Το ξέφωτο, Τατιάνα Αβέρωφ, Εκδόσεις Μεταίχμιο
Το ξέφωτο της Τατιάνας Αβέρωφ είναι ένα ιδιαίτερο ιστορικό μυθιστόρημα, το οποίο κατά βάση αφηγείται τόσο την ιστορία του Μετσόβου στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, όσο και την ιστορία της οικογένειας Αβέρωφ.
Πρωταγωνίστρια είναι η Ιφιγένεια Αβέρωφ, κόρη του Νικόλαου Αβέρωφ, αδελφού του διάσημου ευεργέτη. Πρόκειται για πρόσωπο φανταστικό, το οποίο όμως η συγγραφέας επιδέξια τοποθετεί ανάμεσα σε πραγματικά ιστορικά πρόσωπα, τα τρία αδέλφια της Ιφιγένειας στην προκειμένη περίπτωση. Έτσι η συγγραφέας εξασφαλίζει μεν πλήρη ελευθερία κινήσεων για την πρωταγωνίστρια, αλλά από την άλλη τοποθετεί την ηρωίδα της στο επιθυμητό ιστορικό πλαίσιο με κάθε σεβασμό στην ίδια την επιστήμη της Ιστορίας.
Ουσιαστικά το μυθιστόρημα παρακολουθεί τη ζωή της Ιφιγένειας κατά τα έτη 1875-1885, εκείνη την ταραγμένη, δηλαδή, δεκαετία, οπότε και σημειώθηκε η επανάσταση του 1875 σε Ήπειρο και Θεσσαλία, η οποία οδήγησε, όμως, τελικά μονάχα τη Θεσσαλία και τη Άρτα σε ένωση με τη μητέρα πατρίδα το 1881. Οι κάτοικοι του Μετσόβου, όπως και όλοι οι υπόλοιποι Ηπειρώτες πλην τους Αρτινούς, θα έπρεπε να περιμένουν ως το ξέσπασμα των Βαλκανικών Πολέμων προκειμένου να απελευθερωθούν από τον τουρκικό ζυγό.
Αυτή την ταραχώδη περίοδο επιλέγει, λοιπόν, η συγγραφέας για να μας αφηγηθεί τα ήθη και τα έθιμα της Ηπείρου και να σκιαγραφήσει με επιτυχία την πατριαρχική και συντηρητική κοινωνία της εποχής. Η χρονική αφήγηση έχει ως άξονα το χριστιανικό εορτολόγιο, αλλά παρεμβάλλονται και κοινωνικά γεγονότα, σημαντικά για τη ζωή του τόπου, όπως γάμοι, αρραβώνες, κηδείες κτλ., τα οποία περιγράφονται με κάθε λεπτομέρεια. Έτος σταθμός στο βιβλίο είναι το 1908, τότε που η Ιφιγένεια, μεγάλη και παντρεμένη γυναίκα πλέον, επιστρέφει στο Μέτσοβο για την κηδεία της μητέρας της. Τότε αναπολεί τα παιδικά της χρόνια. Η αφήγηση, επομένως, ξεκινά στο «παρόν», δηλαδή το έτος 1908, μεταφέρεται κατόπιν στο παρελθόν, και τελειώνει ξανά στα 1908.
Η Ιφιγένεια είναι ένα ιδιαίτερο κορίτσι στο κατώφλι της εφηβείας. Ζωηρή, πεισματάρα και ισχυρογνώμων, είναι πάντοτε έτοιμη να ξεχωρίσει αλλά και να υπερασπιστεί το δίκιο της. Θα συναντήσει τον Τέγο, τον ταπεινό γιο ενός αγωγιάτη, με τον οποίο θα ζήσει τον πρώτο -και ανεκπλήρωτο-παιδικό της έρωτα. Μοιραία η ζωή και η κοινωνία θα τους χωρίσει, αλλά δεν θα ξεχάσουν εύκολα ο ένας τον άλλον.
Το μυθιστόρημα, δομημένο σε μια σειρά από αντιθέσεις, απεικονίζει εξαίσια τη ζωή στην τουρκοκρατούμενη Ήπειρο και τον κόσμο των γυναικών, των εργαζόμενων ανδρών, των παιδιών, ακόμη και των λήσταρχων που διαβιούσαν στα γύρω βουνά και σκορπούσαν τον τρόμο με τις απαγωγές και τις ληστείες τους.
