Με αφορμή την έκδοση του τελευταίου του βιβλίου «Το βιβλίο της βροχής», από τις εκδόσεις Καστανιώτη, ο Αλέξης Σταμάτης φωτογραφήθηκε για το Literature.gr, και απάντησε εφ’ όλης της ύλης, με ειλικρίνεια στις ερωτήσεις μας.
Είναι γνωστό άλλωστε ότι είναι ένας άνθρωπος που μιλάει πάντα ανοιχτά για τη πορεία της ζωής του, που δε φοβάται να φτάσει στα άκρα και να ισορροπήσει ξανά, για να επαναπροσδιορίσει τις αποφάσεις του, που εργάζεται ακαταπόνητα στο χώρο της λογοτεχνίας και που δε διστάζει να μιλήσει ανοιχτά για όλα. Ξεκίνησε από την αρχιτεκτονική στο ΕΜΠ. Αργότερα πήγε για μεταπτυχιακά στον κινηματογράφο στο Λονδίνο αλλά πολύ νέος ο Αλέξης Σταμάτης μεταπήδησε στη λογοτεχνία για να γράψει ποίηση, διήγημα, νουβέλα, παιδικό βιβλίο, θέατρο και τέλος να περάσει στη μεγάλη φόρμα του μυθιστορήματος, έχοντας δώσει έως τώρα 24 βιβλία.
Πολυμεταφρασμένος και βραβευμένος συγγραφέας έχει αντιπροσωπεύσει πολλές φορές την Ελλάδα σε διεθνή λογοτεχνικά συνέδρια και διδάσκει δημιουργική γραφή στο Κολλέγιο Αθηνών-Ψυχικού. Δηλώνει πως:
«H συγγραφή είναι κάτι σαν ανάποδο στριπτίζ. Αρχίζεις με τον εαυτό σου γυμνό και μετά ντύνεις τους χαρακτήρες με τόσα πολλά επίπεδα- ενδύματα που στο τέλος έχεις ξεχάσει από πού ξεκίνησες».
Ο ίδιος γνωρίζει καλά τις συγγραφικές αφετηρίες του και τα προσωπικά του όρια και μας τα παρουσιάζει.
Φωτο / Βάσω Μαραγκουδάκη
Στο νέο σας βιβλίο, “Το βιβλίο της βροχής”, μια ξαφνική καταιγίδα σηματοδοτεί το απρόοπτο. Πόσο σθεναρή μπορεί να είναι η επίδραση κάθε απρόοπτου στον ψυχισμό ενός ανθρώπου και μάλιστα όταν είναι συγγραφέας; Είναι ικανό να προσδιορίσει εκ νέου τη συνειδησιακή του ταυτότητα;
Το απρόοπτο είναι μια μετάβαση. Μια μετάβαση από μια συνθήκη Α σε μια συνθήκη Β. Το «εξαιρετικό» αυτής της κατάστασης , του απροόπτου, είναι ότι η συνθήκη Β δεν είναι προβλέψιμη, σε καταλαμβάνει εξ απήνης. Η ανθρώπινη φύση συνηθισμένη σε μεταβάσεις «ρουτίνας», δεν είναι προετοιμασμένη για μια εκρηκτική αλλαγή. Κατά συνέπεια αυτή η νέα συνθήκη δημιουργεί έναν νέο κόσμο, στον όποιο μάλιστα μπαίνει κάνεις αυτόματα, χωρίς καμία προετοιμασία. Όσον αφορά τους συγγράφεις, καλυτέρα για να μιλήσω προσωπικά, μια και δεν μπορώ να μιλήσω εξ ονόματος όλων, αυτές οι απότομες αλλαγές με ιντριγκάρουν και με αφορούν πάρα πολύ. Καλώς η κακώς μου έχουν τύχει αρκετές φορές στη ζωή μου και έτσι έχω ένα δυνητικό ψυχικό πλεόνασμα, ένα εφόδιο που ενεργοποιείται αυτόματα όταν το Α γίνεται απότομα Β. Η συνειδησιακή ταυτότητα σε αυτές τις περιπτώσεις δεν αλλάζει, αλλά υφίσταται ένα fine tuning, μια προσαρμογή, η όποια μόνο ευεργετική μπορεί να είναι, μια και θεωρώ δραματικό η «ταυτότητα» ενός ανθρώπου – με την νοηματική ομπρέλα που διαθέτει η λέξη – να είναι σταθερή. Το μόνο που είναι σταθερό είναι ο εν τω βαθύ πυρήνας. Τα στρώματα του εαυτού πάνω από το πυρηνικό, τις τεκτονικές πλάκες, το ακατέργαστα αυθεντικό, το άρρητο, το αληθινό εγώ, πιστεύω πως πρέπει να διαθέτουν μια ευελιξία προσαρμογής στις εξωτερικές αλλαγές . Αυτή άλλωστε είναι η ιστορία της ‘ιστορίας’, η ιστορία της ανθρωπότητας, η ιστορία κάθε άξιου βίου. Η εξέλιξη. Και εξέλιξη προϋποθέτει αλλαγή. Αλλιώς μιλάμε για συντήρηση εαυτού και όχι για άνθιση. Όταν είσαι έτοιμος να ρισκάρεις το Α για το Β (εάν το Β ενέχει πρόσκληση) ζεις μια πιο ολοκληρωμένη ζωή από εκείνη που κάνει η πλειοψηφία, δηλαδή να διαφυλάσσει το Α εν ονόματι των πιθανών (υπαρκτών ) κίνδυνων του Β.
