***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Μάρω Δούκα

Η Συγγραφή συμπεριλαμβάνει ζωή, τέχνη και προσπάθεια. Προϋποθέτει δημιουργική φαντασία, αστείρευτη γλώσσα, καθημερινό μόχθο και επαγρύπνηση του συγγραφέα. Δύσκολο. Πολύ. Η ίδια η Μάρω Δούκα λέει σε συνέντευξη της «…σ’ εμένα από πολύ νωρίς έγινε τρόπος ζωής, τρόπος σκέψης. Με τη συνέπεια του επαγγελματία αλλά και με το πάθος του ερασιτέχνη» (Θοδωρής Αντωνόπουλος-25.6.2014: Μάρω Δούκα – Οι αθηναίοι, https://www.lifo.gr/mag/features/4366).

Χαρισματική και ανατρεπτική συγγραφέας με διακριτή φωνή στη νεοελληνική πεζογραφία και την τύχη να έχει ευρέως αναγνωρισθεί το ταλέντο της. Ανήκει στη λεγόμενη γενιά του ’70. Η Μάρω Γεωργεδάκη έρχεται στα 18 της χρόνια στην Αθήνα για σπουδές, θα γνωρίσει τον Νίκο Δούκα και εκ τότε ως Μάρω Δούκα θα προσπαθήσει μέσω της γραφής να ισορροπήσει «…τη σχέση της με την εποχή της και τη δυνατότητα της να υπάρξει γράφοντας, οδηγημένη από την ανάγκη να παρηγορηθεί, να καταγγείλει, να αναρωτηθεί, αλλά κυρίως να καταλάβει…» (Συγγραφικές εμμονές, σ. 58-9, εκδ. Καστανιώτη 2007). Πρωτοεμφανίζεται στα γράμματα με την «Πηγάδα, κάτι άνθρωποι». Η τελευταία της δουλειά τιτλοφορείται με μια ρήση του Ρίτσου: «Τίποτα δεν χαρίζεται» και «περιγράφει και τη δική της δουλειά με απόλυτη ακρίβεια. Όλα, η ματιά, η λέξη, ο ρυθμός, τα πάντα κερδίζονται με μόχθο» (Τιτίκα Δημητρούλια, https://www.cnn.gr/focus/apopseis/story/34700/ta-anypopsiasta-xronia-tis-maros-doyka). Αυτόν τον πνευματικό μόχθο επιζητά και διεκδικεί να καλλιεργήσει στον σημαντικό Άλλον για εκείνη, τον αναγνώστη της, μέσα από το σύνολο της συγγραφικής της δουλειάς όλα αυτά τα χρόνια. Στα βιβλία που θα συγγράψει, πολλά γνωστά: Η αρχαία σκουριά, η πλωτή πόλη, οι λεύκες ασάλευτες, ένας σκούφος από πορφύρα, τα μαύρα, λουστρίνια, Αθώοι και φταίχτες , Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ, Έλα να πούμε ψέματα είναι μόνο μερικά.

Οι τιμές στο έργο της πολυάριθμες: «Βραβείο Νίκος Καζαντζάκης» του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης για το συγγραφικό έργο της «Η αρχαία σκουριά». Β΄ Κρατικό Βραβείο για το μυθιστόρημά της «Πλωτή πόλη» (1983. Βραβείο Πεζογραφίας «Κώστα Ουράνη» της Ακαδημίας Αθηνών και  Βραβείο Balkanika (2005) για το μυθιστόρημά της «Αθώοι και φταίχτες» αλλά και βραβείο Νίκος Θέμελης του Αναγνώστη για το μυθιστόρημα της «Έλα να πούμε ψέμματα».

