Το χώμα σώμα, του Γιάννη Αντιόχου

Σύνταξη: Newsroom

22 February 2015

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Αποφεύγω να παρουσιάζω ή να σχολιάζω –αφού δεν ασκώ την κριτική- και ποτέ δεν θα την ασκήσω, ποιητές που ξάπλωσαν αναγνωστικά στο μεγάλο κρεβάτι των γονιών μου και στη συνέχεια στα έφηβα χρόνια μου με συντρόφευαν στην αγωνία της ποιητικής μου διάπλασης.

Είχα την τύχη βλέπετε να γνωρίσω εκ του πλησίον ηθικούς ποιητικούς διδασκάλους κι είχα ορκιστεί να μη μιλήσω για τους εν ζωή ποιητές που αν μη τι άλλο μου παρέδωσαν χώρο στον ελληνικό ποιητικό κανόνα. Κι αυτό όχι γιατί δεν θέλω να τους εκθέσω αλλά γιατί κύρια δεν θέλω εγώ να εκτεθώ.

Περαιτέρω αφού κυκλοφόρησε η νέα μου ποιητική συλλογή τον Δεκέμβριο του 2014 από τον Ίκαρο και όπως συνηθίζει ένας ποιητής, περιδιάβηκα τους πάγκους των κεντρικών βιβλιοπωλείων της παρηκμασμένης Αθήνας, σταχυολόγησα την ποιητική βιβλιοπαραγωγή και διάλεξα Εμπειρίκο από την Άγρα, Καρούζο από τον Ίκαρο, Τρακλ από την Περισπωμένη, κάποιες ποιητικές συλλογές νεότερων ηλικιακά ποιητών από εμένα και βέβαια έψαξα να δω πως εκτίθεται και το δικό μου βιβλίο. Μέχρι εκεί όλα καλώς καμωμένα αλλά όχι ειλικρινώς ειπωμένα.

Είδα λοιπόν του αγαπημένου μου Γιάννη Κοντού να κείτεται με μαύρο εξώφυλλο το σύνολο του έργου του, το είδα αμέσως μετά την κηδεία του στο νεκροταφείο του Παπάγου, είδα τους νεότερους να λαμπυρίζουν με τα υπέροχα φωτογραφικά εξώφυλλά τους τα οποία μάλλον αδυνατίζουν την ποίηση, είδα βιβλία με εξαιρετικά εξώφυλλα και πολύ κακό χαρτί, χαρτί πολυγράφου, λεπτό και βρώμικο, μονολογώντας κρίμα την έκδοση, αλλά δεν είδα πουθενά το εξαιρετικό blue-black βιβλίο της Ζέφη Δαράκη από τις εκδόσεις Νεφέλη.

Παρόλα αυτά επειδή η ζωή έχει πλάκα ξημερώθηκα στην Σπηλιά με τα Βεγγαλικά, ανασκαλεύοντας τόσο χώμα που πιο σώμα δεν θα μπορούσε.

Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του συζύγου της Βύρωνα Λεοντάρη και εκτείνεται σε τέσσερις ενότητες:

-με ξετυλίγει ο τρόμος

-underground banda

-φυσούσε

-είναι κανείς εδώ;

Ξεκίνησα να σκάβω το χώμα-σώμα της Δαράκη αφού διάβασα το τρομακτικό: «…/Μη λες πως ο ποιητής είχε/ τις απαντήσεις/ είχε το αναπάντητο/ ή μη μου λες/ πως ο θάνατος είχε τις απαντήσεις/ αφού το μισό του πρόσωπο/ είναι φαγωμένο απ’ τη ζωή» λέγοντας από πού έρχεται αυτή η ποίηση;

Η Δαράκη στο προτελευταίο της βιβλίο «Ερήμωνε», Ύψιλον 2012 κινδύνευε να εγκλωβιστεί σε εκείνο το σημείο που ο ποιητής εγκαταλείπει τη μίμηση και προμηθεϊκά παραδίδει τη φωτιά στους ανθρώπους. Ο εγκλωβισμός δεν πρέπει να νοείται ως αδυναμία, αφού συνήθως είναι τρομοκρατική πράξη για τον ποιητή να διεισδύσει στο ιερό και να ανασηκώσει το πέπλο της Ίσιδας.

Ίσιδα είναι η ποίηση και η Δαράκη με περισσή τόλμη κατάφερε να ανασηκώσει το πέπλο της. Περαιτέρω η ίδια η ποιήτρια εμφανίζει περιοδικά και συχνά τον Αναγνώστη της.

Ο μοναδικός μου Αναγνώστης/ σαν ένας Άλλος / Κι εγώ / στα βιβλιοστάσια δεμένη/ Τι να μου κάνει τώρα/ το μυστικό Υπόγειο των Θαυμάτων/ Κλειστά χαιρέκακα βιβλία – / μανδύες άδειοι, κρεμασμένοι.

Η Δαράκη λοιπόν όπως έχω υποστηρίξει στο δοκίμιο μου «Ο Εξόριστος Ποιητής» χωρίς να χρησιμοποιήσω απτά ποιητικά παραδείγματα φαίνεται να έχει καταφέρει στο ποιητικό της έργο, να συνειδητοποιήσει την σκιά και την πλάνη του φαινομενικού κόσμου και η πορεία της είναι πέρα του ορθού δρόμου.

