Βασίλης Γκουρογιάννης, Κόκκκινο στην Πράσινη Γραμμή, Εκδόσεις Μεταίχμιο  

“Όμως το κοφτερό θραύσμα που λέγεται Κύπρος οι Έλληνες επιτέλους πρέπει να το βγάλουν κάτω από το χαλί“. Το παράπονο των βετεράνων της Κύπρου για την απουσία τους από τα σχολικά βιβλία της Ιστορίας μας μεταφέρει ο Ηπειρώτης λογοτέχνης στη νέα επανέκδοση του μυθιστροήματός του, το οποίο πρωτοτυπώθηκε το 2014, Κόκκινο στην Πράσινη Γραμμή.

Πράγματι, σε σχέση με τους παλαίμαχους του 1940, οι Ελλαδίτες που πολέμησαν στην Κύπρο παραμελήθηκαν συστηματικά τόσο από την πολιτεία, όσο και από τη συλλογική μνήμη. 

“Πού βρίσκονται αλήθεια οι νεκροί; Στα κενοτάφια του τύμβου, στα αποστειρωμένα δοχεία του ινστιτούτου, στις μνήμες φίλων και εχθρών, στην Ιστορία ή στη γεωγραφία; Όποιος βρει πού φωλιάζει ο άνεμος θα λύσει και τούτο το μυστήριο“.

Αύγουστος του 1974. 2000 περίπου Ελλαδίτες στρατιώτες-όλοι αυτοί που αποκαλούνται “χουντικοί” από τον λαό, στέλνονται στην Κύπρο για να πολεμήσουν τον προαιώνιο εχθρό, τον Τούρκο. Για τον επονείδιστο αυτό πόλεμο -και για την ακρίβεια για τον τρόπο διεξαγωγής του πολέμου αυτού- λίγα είναι γνωστά, σε αντίθεση με την πληθώρα των μαρτυριών και  αφηγήσεων που υπάρχουν για το ’40. Κι εδώ υπήρξαν τραυματικές εμπειρίες, αιχμαλωσίες, βιασμοί και σκληρά φονικά.

Ο Γκουρογιάννης εστιάζει σε μία ομάδα βετεράνων που επισκέπτονται το νησί τριάντα χρόνια μετά το 1974, οι οποίοι είναι μέλη ενός συλλόγου παλαίμαχων αγωνιστών της Κύπρου, για ένα συνέδριο το οποίο λαμβάνει χώρα στη Λευκωσία. Εκεί θα έχουν οι ίδιοι την ευκαιρία να μιλήσουν για τα γεγονότα που τους σημάδεψαν, αλλά και να ακούσουν τη θέση ενός γνωστού  ιστορικού της Οξφόρδης για τα τραγικά γεγονότα.

“Αλλά τι υπερασπιζόμασταν στην Κύπρο; Τον ελληνισμό ή τη χούντα των συνταγματαρχών; Ποιος μας καθοδήγησε εναντίον ποιου πρέπει να υψώσουμε το όπλο; ‘Ετσι άρχισε ο εμφύλιος  του καθενός μέσα του, που δεν θα τελειώσει παρά με τον θάνατό του-ενδεχομένως αργότερα να περάσει και στους απογόνους μας“.

Ο συγγραφέας εστιάζει κυρίως στην μεταγενέστερη πρόσληψη των γεγονότων του πολέμου, από τον ελληνικό, τον κυπριακό και τον τουρκικό λαό και τις κυβερνήσεις των χωρών αυτών, όπως και των επιπτώσεων-σωματικών και κυρίως ψυχολογικών-τις οποίες υπέστησαν οι βετεράνοι του πολέμου. Όπως ομολογούν, δεν υπάρχει μέρα μετά από τα γεγονότα που να μην ήρθαν αντιμέτωποι με τις μνήμες τους. Διότι τελικά ο πόλεμος μας αλλάζει όλους, οριστικά και αμετάκλητα.

“Παιδιά, κανένας δεν γλίτωσε από τον πόλεμο της Κύπρου. Όσοι δεν σκοτώθηκαν κουβάλησαν μαζί τους στην Ελλάδα από μια ωρολογιακή βόμβα, κι αυτή δυστυχώς είναι ρυθμισμένη κάποτε να σκάσει”. Όπως θα φανεί ολοκάθαρα, κανένας από τους βετεράνους δεν έχει ξεπεράσει το τραύμα του, αφού το μυαλό δεν λησμονεί τόσο εύκολα-ή δεν θέλει τελικά να λησμονήσει όσα επώδυνα βίωσε.

Η γραφή είναι έντονα περιγραφική με πολλές μεταφορές και παρομοιώσεις, το ύφος, όμως, παραμένει λιτό. Στους εξαιρετικά αληθοφανείς, άφθονους, όσο και ζωηρούς διαλόγους, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το κυπριακό ιδίωμα όπου χρειάζεται.

Οδυνηρό, προκλητικό και σφόδρα αντιπολεμικό με τον τρόπο του, το βιβλίο του Βασίλη Γκουρογιάννη αποτελεί ένα από τα πιο πρωτότυπα και διαφορετικά βιβλία που γράφτηκαν για το ανοιχτό ακόμη τραύμα του ελληνισμού στην Κύπρο από το 1974. Ένα μυθιστόρημα μνήμης, βαθιά ανθρώπινο, το οποίο αναδεικνύει, επιπλέον, και πολλές παραμελημένες πτυχές της τραγικής ιστορίας του 1974 στη Μεγαλόνησο και προσφέρεται για πολλαπλές και “διαστρωματικές” αναγνώσεις.

Έξυπνος παραλληλισμός και σύγκριση των γεγονότων γίνεται, από πλευράς του συγγραφέα, τόσο με το Βιετνάμ, όσο και με το ’40. Το 1974 χαρακτηρίζεται, μάλιστα, πολλές φορές  ως το ελληνικό Βιετνάμ και ο συγγραφέας δεν διστάζει να παραθέσει τις ωμότητες που διέπραξαν στην Κύπρο οι στρατιώτες και των δύο πλευρών. 

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.