Στο σύνολο του έργου της από την αρχή εμφανή στοιχεία και τεχνικές που θα χαρακτηρίσουν τη γραφή της: μακροπερίοδος λόγος, προσεγμένες λέξεις, ιδιαίτεροι διάλογοι, χρήση πλάγιου και ευθύ λόγου, αφηγητές που πρωταγωνιστούν στα γεγονότα, ιστορικές αναφορές και αναδρομές, δραματοποίηση ιστορικών γεγονότων, έντεχνα φανταστική πλοκή, εγκιβωτισμός, μυθοπλασία στηριζόμενη και εξελισσόμενη στην ελληνική χώρα και πραγματικότητα, πρωταγωνιστική παρουσία της πόλης των Χανίων, καλειδοσκοπική σύνθεση (η ιστορική οπτική μας δίνει τον μηχανισμό κίνησης του κοινωνικού γίγνεσθαι στη διαχρονία του ενώ η λογοτεχνική οπτική αναλύει αυτό το πλάνο στα συστατικά του μέρη, που είναι τα άτομα και τα προσωπικά τους βιώματα – Αθανασοπούλου, 2004), πολιτικοποιημένη γραφή, συλλογική οπτική, τόλμη και θάρρος σε κοινωνιολογικές και ιστορικές ερμηνείες. Όλα αυτά είναι στοιχεία που εξελίσσονται και ωριμάζουν στο πέρασμα του χρόνου, οι «συγγραφικές εμμονές της», «τα αδαπραγμάτευτα γνωρίσματα της γραφής της, είναι η παραδοχή ότι θα γράφει κάθε φορά αλλιώς το ίδιο βιβλίο, αποφλοιώνοντας με την ίδια πάντα επιμονή, αλλά όσο περνούν τα χρόνια με περισσότερη περίσκεψη και συμπόνια, τη δυνατότητα ή όχι του ανθρώπου να υπογραμμίζει με ειλικρίνεια και τόλμη τις εκπτώσεις του στη διαδρομή από το είναι που δικαιούται στο έχειν που διεκδικεί». (Συγγραφικές εμμονές, σ. 61-2  εκδ. Καστανιώτη, 2007). Γι αυτό άλλωστε και προσωπικά υποστηρίζω ότι η δύναμη του έργου της δεν είναι θέμα τεχνικής και λογοτεχνικών μέσων. Είναι κατά κύριο λόγο μια κοινωνιολογική κατάδυση που προσεγγίζει ό,τι πληγώνει, ό,τι φοβούνται οι πολλοί να ξεστομίσουν, ό,τι συστηματικά οι έχοντες την εξουσία διαστρεβλώνουν, ό,τι οι περισσότεροι – επειδή τρομάζουμε – αρνούμαστε να δούμε.

Η ίδια διατείνεται, αποτιμώντας την ιδιαιτερότητα της γραφής της, πως  «…Γράφω με τη δική μου «ξεροκεφαλιά», προσπαθώντας για το καλύτερο, μέσα στο δικό μου πλαίσιο. Κι ίσως αυτό να είναι και το ζητούμενο του αναγνώστη, που θα ήταν σε θέση να αναζητήσει στα βιβλία μου την αναγνωστική απόλαυση…» (Θοδωρής Αντωνόπουλος-25.6.2014: Μάρω Δούκα – Οι αθηναίοι, https://www.lifo.gr/mag/features/4366).  Αυτή η αυθεντικότητά της είναι προφανώς από τους βασικούς λόγους, που την κάνουν τόσο αγαπημένη.

Η γραφή της μοιάζει να πορεύεται στο χρόνο υπερασπιζόμενη την ουσία της διανόησης. Δεν παρατηρεί αφ’ υψηλού και δεν παραθέτει απλώς τα τεκταινόμενα. Κατεβαίνει στα πεζοδρόμια, στα οδοφράγματα, μάχεται και διεκδικεί το δίκαιο. Δεν απέχει από το αληθινά συμβαίνον, παλεύει για το δικαίωμα. Γι’ αυτό και άλλωστε έχει υποστηριχθεί πως  η γραφή της χαρακτηρίζεται από «τη γραπτή προφορικότητα της γλώσσας που διαβάζεται, μιλιέται και ακούγεται, σπάζοντας κόκαλα» (Στρατής Χαβιάρας – ο Αναγνώστης).

