Πλάθει ιστορίες αναμειγνύοντας με δεξιοτεχνία τα ανθρώπινη πάθη, τις ιστορικές αναφορές, το ερωτικό παιχνίδι και τον φιλοσοφικό στοχασμό. Αναμετριέται με διαφορετικές χρονικές περιόδους, πειραματίζεται, δεν διστάζει να δοκιμάσει καινούργια λογοτεχνικά εργαλεία ή να υπερβεί συγγραφικές νόρμες. Τον χαρακτηρίζει η μεθοδική και διεξοδική έρευνα, ενώ δεν χωλαίνει στην ανατομία της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης, στη διεισδυτική χαρτογράφηση των ηρώων.
Ο λόγος για τον Γιάννη Καλπούζο, που απέδειξε πως ένα καλό βιβλίο μπορεί να γίνει και best seller, υπερβαίνοντας τις προκαταλήψεις αναφορικά με τη διάκριση που γίνεται πολλές φορές ανάμεσα στην εμπορικότητα και την ποιότητα.
Το τελευταίο του βιβλίο, που κυκλοφόρησε εν μέσω πανδημίας από τις εκδόσεις Ψυχογιός, έχει τίτλο «Εράν – Βυζαντινά αμαρτήματα» και αποτελεί μια ιστορία του διαδραματίζεται στο Βυζάντιο, στην εποχή της Εικονομαχίας, μια ιδιαίτερη τεταμένη περίοδο, με διωγμούς, συγκρούσεις, απηνείς διώξεις και απρόβλεπτες διακυμάνσεις της μοίρας.
Οι βασικοί του ήρωες, ο Υάκινθος και η Λυγινή, δύο άνθρωποι που θα βρεθούν παντρεμένοι χωρίς να το θέλουν, είναι στοργικοί, ευαίσθητοι, ονειροπόλοι, μα ταυτόχρονα είναι ρεαλιστές, έχουν αδυναμίες, διέπονται από πάθη, αμφιταλαντεύονται, ψάχνουν για στηρίγματα, έρχονται αντιμέτωποι με την υποκρισία των κυβερνώντων και με την υστεροβουλία των ανθρώπων, ενώ την ίδια στιγμή λοξοδρομούν και προσπαθούν να συνυπάρξουν μέσα από τις αντιθέσεις τους.
«Δεν υφίστανται καλοί και κακοί άνθρωποι. Όλοι είμαστε φτιαγμένοι δισυπόστατα, μείγμα αμαρτίας και αγιοσύνης», γράφει ο συγγραφέας που δεν κατασκευάζει μονοσήμαντους χαρακτήρες, αποφεύγοντας τα μανιχαϊστικά σχήματα.
Οι δευτερεύοντες χαρακτήρες, όπως ο Ροδανός, ο Κιτίν, ο Ποπλίωνας, ο Αρκάδιος κ.α, δεν είναι απλώς υποστηρικτικοί στις ανάγκες της πλοκής αλλά διέπονται από διακριτά χαρακτηριστικά που πολλές φορές τούς φέρνουν στο επίκεντρο της ιστορίας και τους καθιστούν κομβικούς για την εξέλιξη. Ο τρόπος που έχει υφανθεί η προσωπικότητά τους, η λεπτοδουλειά που έχει πραγματοποιηθεί από τον συγγραφέα με κάθε ήρωα ξεχωριστά, είναι ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα του βιβλίου.
Οι έννοιες της πίστης και του έρωτα βρίσκονται στον κεντρικό πυρήνα της ιστορίας, χωρίς όμως να κλείνονται μέσα σε ένα στενά οριοθετημένο εννοιολογικά πλαίσιο. Ο Γιάννης Καλπούζος τις παρουσιάζει διευρυμένες, μπολιάζοντάς τες με τα βιώματά του, τη φαντασία του και την κριτική του αντίληψη, δημιουργώντας ένα ψηφιδωτό από ιδέες και αξίες που εξελίσσονται και μεταμορφώνονται μαζί με την εξέλιξη των χαρακτήρων.
«Ωστόσο το οράν και το εράν μοιράζονται σε πόσες καταβολάδες, δεν περιορίζονται κατ’ ανάγκην στην εξωτερική εικόνα. Θωρώ βαθύτερα. Εισχωρώ στην ψυχή σου. Ή και έρωτας πνευματικός, για την ιδέα, τη φιλία, το χρέος, την εξουσία, τη ζωή γενικότερα, για τον Θεό…»
Μολονότι ο Υάκινθος μοιάζει να είναι φαινομενικά αφιερωμένος στον Θεό και η Λυγινή στον έρωτα, υπάρχουν στιγμές που ο διαχωρισμός αυτός αναιρείται, τα όρια γίνονται δυσδιάκριτα και αναζητούν και οι δύο τη λύτρωση, οποιοδήποτε όνομα κι αν έχει.
Το βιβλίο διέπεται από εσωτερικό ρυθμό και αφηγηματική ένταση, συγκινεί και συνεπαίρνει τον αναγνώστη με τις ανατροπές, τις υφολογικές μεταβολές και τον ρέοντα λόγο του συγγραφέα, που οικοδομεί σταδιακά, με μικρά σε έκταση κεφάλαια, συναισθηματική εγγύτητα και αγωνία.
Είναι κατασκευασμένο με απλά υλικά, μα ταυτόχρονα χαρακτηρίζεται από σύνθετες σκέψεις, συνάψεις και εγκιβωτισμούς. Αναδεικνύει την αγάπη, αλλά δεν κρύβει τις δυσκολίες που έχει ο δρόμος για να φτάσει κανείς σε αυτήν. Τα πάθη, η ανάγκη, οι περιορισμοί, τα ανθρώπινη όρια βρίσκονται διαρκώς στο επίκεντρο, με τους χαρακτήρες άλλοτε να τα χαλιναγωγούν κι άλλοτε να ρέπουν προς το μέρος τους και να γίνονται σκιές του εαυτού τους, παραπαίοντας και χάνοντας τον βηματισμό τους.
Ο αναγνώστης βιώνει τις εσωτερικές συγκρούσεις και τις υπαρξιακές αναζητήσεις σαν δικές του, ενώ την ίδια στιγμή αφουγκράζεται τα προβλήματα και τις ανησυχίες της εποχής. Μια εποχή που παρότι αρχικά μοιάζει απόκοσμη και ξένη απέναντι στις προσλαμβάνουσες του σύγχρονου δυτικού κόσμου, καταφέρνει να καταστεί οικεία και να αποφλοιωθεί από οτιδήποτε περιττό ή επιτηδευμένο, χάρη στη φροντίδα με την οποία την αναδεικνύει ο συγγραφέας. Βέβαια, τα νοήματα του βιβλίου, όπως ο έρωτας, το χρέος, η πίστη, η αφοσίωση σε έναν σκοπό, το φαίνεσθαι και το γνώθι σαυτόν, είναι διαχρονικά. Συναρμόζονται αρμονικά από τον Γιάννη, καθιστώντας τον προβληματισμό και τον στοχασμό βασικό συνοδοιπόρο της ανάγνωσης.
Καταλυτικό ρόλο στην ιστορία έχει το ιερό Στιχάριο και το μυστικό γύρω από αυτό, που χρησιμοποιείται από τον συγγραφέα για να περιπλέξει τα πράγματα και να προσδώσει στο βιβλίο αινιγματικά στοιχεία.
Ο Υάκινθος και η Λυγινή έψαξαν αρχικά να γνωρίσουν τι είναι σωστό και τι λάθος, τι δίκιο και τι άδικο, μα τελικά συνειδητοποίησαν πως η ζωή υπόκειται σε πολλαπλές εικόνες, νοήματα και θεωρήσεις, που πυροδοτούν προσωπικές νίκες ή ήττες, ανάλογα με τον τρόπο που τα αντιλαμβάνεται κανείς, τα μεταπλάθει και τα εφαρμόζει στην καθημερινότητα. Όπως, άλλωστε, επισημαίνει ο συγγραφέας «η εικόνα σου, όπως την αντικρίζεις, αποτελεί κέντημα και ψηφιδωτό για το οποίο εργάστηκαν και συνεχίζουν να εργάζονται αμέτρητες υφάντριες και μαστόροι, ικανοί και ανίκανοι».
Ο Ντοστογιέφσκι υποστήριζε πως «η ευτυχία δεν βρίσκεται στην ευτυχία αλλά στην προσπάθεια για αυτήν», καθώς και ότι «δεν θα φτάσεις ποτέ στον προορισμό σου αν σταματάς και ρίχνεις πέτρες σε κάθε σκυλί που γαβγίζει». Ο Υάκινθος και η Λυγινή θα μπορούσαν να είναι ήρωες του Ντοστογιέφσκι, που πάλεψαν για τις ιδέες τους, δοκιμάστηκαν, περιπλανήθηκαν και τελικά κατάφεραν να πετύχουν τον σκοπό τους· να σκάψουν βαθύτερα μέσα τους και να ανακαλύψουν τη ζείδωρη δύναμη που κρυβόταν στο εσωτερικό τους.
Όσον αφορά τώρα τον συγγραφέα, ο Γιάννης Καλπούζος δεν χάνει τον προορισμό του, πατάει γερά στα πόδια του και συνεχίζει να απλώνει βαθιά τις ρίζες του στην ψυχή του αναγνώστη, χαρίζοντάς μας αριστουργήματα.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