Έρωτας, θάνατος οι δυο πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζεται το μυθιστόρημα. Υπάρχει για εσάς και κάποιος τρίτος;
Φυσικά. Είναι η εξουσία. Μάλιστα πιστεύω ότι το τρίπτυχο έρωτας – θάνατος – εξουσία είναι και το κυρίαρχο σε κάθε ιστορία. Στην περίπτωση του «Βιβλίου της βροχής», η εξουσία προέρχεται κατ’ αρχάς από τη φύση, η όποια είναι υπεύθυνη για την αλλαγή της τη συνθήκης. Ωστόσο, στο μυθιστόρημα υπάρχουν και άλλου τύπου εξουσίες, εμφανείς όπως η πολιτική, η αστυνομική, η νομοθετική, η εξουσία του δομημένου χώρου, αλλά και πιο κρυφές, όπως η ερωτική, η εξουσία της νόσου, της εξάρτησης κλπ.
Φωτο / Βάσω Μαραγκουδάκη
Ο Τόμας Χάρντυ έλεγε πως: “Ο χρόνος τα αλλάζει όλα εκτός από κάτι μέσα μας που μένει έκπληκτο από την αλλαγή”. Οι ήρωες του βιβλίου σας βιώνουν την αλλαγή μέσα σε 3 ώρες και 14 λεπτά, όσο δηλαδή κρατάει η ξαφνική νεροποντή. Στην πραγματικότητα, πόσο στενή είναι η σχέση του χρόνου με τον προσωπικό αυτοπροσδιορισμό;
Ο χρόνος πολλές φορές σταματάει για τους ήρωες, αναδιπλώνεται, νεκρώνει, γίνεται βαρύς. Μια έννοια μαλιστα από τη φύση της σχετική (ο χρόνος) απόκτα πρόσθετες διαστάσεις: μεγεθύνει τα πράγματα, τα κάνει καλειδοσκοπικά, πρισματικά. Είναι αναμενόμενο η απότομη στάση, το απότομο τέλος της καταιγίδας να λειτουργεί ως ένα cut στο χρόνο που αφήνει για κάποιο διάστημα τούς ήρωες μετέωρους. Είναι μια καθοριστική στιγμή για την περαιτέρω εξέλιξη τους. Μέσα σε αυτό τον μετεωρισμό θα επαναδιαπραγματευθούν με τον εαυτό τους. Κι αυτή η επαναδιαπραγμάτευση δεν γίνεται με όρους λογικής, συμφέροντος κλπ αλλά καθαρά συναισθηματικούς, που εκλύονται από τα βάθη του εαυτού τους.