Η Δαράκη έχει εκτραπεί και έτσι έχει καταφέρει να κάνει την υπέρβαση. Είναι ο Σατανάς-Ποιητής που ενδιατριβεί σ’ έναν εσωτερικό μονόλογο και φθάνει να οδηγείται στο πέρα του ορθού δρόμου. Αυτό σημαίνει ότι δεν ακολουθεί την έξοδο προς το φως της πλατωνικής σπηλιάς αλλά εκτρέπεται και την υπερβαίνει. Αυτή η υπέρβαση περαιτέρω μπορεί να συγκριθεί με το πέρα της επιστήμης ή το μη-διδακτό, όπως το ονομάζει ο Klossowski στο βιβλίο του «Κείμενα για τον Νίτσε». Για αυτό και δεν μπορώ σε καμία περίπτωση να αγνοήσω τον τίτλο της ποιητικής της συλλογής «Η σπηλιά με τα Βεγγαλικά».

Η Δαράκη όμως έχει προχωρήσει πέραν αυτού του σταδίου αφού έχει συνειδητοποιήσει τον κόσμο του συλλογικού ονείρου και το επικυρώνει και αυτό ως πλάνη. Η Δαράκη ανήκει σε εκείνη την κατηγορία ποιητών που τολμά να ονοματοδοτεί το Είναι και το Είναι τον ποιητή. Κατανοεί την ατομικότητά της αλλά επίσης κατανοεί την εκπόρευσή της απευθείας από το Είναι. Το ποιητικό της έργο σε αυτή τη συλλογή έχει αρχίσει ν’ αποκτά σημασία και να πυκνώνει ένα σύμπαν μέσα από το οποίο αναγιγνώσκεται και αυτοκαθορίζεται.

Η Δαράκη στον ελληνικό ποιητικό κανόνα έχει πλέον υπερβατική ταυτότητα. Επιστρέφοντας στον φαινομενικό κόσμο δεν είναι ποτέ αυτή η ίδια που ήτανε. Το ποίημα της δεν είναι μίμηση και αυτή ως ποιητής δεν είναι πλέον μιμητής.

Και τι άλλο θα μπορούσε να υποστηρίξει αφού γράφει:

…

Σκοπεύει στην καρδιά

σκοπεύει μοναχικά έτσι ξαφνικά

στέκεται σ’ ένα δωμάτιο ανυποψίαστο

και σκοπεύει κάποιον

κατευθείαν στην καρδιά

ύστερα κλείνοντας την πόρτα πίσω του

όπως ξεπλένουμε τα χέρια μας πηγαίνει

οπουδήποτε με κάτι σαν αντίβαρο στα πόδια

ή με ανάλαφρο βηματισμό

Το αίμα έχει κιόλας απλώσει

ένα πολύτιμο χαλί ακανόνιστα

κάτω στο πάτωμα η ψυχή μόνη.

Η σπηλιά της Δαράκη είναι το ίδιο το πλατωνικό δεσμωτήριο, ένα αναγκαίο κατασκεύασμα για την ύπαρξη του φυσικού κόσμου. Αν δεν υπάρχει η σκιά, δεν υπάρχει ούτε ο ήλιος κι αυτό ακούγεται αντίστροφο γιατί ο ποιητής ή η Δαράκη στην προκειμένη περίπτωση μιλά από τη θέση του δεσμώτη μέσα στη σκιά.

Όμως σε καμία περίπτωση η Δαράκη δεν ενδιατριβεί σ’ έναν εσωτερικό μονόλογο και φθάνει να οδηγείται στο πέρα του ορθού δρόμου για να καταστρέψει τον φαινομενικό και μαζί τον αληθινό κόσμο για να φωτίσει την σπηλιά με τα βεγγαλικά της, που δεν είναι άλλο από το όνειρο, αφού: Τι όνειρο ήταν αυτό/ επαναλαμβανόμενο στο βάθος του χρόνου/…/ Και ακριβώς εκεί με/ στρίμωχνε τ’ όνειρο σε/ μιαν απέραντη λύπη.

Αγαπώ πολύ τους ποιητές και τα όνειρά τους και για τούτο δεν συνδυάζω την ποίησή της καθόλου με την απώλεια, γιατί ξέρω όπως λέει και η ίδια:

Η λύπη

δεν είναι πάντα μια άλλη παρτίδα

που ξενιτεύει την ψυχή

Είναι ίσως

κι ένα παλιό σκαρί ξαναβαμμένο

στον ουρανό του

Είναι το πιο απόμακρο χαμόγελο

ενός αφηρημένου ανθρώπου

αφηρημένου, από όσα

του έχουν συμβεί

Η μόνη αντίστιξη που θα κάνω είναι πως ζηλεύω πολύ το βαθύ χωμάτινο μεταφυσικό της σώμα. Ίσως είναι η πείρα που εντυπώθηκε στα σαράντα επτά χρόνια της ποιητικής της πορείας, από το 1967 μέχρι το 2014 και συνεχίζει…

Την ευχαριστώ εκ μέρους πολλών νεότερων ποιητών που σκάβει όλο και βαθύτερα τα ορύγματα, αφού ίσως και να βοηθάμε και εμείς, αυτό το σώμα Θεέ μου, τόσο χώμα…