάτευση του έρωτα ως ενστίκτου, όμως, δεν εμποδίζει την ανάδυση άλλων πτυχών του, όπως αυτή της τρυφερότητας ή, καλύτερα, της ανάγκης για τρυφερότητα που αισθάνονται οι ήρωες και, πιο συγκεκριμένα, οι ηρωίδες. Στο σημείο αυτό, μάλιστα, φαίνεται πως η Μαρούτσου ακουμπά για να προχωρήσει σε μία ανατομία της γυναικείας ψυχοσύνθεσης, της γυναικείας ταυτότητας και μάλιστα σε όλο το φάσμα και τη διάρκεια του βίου της. Πρόκειται για μία άριστη μεθόδευση που καταδεικνύει ακριβώς τη δύναμη και τη δυναμική της λογοτεχνίας να υπεισέρχεται και να ερμηνεύει ζητήματα ψυχολογικά ή ψυχοσυναισθηματικά και, λόγω ακριβώς, της παραμυθιακής της διάστασης, να προσφέρει την απαραίτητη παρηγορία ή θεραπεία. Η παραμυθιακή αυτή διάσταση, μάλιστα, ούτε κρύβεται, ούτε αποσιωπάται. Αντίθετα προβάλλει με ιδιαίτερη ένταση και θέρμη όχι μόνο στην αφηγηματική λειτουργία, στο πλέξιμο των ιστοριών, στην παρουσία των ζώων ή των ζωόμορφων ανθρώπων, αλλά και στην ίδια τη γλώσσα του έργου, ρέουσα, στρωτή, «μαλακή», ούτως ώστε ακόμα και στις εξάρσεις ή στις οξύνσεις της να λειτουργεί λυτρωτικά και εκτονωτικά για τον αναγνώστη. Αυτό, όμως, δεν θα πρέπει να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι η όλη αφήγηση χειραγωγεί ή αποκοιμίζει τον αναγνώστη. Η παρέμβαση του παντογνώστη αφηγητή στο τέλος του βιβλίου επικυρώνει ακριβώς την διάθεση της συγγραφέως να επικοινωνήσει κατά τρόπο άμεσο, ευθύβολο και ευθύ με τον αναγνώστη της, να τον αφυπνίσει και να τον οδηγήσει σε μία κριτική αποτίμηση των ηρώων, του μυθιστορήματος και της τέχνης γενικότερα, με τον τρόπο που το θέλησε ο Μπέρτολντ Μπρεχτ και η περίφημη αποστασιοποίησή του.

Efstathia Dimou

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular