Το σπίτι των Χόλοου, Krystal Sutherland, Εκδόσεις Διόπτρα

Το μυθιστόρημα της Κρίσταλ Σάδερλαντ Το σπίτι των Χόλοου είναι μια ιστορία τρόμου (dark fantasy) με θέμα τον θάνατο. Γοτθικής πνοής έργο με γκροτέσκο χαρακτήρες και μαγικό ρεαλισμό, όμως και μυθιστόρημα ενηλικίωσης (bildungsroman).

Η συγγραφέας γεννήθηκε το 1990 στην Αυστραλία. Έζησε στο Σύδνεϋ, το Άμστερνταμ και το Χονγκ Κονγκ. Σήμερα διαμένει στο Λονδίνο. Το πρώτο της μυθιστόρημα, Our Chemical Hearts (2016), γυρίστηκε ταινία. Το σπίτι των Χόλοου (House of Hollow) είναι το τρίτο μυθιστόρημα της Krystal Sutherland και περιλαμβάνεται στη λίστα Best Seller των New York Times. Στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα (2022) και το αποδίδει με ρευστή απολαυστική γλώσσα η Μυρσίνη Γκανά.

Το έργο αντλεί τη θεματολογία από τους θρύλους των βόρειων λαών. Είναι ένα σκοτεινό παραμύθι ενηλίκων που αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στον έρωτα και τον θάνατο. Θυμίζει το Märchen, το γερμανικό παραμύθι για ενήλικες, στο οποίο αφθονούν οι μαγικές πράξεις και οι εξωπραγματικοί χαρακτήρες που συχνά λειτουργούν ως σκοτεινό alter ego ορισμένων κανονικών κατά τα άλλα ανθρώπων και φέρνουν στην επιφάνεια τα υποσυνείδητα μέρη της ψυχής που δεν πρέπει να αναδυθούν στο φως της ημέρας. Ο Νοβάλις, το 1799, περιέγραφε το Märchen ως ένα «ονειρικό πεδίο, ένα σύνολο φανταστικών πραγμάτων και γεγονότων χωρίς λογική σύνδεση».

Οι συγγραφείς των Märchen αντλούν από μια Γερμανία γοτθική, με πριγκιπικές αυλές, αρχιτεκτονική μπαρόκ, πόλεις και χωριά καθηλωμένα στον μεσαίωνα, αλλά και από το γοτθικό ρομαντικό μυθιστόρημα (18^ος-αρχές 19^ου αιώνα) το οποίο ανέδειξε το υπερφυσικό, το μυστήριο, το αίνιγμα. Το φρούριο του Οτράντο του Χόρας Γουόλπολ (1764), ο Φρανκενστάιν της Μαίρη Σέλλευ (1818), Τα μυστήρια του Ουντόλφο της Αν Ράντκλιφ (1794), Ο καλόγερος του Μ. Τζ. Λιούις (1796) και άλλα αντιπροσωπευτικά έργα του γοτθικού ρομαντικού μυθιστορήματος, έδωσαν μορφή στη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης. Αποτέλεσαν «όχημα για την εξερεύνηση των ορίων και των ταμπού, έναν έμμεσο κριτικό σχολιασμό της κενής μεγαλοπρέπειας και της κρυφής ισχύος που χαρακτήριζαν τα πολιτικά και σεξουαλικά ήθη του παλαιού καθεστώτος».[i]

Η λογοτεχνία του φανταστικού, που έδωσε σπουδαία έργα στο παρελθόν, θα περιμέναμε να παρουσιάζει υστέρηση στους αιώνες του εξορθολογισμού και της επιστημοσύνης. Με τις ρίζες στην προϊστορία, στο ανεξήγητο που δημιουργούσαν τα ουράνια φαινόμενα, τα ζώα, η γέννηση και ο θάνατος στον άνθρωπο, το είδος επανεμφανίζεται στις αρχές του εικοστού αιώνα με αρκετή επιτυχία και σταθερό κοινό, ιδίως στον κινηματογράφο. Τη μυθολογία του οικοδομούν υπερφυσικά πλάσματα και μαγεία, φαινόμενα που δεν έχουν συμβεί και δεν μπορούν να συμβούν με βάση την επιστήμη. Στο fantasy, το αφύσικο και το ανορθολογικό συγκρούεται με το φυσιολογικό και το ορθολογικό.

Το σπίτι των Χόλοου της Κρίσταλ Σάδερλαντ επικεντρώνεται γύρω από τρεις παράξενες, πολύ δεμένες μεταξύ τους και μαγικές αδελφές. Την ιστορία αφηγείται η Ίρις, η μικρότερη. Οι δύο μεγαλύτερες είναι η Γκρέι και η Βίβι. Απόκοσμα γοητευτικές και οι τρεις, πριν από δέκα χρόνια είχαν εξαφανιστεί μυστηριωδώς σε κάποιον δρόμο του Εδιμβούργου, την ελάχιστη στιγμή που οι γονείς τους αντάλλασσαν ένα πεταχτό φιλί.

Τις βρήκαν έναν μήνα αργότερα στον ίδιο δρόμο, μόνες, γυμνές και παράξενα αλλαγμένες. Τα γαλάζια μάτια τους είχαν γίνει μαύρα, τα μαλλιά τους λευκά, το δοντάκι που είχε χάσει η μικρή Ίρις ήταν κανονικό δόντι. Δεν είχαν καμία ανάμνηση από την έως τότε ζωή τους και έφεραν μια τομή σε σχήμα μισοφέγγαρου στον λαιμό τους (αργότερα εξελίχθηκε σε μόδα). Ο πατέρας τους, μετά από ψυχιατρική παρακολούθηση, αρνούμενος πως τα τρία αυτά κορίτσια είναι οι κόρες του, έθεσε τέλος στη ζωή του.

Μετά τον θάνατό του, τα κορίτσια συνεχίζουν να μένουν με τη μητέρα. Ωστόσο, πρώτα η Γκρέι, η μεγαλύτερη αδερφή, εγκαταλείπει το σπίτι και το σχολείο· σταδιοδρομεί με επιτυχία ως μοντέλο και διάσημη σχεδιάστρια, έχοντας εκατομμύρια ακολούθους στα social media. Στη συνέχεια η Βίβι, εγκαταλείποντας σπουδές και μητρική εστία, εξελίσσεται σε οργισμένη και διάσημη ροκ σταρ που δίνει συναυλίες στο εξωτερικό, ανεξήγητα επικίνδυνη και αυτή, όπως οι αδελφές της.

[…] Tα μάτια της αδελφής μου ήταν τόσο μαύρα, που έμοιαζαν με γυαλισμένες ποταμόπετρες. Ήταν δεκατεσσάρων τότε, και ήδη το ομορφότερο πλάσμα που μπορούσα να φανταστώ. Ήθελα να βγάλω το δέρμα από πάνω της και να το τυλίξω πάνω από το δικό μου. […] (σελ. 10)

[…] Είχαμε όλες μαύρα μάτια και μαλλιά λευκά σαν γάλα. Είχαμε η καθεμία από ένα γοητευτικό δισύλλαβο όνομα: Γκρέι, Βίβι, Ίρις. Περπατούσαμε ως το σχολείο μαζί. Τρώγαμε μεσημεριανό μαζί. Επιστρέφαμε στο σπίτι μαζί. Δεν είχαμε φίλους, γιατί δεν τους χρειαζόμαστε. Κινούμαστε στους διαδρόμους σαν καρχαρίες, με τα άλλα ψαράκια να ανοίγουν χώρο γύρω μας, να ψιθυρίζουν πίσω από την πλάτη μας. […](σελ. 12)

Η έφηβη Ίρις φιλοδοξεί να σπουδάσει. Είναι η μόνη που ζει με τη μητέρα. Το παρελθόν της οικογένειας ωστόσο, με την πολυσυζητημένη εξαφάνιση των παιδιών και την αυτοκτονία του πατέρα, στοιχειώνει τη ζωή των κοριτσιών. (Οι θεωρίες συνωμοσίας είχαν οργιάσει: από εξωγήινους που τις απήγαγαν, μέχρι γονεϊκή απάτη, αλλαγή των παιδιών με ξωτικά. Μάγισσες τις θεωρούσαν). Η Ίρις δέχεται εκφοβισμό στο σχολείο, όμως έχει τη συμπαράσταση των μαγικών αδελφών της που είναι έτοιμες να κάνουν τα πάντα για αυτή.

[…] Μου κόπηκε η ανάσα, όταν είδα το πρόσωπο της αδελφής μου να με κοιτάζει από το πάτωμα.

Η λεπτή, σαν μισοφέγγαρο ουλή της Γκρέι εξακολουθούσε να είναι τα πρώτο πράγμα που πρόσεχε κανείς πάνω της και αμέσως μετά το πόσο επώδυνα όμορφη ήταν. Η Vogue -το τρίτο της εξώφυλλο στην αμερικανική έκδοση του περιοδικού μέσα σε ισάριθμα χρόνια- πρέπει να είχε έρθει με το ταχυδρομείο και είχε προσγειωθεί με το μπροστινό εξώφυλλο προς τα πάνω στο χαλάκι του χολ, παφ, όπου το βρήκα στο ασημί αραιό φως του πρωινού. Οι λέξεις Το κορίτσι που κρατούσε μυστικά, γραμμένες σε μια βαθιά πράσινη απόχρωση, κυμάτιζαν από κάτω της. Το σώμα της ήταν στραμμένο προς τον φωτογράφο, τα χείλη της μισάνοιχτα σαν να αναστέναζε, τα μαύρα της μάτια κοίταζαν τον φακό. Ένα ζευγάρι κέρατα ελαφιού ξεφύτρωναν από τα λευκά μαλλιά της σαν να ήταν πραγματικά δικά της. […] (σελ. 15)

Η μεγάλη ανατροπή έρχεται δέκα χρόνια αργότερα, όταν η Γκρέι εξαφανίζεται μυστηριωδώς. Η Ίρις και η Βίβι ακολουθούν τα αλλόκοτα σημάδια που αφήνει πίσω της. Τα γεγονότα αρχίζουν να συνδέονται με την παιδική ηλικία και την εξαφάνισή τους.

[…] Ένας κόσμος χωρίς την Γκρέι ήταν αδιανόητος. Και οι δυο αδερφές μου ήταν οι μεγάλες αγάπες της ζωής μου. Δεν μπορούσα να ζήσω χωρίς αυτές. Δεν ήθελα να το κάνω. […]
(σελ. 106)

Τη  Γκρέι όμως αναζητεί και μια τρομακτική μορφή που αποπνέει θάνατο και κρύβει την ταυτότητά της με προσωπίδα ζώου.

[..] Έξω ψιλόβρεχε. Το τρεμόπαιγμα μιας παράξενης κίνησης μου τράβηξε την προσοχή καθώς ταχτοποιούσα τα πράγματά μου και κοίταξα πέρα από το παράθυρο, στην υγρή, χορταριασμένη χαράδρα ανάμεσα στα κτίρια.

Εκεί, στο βάθος, στεκόταν ο άντρας με το κρανίο του ταύρου και με κοίταζε. […] (σελ 43)

Το μυθιστόρημα κινείται στο Ενδιάμεσο, στο μεταίχμιο της ζωής και του θανάτου, όπου σύμφωνα με τους σκοτσέζικους μύθους, η ψυχή δεν έχει ακόμη καταφέρει να φτάσει στον άλλο κόσμο, γιατί οι ζωντανοί θρηνούν έντονα και καθυστερούν την απελευθέρωση.

[…] Το Ενδιάμεσο.

«Είναι σάπιο» είπα. «Είναι μια πληγή που σαπίζει αργά αργά κάπου ανάμεσα στις επικράτειες της ζωής και του θανάτου. Ένα δόντι που χαλάει, χωμένο βαθιά στο πίσω μέρος του στόματος. Ένα άκρο με γάγγραινα, που σιγά σιγά πρήζεται και μαυρίζει, μια που δεν τροφοδοτείται με αίμα. Ένα πράγμα του πεθαίνει, μαλακό και πρησμένο, αιμορραγεί, αλλά συνδέεται ακόμη με λεπτές κλωστές με τον κόσμο των ζωντανών.

Το δάσος γύρω μας ήταν πυκνό, αλλά σε αποσύνθεση και παραμορφωμένο, κολλημένο σε μια μόνιμη κατάσταση σήψης. Το δέντρο που βρισκόταν πιο κοντά μου ήταν μαλακό από το σαράκι, οι ρίζες του αρθριτικές, ο κορμός του σπασμένος, κι από εκεί έτρεχε κάτι που έμοιαζε πάρα πολύ με πύον. Κάτι ελάχιστα φύλλα φύτρωναν ακόμη στα κλαδιά του, που κρέμονταν χαμηλά, αλλά έβγαιναν γκρίζα και μουχλιασμένα, κι όταν έπεφταν, προσγειώνονταν σε σάπιους σωρούς στο έδαφος του δάσους. […] (σελ. 276)

Η Κρίσταλ Σάδερλαντ γράφει ένα έργο για τον θάνατο. Παράλληλα θίγει ζητήματα σεξουαλικής ταυτότητας, πατρότητας-μητρότητας, πένθους-απώλειας, αδελφικής αγάπης, ενηλικίωσης, ψυχικών ασθενειών, υποβολής των μαζών. Ο κόσμος της μόδας, τα λαμπερά μοντέλα της πασαρέλας, αλλά και η σύγχρονη επικοινωνία μέσω των κοινωνικών δικτύων και ιστοσελίδων.

Κρύβοντας τη φρίκη σε τοίχους και οροφές, ενσωματώνοντας την πανκ (punk) και ροκ (rock) (υπο)κουλτούρα της σύγκρουσης, τον αποκρυφισμό, τη χειρομαντεία, τον ανιμισμό (τα φυτά έχουν ζωή), τον βαμπιρισμό (η ουλή στο λαιμό), τα ζόμπι, συμβολισμούς που παραπέμπουν στον Φρόυντ (η ακόρεστη πείνα των κοριτσιών, η «απώθηση» όσων θέλουμε να ξεχάσουμε), η Κρίσταλ Σάδερλαντ θέτει σε αμφισβήτηση τη συνηθισμένη τάξη και φέρνει στην επιφάνεια το ανοικειωτικά παράδοξο.

Με το ερεβώδες παραμύθι της ισορροπεί ανάμεσα στην ομορφιά και τη φρίκη. Οι δυνατές περιγραφές, οι ευρηματικές εικόνες, η αλλόκοτη ατμόσφαιρα, το διάχυτο αίσθημα φόβου, ο αισθησιασμός, οι συγκλονιστικές ανατροπές, κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον. Ενσωματώνει άλυτα μυστήρια, την αίσθηση déjà vu, ενώ χρησιμοποιεί διαρκώς την προοικονομία που δημιουργεί σασπένς.

Στις σελίδες της Σάδερλαντ φιλοξενείται το Λονδίνο, με τα club και τις μουσικές, τους δρόμους, τη jazz, το underground. Αναφέρονται έργα εικαστικά, λογοτεχνικά, ιδιαιτέρως του Κλάιβ Στέιπλς Λιούις (C.Staples Lewis) -με τα έργα του για τη μυθική χώρα Νάρνια (The Chronicles of Narnia)– τον οποίο θαυμάζει.

Ο τίτλος παραπέμπει στο αλλόκοτο. Ηollow στα αγγλικά σημαίνει κούφιος, ενώ τα κούφια άτομα (Τhe hollow atoms) ανακαλύφθηκαν το 1990 από μια γαλλική ομάδα ερευνητών και αφορούν βραχύβια πολλαπλά διεγερμένα ουδέτερα άτομα τα οποία μεταφέρουν ένα μεγάλο μέρος των ηλεκτρονίων τους σε υψηλά επίπεδα, ενώ τα εσωτερικά κελύφη παραμένουν (παροδικά) άδεια.[ii] Τα ονόματα των κοριτσιών, Grey, Vivi, Iris, επιλέγει επίσης η συγγραφέας να είναι συμβολικά.

Το σπίτι των Χόλοου της Κρίσταλ Σάδερλαντ βγαίνει μέσα από τους μεσαιωνικούς μύθους για τις ψυχές και το μυστήριο του Κάτω Κόσμου, για τον θρήνο, την παρουσία των νεκρών στη ζωή μας, την Κόλαση, το Καθαρτήριο. Κινείται στους μισοσκότεινους δρόμους της ύπαρξης, σε περιοχές γεμάτες σιωπή και νύχτα, σε σπίτια θλιμμένα που τα σκεπάζουν μυστικά, σε σκάλες στοιχειωμένες μέσα σε δάση, λουλούδια θνησιμαία, πόρτες που δεν οδηγούν πουθενά. Αίμα, φύση, θηλυκότητα, αλλά και πίστη στη δύναμη που έχουμε μέσα μας.

[…] «Χρησιμοποίησε τα χαρίσματα που σου έχουν δοθεί» μου είπε. «Κανείς δεν θα πρέπει να μπορεί να σε αγγίξει. Μπορείς να τους κάνεις να γονατίσουν, αν αυτό θέλεις, μπορείς να τους κάνεις να πληρώσουν». […] (σελ. 221)

Η Κρίσταλ Σάδερλαντ στο Σπίτι των Χόλοου αποδιοργανώνει τη ρεαλιστική αφήγηση, συγχωνεύοντας αλλότριους κόσμους και απεικονίζοντας τη ρευστή ταυτότητα, αλλά και τον μύθο της δικής μας εποχής. Σκηνικά παραμυθιού, αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, αυτοαναφορικότητα, σαρκασμός. Χρονότοποι ρευστοί, μανιχαϊστική προσέγγιση χαρακτήρων, συνύπαρξη του υπερφυσικού με το πραγματικό. Μεταστοιχείωση του κόσμου με όργανο τη φαντασία και τον μαγικό ρεαλισμό.

Σε περιόδους μεταβατικές, με επιτεύγματα, πολέμους, αναταραχές, ασθένειες, υπαρξιακούς προβληματισμούς, τροφοδοτείται η φανταστική λογοτεχνία η οποία λειτουργεί ως αντανάκλαση της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας, ιδωμένης όμως μέσα από τον παραμορφωτικό καθρέφτη του μεταφυσικού φόβου, τον οποίο δεν έχει καταφέρει να υποτάξει ο λογοκρατούμενος πολιτισμός.

Βιβλιογραφία

Travers, Martin. Εισαγωγή στη Νεότερη Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία, μετάφραση Ιωάννα Ναούμ, Παπαηλιάδη Μαρία, Βιβλιόραμα, 2005.

Φανταστικό και Λογοτεχνία, σύνταξη Δημήτρης Παναγιωτάτος, Αιγόκερως, Αθήνα 1982.

[i] Travers, 2005, 90-94

[ii] https://en.wikipedia.org/wiki/Hollow_atoms (τελευταία πρόσβαση 23.8.2022)

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.