Φωτο / Βάσω Μαραγκουδάκη
Στο βιβλίο σας κάθε σταγόνα που πέφτει σηματοδοτεί την κάθαρση που συντελείται στον ψυχισμό των ηρώων. Προκαλεί τη διαύγεια του συναισθήματος και είναι ξεκάθαρος ο συμβολισμός της. Όταν συντελεστεί αυτή η κάθαρση, πόσο εύκολο είναι για τους ήρωες να αποδεχθούν τον νέο τους εαυτό;
Η καταιγίδα ενεργοποιεί και τις πέντε αισθήσεις των ηρώων, καθώς τη βλέπουν, την ακούν, την αγγίζουν, τη μυρίζουν, τη γεύονται. Ταυτόχρονα όμως τους απειλεί: τους θέτει ενώπιους ενωπίω με τις επιλογές αλλά και τις βεβαιότητές τους. Η βροχή είναι ένα έντονο φυσικό φαινόμενο που μπορεί να αποδεχθεί από ευεργετικό έως και καταστρεπτικό. Μια συνθήκη έξω από τα συνηθισμένα, ειδικά όταν μιλάμε για μια από τις χειρότερες καταιγίδες στη ιστορία της πόλης, η οποία είναι φυσικό να ανυψώνει τις συγκεκριμένες ευαίσθητες ψυχές των ηρώων «πάνω από το έδαφος». Το νερό είναι ένα κυρίαρχο στοιχείο της φύσης, αλλά και του ανθρώπινου οργανισμού του οποίου αποτελεί το 70%. Παραθέτω ένα απόσπασμα από το βιβλίο όπου μια ηρωίδα, η Χαρά, με προβλήματα σεξουαλικότητας και χαμηλής αυτοεκτίμησης πέφτει πάνω στην καταιγίδα:
[…] Το νερό θρέφει. Το νερό νανουρίζει. Το νερό παρηγορεί. Το νερό δίνει πίσω πράγματα χαμένα. Αλλά κυρίως, το νερό σηκώνει μια κουρτίνα κι από πίσω περνάει η Χαρά. Ξαφνικά, μαγικά, αφήνει πίσω της το υλικό της κουκούλι – αυτό το σώμα, αυτό το συγκεκριμένο μετρήσιμο όγκο που την περιορίζει. Την εικόνα της την ακάθαρτη, έρχεται κάτι από ψηλά και την ξεπλένει από ό,τι νοσηρό, ό,τι κακοποιό. Ολόκληρή της η ύπαρξη λαχταρά αυτό το ατόφιο, το καθαρό νερό που τη λούζει. Το υποδέχεται, το δεξιώνεται, το γιορτάζει. Νιώθει ανάλαφρη, σαν να πετάει. Ο Μπασελάρ θα έλεγε πως το ονειρικό λίκνισμα γίνεται σχεδόν αληθινό. Η Χαρά γλιστρά στο νερό. Υδάτινες σπίθες αναπηδούν από παντού, ψίθυροι που χαϊδεύουν το τύμπανο με λόγια που δεν είχε ακούσει ποτέ. Νερό καθαρό, εξαγνιστικό, διαυγές, φρέσκο, ακηλίδωτο. Νερό της αναγέννησης. Πίσω οι λυγμοί, πίσω οι αποχωρισμοί, πίσω η λυπημένη ηχώ της ακόμη πιο λυπητερής σιωπής. Η μυρωδιά της βρεγμένης ασφάλτου, ο ήχος της υδατορριπής. Βγάζει τα γυαλιά της και τα βάζει στη τσέπη. Το χέρι πάει ασυναίσθητα στα μαλλιά. Ξετυλίγει τον κότσο, τα αφήνει ελευθέρα να κυματίσουν στη βροχή. Η μπλούζα έχει κολλήσει στο σώμα και διαγράφεται το μικρό αιχμηρό στήθος που ταλαντεύεται όσο του επιτρέπει ο περιορισμένος του όγκος, καθώς επιταχύνει με κάθε βήμα. Οι ρόγες σκληραίνουν, υπερτερούν και του σουτιέν και του υφάσματος. Να τρυπήσουν τα πάντα, να βγουν κι εκείνες στη βροχή […]
Φωτο / Βάσω Μαραγκουδάκη
Ποιό από τα μυθιστορήματα σας, θα ήταν κατάλληλο να βγει στο κινηματογράφο;
Νομίζω το «Μπαρ Φλωμπερ». Έχουν ήδη γίνει αρκετές προσπάθειες να γίνει αυτή η παράγωγη. Σενάριο υπάρχει, διαφέρον υπάρχει αλλα τα πράγματα έως τώρα ήταν πολύ δύσκολα λογω κυρίως του κόστους της παράγωγης. Αυτή τη περίοδο είμαι σε μια ενδιαφέρουσα συνεργασία με μια εξαιρετική παράγωγο και για πρώτη φορά βλέπω φως στο βάθος του τούνελ.
Ο Αλέξης Σταμάτης ενήλικος πόσο διαφέρει από τον Αλέξη παιδί;
Εξωτερικά πάρα πολύ. Οι τεκτονικές πλάκες όμως που έλεγα πριν, είναι απίστευτα ίδιες.
Φωτο / Βάσω Μαραγκουδάκη
Τι γράφετε αυτή την εποχή;
Μόλις τέλειωσα ένα θεατρικό έργο που θα ανέβει το χειμώνα σε κεντρικό Αθηναϊκό θέατρο. Επίσης συνεχίζω ένα μυθιστόρημα που θα βγει το 2017. Τέλος ετοιμάζουμε μια επανέκδοση του Εβδόμου Ελέφαντα του πρώτου μου μυθιστορήματος που θα επανεκδοθεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη το φθινόπωρο αυτής της χρόνιας.
Φωτο / Βάσω Μαραγκουδάκη
***Η φωτογράφηση έλαβε χώρα στο κήπο του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, Βασ. Σοφίας 22, 106 75 Αθήνα
Διαβάστε την κριτική για το βιβλίο του Αλέξη Σταμάτη της Λίνας Πανταλέων
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