Το έργο της θα μπορούσε να έχει τον ιδιότυπο τίτλο: Υπερωρίες γραφής. Ερευνά, διαβάζει, κατανοεί∙ ιστορικά γεγονότα, πολιτικές επιλογές που σημάδεψαν τον τόπο, κοινωνικά φαινόμενα. Στη συνέχεια πλάθει τους χαρακτήρες των πρωταγωνιστών της, διαμορφώνει τα κατάλληλα σκηνικά και επιλέγει προσεκτικά φαντασιακά βιώματά τους που καθορίζουν τις  πεποιθήσεις και σφυρηλατούν την κοσμοθεωρία τους. Αγαπά τους θλιμμένους, τους αποτυχημένους, τους κατατρεγμένους, τους όχι ξεχωριστούς. Η προοδευτική και κριτική ματιά της συγγραφέως δεν χαρίζεται σε κανέναν: ούτε στους ήρωες, ούτε στους αναγνώστες. Κι αυτό είναι τόσο πολύτιμο, όσο και συνειδητό. Καμία τυχαία επιλογή. Στους ήρωές της κλαίει όλη την Ελλάδα που πόνεσε και μοιρολόγησε τα παιδιά της, δεξιά και αριστερά. Από τους αναγνώστες της απαιτεί σκέψη και σύνεση. Και οπωσδήποτε την παρουσία τους στα δρώμενα.

Ο εφησυχασμός δεν ταιριάζει σε όποιον θελήσει να διαβάσει έργο της Μάρω Δούκα. Δεν ξεχνιέσαι. Αφυπνίζεσαι. Τρομάζεις. Κάποτε αγριεύεσαι κιόλας. Αλλά και γίνεσαι σοφότερος, γιατί εκ των πραγμάτων αναστοχάζεσαι. Δεν διευκολύνει, απαιτεί: να είσαι εκεί και να συμμετέχεις.

Η Μάρω Δούκα είναι Διανοούμενη. «…έχοντας να διαλέξω ανάμεσα στην εν ζωή φήμη και τη μετά θάνατον δικαίωση, θα διάλεγα τη μετά θάνατον δικαίωση. Ακριβώς γιατί πάντα με συγκινούσε έως δακρύων το ομηρικό ήθος»! (Θοδωρής Αντωνόπουλος-25.6.2014: Μάρω Δούκα – Οι αθηναίοι, https://www.lifo.gr/mag/features/4366). Την χαράσσουν θέσεις σπουδαίων διανοητών: το «Η ευτυχία είναι υπόθεση ταλέντου» του Σταντάλ. Το «να αλλάξουμε τις λέξεις» του Μαλαρμέ αλλά και το «να αλλάξουμε τον κόσμο» του Μάρξ. Αγαπά και επηρεάζεται προφανώς από τους Σολωμό, Βιζυηνό, Φραγκιά, Ρίτσο, Τσίρκα. «Αν δεν είχα διαβάσει πολύ στην εφηβεία μου, ίσως να μην έφτανα ποτέ στην ανάγκη να θέλω κι εγώ «να γράψω». Οφείλω πολλά στους Ρώσους, στους Αμερικάνους και, κυρίως, στους Γάλλους συγγραφείς. Αλλά ας είμαι δίκαιη. Στο εικονοστάσι μου μόνο Έλληνες έχω. Κι έτσι, με τους πεθαμένους, το έρμα μας για να προχωρήσουμε, και με τους νέους και με τους νεότερους και τους νεότατους, και με τους φίλους και τις φίλες συναδέλφους μου» αλλά στη συγγραφική της πορεία φαίνεται πως κουβαλά και υπερασπίζεται μνήμες γραφής αιώνων: και εξηγούμαι. Χαρακτηριστικά και στοιχεία της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και διανόησης υποσυνείδητα ή συνειδητά μας κλείνουν το μάτι  στο έργο της:

1. Ο τρόπος γραφής της θυμίζει τον θουκυδίδειο τρόπο ιστόρησης. Μεγάλες περίοδοι λόγου πυκνού νοήματος, που εντούτοις γίνονται κατανοητές, καθώς υπάρχει στιβαρότητα και διαυγής τρόπος εξιστόρησης. Η εγρήγορση και η παρατηρητικότητα του αναγνώστη, απαραίτητες. Η συμμετοχή του στα δρώμενα εκ των ων ουκ άνευ. – αδιαπραγμάτευτη. Η Μάρω Δούκα γράφει για τους ήρωες και τις ηρωίδες της μαζί με τον αναγνώστη της που κοντανασαίνει δίπλα της. Παρακολουθεί, συμπάσχει, συνταράσσεται κι εκείνος. Συμπορεύεται νοητά μαζί της και μαζί τους, γιατί οι ήρωές της έχουν γήινα χαρακτηριστικά, δεν είναι υπεράνθρωποι, ακόμα κι όταν η γενναιότητά τους ξεπερνά το σύνηθες και το αναμενόμενο.
2. Τολμά κάτι που λίγοι κατόρθωσαν. Στην αρχαιότητα οι μεγάλοι τραγικοί δημιούργησαν τριλογίες, βαρύ πυροβολικό στα διαβάσματά μας. Στη σύγχρονη όμως νεοελληνική γραμματεία ελάχιστοι κατάφεραν να δημιουργήσουν μια τριλογία. Δίπλα σε αναμφίβολα σπουδαίους δημιουργούς που τόλμησαν και κέρδισαν, όπως ο Τσίρκας, ο Μιχαηλίδης και ο Θέμελης η τριλογία της Μάρως Δούκα με τον γενικό τίτλο: Στις γραμμές του μύθου και της ιστορίας.  Τρία μυθιστορήματα – πληγές:

Αθώοι και φταίχτες : μεταξύ άλλων – μεταναστών, εμπόρων λευκής σαρκός, επιχειρηματιών, επιφανών και αρρωστημένων, τοξικών σχέσεων γονιών και παιδιών- και η τολμηρή αποκάλυψη και προβολή ενός θέματος ταμπού: ο ξεριζωμός των Τουρκοκρητών στο πλαίσιο της ανταλλαγής πληθυσμών με την Τουρκία. Γιατί η ιστορία είναι νόμισμα με δύο πλευρές και πρέπει να τις βλέπουμε και τις δύο.

Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ:  φόρος τιμής στην αντίσταση και τον αγώνα κατά των γερμανών κατακτητών. Σημείο αναφοράς τα Χανιά. Πρωταγωνιστικός ο ρόλος τους στη ζωή και τη γραφή της και με αυτόν τον τρόπο τιμή στις ρίζες και τη γενέθλια γη με ό,τι αντιπροσωπεύει.  Η ιδιαίτερη πόλη των Χανίων, προικισμένη με τη λογοτεχνική αύρα δια χειρός Δούκα. Η λογοτεχνική τους υπόσταση φέρει δικαιωματικά και τη σφραγίδα της.

Έλα να πούμε ψέματα : Παρουσίαση του Εμφύλιου στην Κρήτη και απόδειξη μέσω της λογοτεχνικής της δεινότητας του πόσο είναι: «των πάντων αίσχιστος τε και χαλεπώτατος και ανοσιότατος και έχθιστος και θεοίς και ανθρώποις πόλεμος προς αλλήλους» όπως χρόνια πριν θα έχει καταγράψει ο Ξενοφώντας στα Ελληνικά (Βιβλίο Β΄, κεφ. IV, παράγραφοι 21-22).   Ταυτόχρονα αναφέρεται στο «παροντικό συγκείμενο της κρίσης. Παράλληλα, εγκιβωτίζει  και μια πολύ ενδιαφέρουσα μυθιστορηματική βιογραφία του μεγάλου θεωρητικού της αναρχίας, Μιχαήλ Μπακούνιν. Τα Χανιά, βιώνουν έντονα την οικονομικοκοινωνική συνθήκη της κρίσης και μαζί με τον τόπο και οι ήρωες που τον ενοικούν» (Ελένη Πατσιατζή, «Η περίφροντις εκδίπλωση της Αλήθειας» στην τριλογία της Μάρως Δούκα).

Ολοκληρώνει έτσι το μεγαλύτερο, σε έκταση τουλάχιστον, έργο της, ένα έργο 635 +567+664 = 1866 σελίδων.