Οι γυναίκες είναι μεν δέσμιες του φύλου τους και υποταγμένες στην πατριαρχική κοινωνία της εποχής, από την άλλη όμως είναι και δυναμικές. Το Μέτσοβο μπορεί να είναι υπόδουλο στους Οθωμανούς, αλλά χαίρει από παλιά ειδικών προνομίων. Οι άνθρωποί του ποθούν, παρ’ όλα αυτά, την ελευθερία, αλλά η συνθήκη του 1878 δεν προβλέπει, τελικά, κάτι θετικό γι’ αυτούς. Από τη μια, λοιπόν, είναι υπόδουλες περιοχές και από την άλλη η απελευθερωμένη Ελλάδα. Η Ιφιγένεια ανήκει στην “καλή” κοινωνία της εποχής, σε αντίθεση με τον Τέγο, ο οποίος ανήκει στους μη έχοντες. Η Αθήνα, με τις λαμπρές χοροεσπερίδες της, παρουσιάζεται σε αντιδιαστολή με την πιο “οπισθοδρομική” τότε επαρχία, την Ήπειρο, η οποία δεν ανήκε μάλιστα ούτε καν στην Ελλάδα.
Η γλώσσα που χρησιμοποιεί συγγραφέας σε κερδίζει από την πρώτη στιγμή. Είναι σύμφυτη της εποχής και περιέχει αρκετές τουρκικές λέξεις, αλλά κυρίως πολλές από το βλάχικο ιδίωμα. Οπωσδήποτε πρόκειται για καλοδουλεμένη γλώσσα που ρέει εντελώς φυσικά και αβίαστα, όπως τα ποτάμια της Ηπείρου.
Η οικογενειακή ιστορία των Αβέρωφ μπλέκεται με την Ιστορία της Ηπείρου. Οι παιδικές αναμνήσεις της Ιφιγένειας και της αδελφής της της Ευδοκίας με την ιστορία του Μετσόβου. Το εμπόριο με την καλλιέργεια της γης. Οι Τούρκοι με τους Έλληνες, που άλλοτε ζουν αγαστά κι άλλοτε όχι. Οι πρίγκιπες με την “πλέμπα”. Όλα αυτά τα αλληλοσυμπληρούμενα, μεταξύ τους, σκηνικά, συνθέτουν τον πολύπλοκο κόσμο στο βιβλίο της Τατιάνας Αβέρωφ. Ένα βιβλίο στο οποίο οι ήρωες ψάχνουν το δικό τους ξέφωτο μέσα στο, σκοτεινό, πολλές φορές, δάσος της ζωής, προκειμένου να καταφέρουν να πραγματοποιήσουν τα πιο τρελά όνειρα και τις επιθυμίες τους.
Εν ολίγοις λοιπόν, Το ξέφωτο είναι ένα ιδιαίτερο ιστορικό μυθιστόρημα, το οποίο η συγγραφέας καταθέτει ως φόρο τιμής στην ιστορία της της γενέτειρας και της οικογένειάς της, γραμμένο με μεράκι και αγάπη τόσο για την Ιστορία, όσο και για τη Λογοτεχνία. Πάνω απ’ όλα η ανάγνωσή του, θα αφήσει τον αναγνώστη με μία αίσθηση πληρότητας τόσο από άποψη απόλαυσης της Λογοτεχνίας, όσο και από άποψη σεβασμού για την Ιστορία.
“Πάνω από εκατό ονόματα ευεργετών ήταν καταγραμμένα στα αρχεία-Τοσίτσας, Στουρνάρης, Αβέρωφ, Φλόκας, Τούλης, Πίχτος, Φαρδής, Τσιουμάγκας και τόσοι ακόμα που φρόντιζαν για τον τόπο τους, με πρώτο και καλύτερο βέβαια τον μεγάλο Γεώργιο Αβέρωφ, που, από τότε που πλούτισε στην Αλεξάνδρεια, έστελνε κάθε χρόνο 750 χρυσές λίρες στο χωριό του για έργα κοινής ωφελείας κάθε λογής, μα πάνω απ’ όλα για ναούς και για σχολεία, για να κρατήσουν οι υπόδουλοι Έλληνες τη θρησκεία και τη γλώσσα τους ζωντανή.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
