Ο Anthony Burgess θεωρείται ένας σημαντικός συγγραφέας του 20ου αιώνα, με το πιο γνωστό του έργο να είναι το Κουρδιστό Πορτοκάλι.

Πέρα από συγγραφέας ήταν ποιητής, λιμπρετίστας, σεναριογράφος και κριτικός λογοτεχνίας. Επίσης ήταν αναγνωρισμένος συνθέτης. Ο ίδιος έχει δηλώσει ότι θα προτιμούσε να τον έχει ο κόσμος στο μυαλό του ως ένα μουσικό που γράφει μυθιστορήματα, παρά ως ένα συγγραφέα που γράφει παράλληλα μουσική. Όποιος δεν έχει διαβάσει το βιβλίο έχει σίγουρα δει την ταινία. Και μπορεί ο Antony Burgess να έγινε γνωστός μέσα από αυτό- κυρίως λόγω της μεγάλης επιτυχίας της ταινίας-, αλλά θα χαιρόταν να το αποκηρύξει.

Το Κουρδιστό Πορτοκάλι εκδόθηκε πρώτη φορά το 1962 και, όπως αναφέρει ο ίδιος ο συγγραφέας «θα έπρεπε να είναι αρκετός καιρός ώστε να σβηστεί το βιβλίο από την παγκόσμια λογοτεχνική μνήμη». Κάτι τέτοιο βέβαια όχι μόνο δε συνέβη, αλλά η διπολική νουβέλα του Burgess θεωρείται ένα από τα καλύτερα βιβλία του 20ου αιώνα. Ένα στοιχείο που το έκανε τόσο γνωστό στο ευρύ κοινό ήταν η μεταφορά του στο κινηματογράφο από τον Stanley Kubrick. Κι εδώ είναι η αφετηρία των προβλημάτων του συγγραφέα σε σχέση με το γνωστότερο του – ίσως- έργο.

Η ταινία του Kubrick βασίστηκε στην αμερικανική έκδοση του βιβλίου, στην οποία λείπει ένα κεφάλαιο. Το βιβλίο που έγραψε ο Burgess χωρίζεται σε τρία μέρη των επτά κεφαλαίων, σύνολο 21 κεφάλαια. Για τον συγγραφέα το 21 είναι σημαντικό – ο ίδιος ασχολείται πολύ με την αριθμολογία-, αφού συμβολίζει την ηλικία ωριμότητας για τους ανθρώπους. Ωστόσο, ο εκδότης του στη Νέα Υόρκη διαφωνούσε με το κεφάλαιο αυτό και το έκοψε. Επειδή ο συγγραφέας εκείνη την περίοδο είχε μεγάλη ανάγκη απο χρήματα δέχτηκε να κόψει το 21ο κεφάλαιο κι έτσι, για πολλά χρόνια κυκλοφορούσαν δύο διαφορετικές εκδόσεις του βιβλίου σε Ευρώπη και ΗΠΑ (το 21ο κεφάλαιο έλειπε και στην πρώτη ελληνική έκδοση). Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου λοιπόν, ο βίαιος πρωταγωνιστής ωριμάζει και ανακαλύπτει ότι έχει ανάγκη να κάνει κάτι στη ζωή του. Η βία τον έχει κουράσει και συνειδητοποιεί ότι η ανθρώπινη ενέργεια είναι καλύτερο να αφιερώνεται στη δημιουργία παρά στην καταστροφή. Κοιτάζει το φρικτό παρελθόν του με κάποια ντροπή, θέλει ένα καλύτερο μέλλον.

Το τελευταίο κεφάλαιο είναι καίριας σημασίας, αφού στο 20ο κεφάλαιο δεν υπάρχει καμία υπόνοια αυτής της αλλαγής καθώς ο νεαρός υφίσταται πλύση εγκεφάλου κι έπειτα θεραπεύεται, ανακτώντας την έλευθερη και βίαιη βούληση του. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, το 21ο κεφάλαιο προσδίδει στο βιβλίο το χαρακτηριστικό της γνήσιας λογοτεχνίας, μιας τέχνης που βασίζεται στην αρχή ότι ο άνθρωπος μπορεί να αλλάξει. Για εκείνον δεν έχει νόημα να γράψεις ένα μυθιστόρημα αν δε δείξεις τη πιθανότητα μιας ηθικής μεταστροφής να επιδρά στον πρωταγωνιστή. Ακόμα και τα best sellers της πεντάρας δείχνουν ανθρώπους να αλλάζουν. Η ηθική επιλογή που πραγματεύεται ο συγγραφέας δε μπορεί να φανεί χωρίς το τελευταίο κεφάλαιο. Για εκείνον όμως είναι σημαντική η ηθική επιλογή. Στη ζωή υπάρχει καλό και κακό και ο άνθρωπος κρατά πάντα την επιλογή στα χέρια του και πράττει σύμφωνα με αυτή. Έτσι, αν μπορεί να πράξει μόνο το ένα ή το άλλο δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα κουρδιστό πορτοκάλι, έχει δηλαδή την εμφάνιση ενός ζωντανού οργανισμού με χρώμα και χυμό, αλλά στην πραγματικότητα είναι μόνο ένα κουρδιστό παιχνίδι που ελέγχεται από άλλους.

Ο Burgess λοιπόν, αυτό το τέλος έδωσε στο βιβλίο του. Ωστόσο, ο αναγνώστης είναι ελεύθερος να επιλέξει αν είναι σημαντικό το τελευταίο κεφάλαιο για εκείνον ή όχι.

Ο Anthony Burgess πέθανε στις 22 Νοεμβρίου 1993 από καρκίνο του πνεύμονα. Στα ελληνικά έχουν εκδοθεί μόλις τρία βιβλία του, δύο μυθιστορήματα και ένα βιβλίο για τον Έρνεστ Χέμινγουεϊ.

Πηγές:  

Το κουρδιστό πορτοκάλι,

Σημείωμα του συγγραφέα http://en.wikipedia.org/wiki/Anthony_Burgess

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.