Σημειολογικά, ίσως, το σύνολο των δρώμενων υποβοηθάται ή καθορίζεται από τη γραφή. Ημερολόγια και σπάνια γραπτά ντοκουμέντα που θα διασωθούν και θα υποδείξουν την αλήθεια, το επώδυνο, τον μαρασμό, το βάρος, την ανάγκη να έρθουν όλα στο φως. Και το όλα αναφέρεται στο ιστορικό παρελθόν και στην αποκάλυψη των αθώων και των φταιχτών. Επώνυμων και ανώνυμων. Γιατί και οι δύο χρειάζονται για να υπάρχει ιστορία.

Διεκδικεί να δείξει τι πραγματικά συνέβαινε και φαίνεται από την ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού (45.000 το αθώοι και φταίχτες, 23.000 το Το δίκιο είναι ζόρικο και ανάλογα το Έλα να πούμε ψέματα. Σχεδόν 100.000 αντίτυπα η τριλογία!) ότι οι Έλληνες ενδιαφέρονται να μάθουν. Την ιστορία, τις ξεχασμένες ή καλά κρυμμένες της σελίδες, το πώς και το γιατί, τον πόνο των άλλων, τη δικαίωση ή μη. Να συνειδητοποιήσουν το γιατί «οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά» (Γεώργιος Σεφέρης – Τελευταίος σταθμός) και έτσι αγαπούν τον Αρίφ, τον Πανάρη, την Λέτα, την Ελεονόρα, την Αναστασία, τη Βιργινία, τον Ιδομενέα…. Πρόσωπα άσημα αλλά όχι ανώνυμα, που με τη δική τους παρουσία, ως άλλοι άγνωστοι στρατιώτες σφραγίζουν την ιστορία.

Η ίδια υποστηρίζει ότι «τα ιστορικά γεγονότα, σε ό,τι αφορά τη συγγραφική προθετικότητα, δεν ανασύρονται για να υπηρετήσουν τη μυθοπλασία, αλλά για να την εκθέσουν, διεκδικώντας διαβρωτικά τον πρωταγωνιστικό τους ρόλο». (Αθώοι και φταίχτες, εισαγωγικό σημείωμα, εκδ. Πατάκη). Σε μια εποχή που στερείται νοήματος σε σχέση με την αξία της σφαιρικής γνώσης γενικότερα και των ιστορικών συνθηκών ειδικότερα, η ανεκτίμητη αξία της τριλογίας της Μάρως Δούκα είναι ξεχωριστή. Κατόρθωσε, όσοι τη διάβασαν, να μάθουν σημαντικά στοιχεία της νεότερης ιστορίας αλλά και να ευαισθητοποιηθούν για τους αγώνες των ανώνυμων πολιτών που δεν ήταν ο τελευταίος τροχός της αμάξης, αλλά η κινητήριος δύναμη της ιστορίας/του έθνους κι ας μην τους το ’χουν οι μεγαλοσχήμονες πολιτικοί, οι επιχειρηματίες και οι εγγράμματοι. Η ιστορία είναι τα ρακοπότηρα και οι πολίτες που παλεύουν, η τσικουδιά. Και «…τα ρακοπότηρα… δεν πλένονται, δεν έχουν ανάγκη αυτά, απολυμαίνονται με την τσικουδιά, καθαρό οινόπνευμα» ( Αθώοι και φταίχτες , σ. 15, εκδ. Πατάκη)

3. «Μόνοι ημείς τον μη μετέχοντα των πολιτικών πραγμάτων ου φιλήσυχον αλλά άχρηστον νομίζομεν» τονίζει ο Περικλής στον Επιτάφιο του, τον καταγεγραμμένο από τον Θουκυδίδη. Μιλά ενσυνείδητα για την αξία των σκεπτόμενων και υπεύθυνων πολιτών και την ανάγκη ύπαρξης τους σε μια δημοκρατία. Και η Δούκα όμως, συνεχίζει την αλυσίδα σ αυτή τη φιλοσοφία ζωής, όχι μόνο ως άτομο, αλλά και ως συγγραφέας. Και στη δική μας εποχή διεκδικεί από τον  αναγνώστη να λειτουργήσει ως σκεπτόμενο, ενεργό πολιτικό υποκείμενο.

Η αφήγηση της δίνει στο λόγο της φωνή. Δίνει στις σκέψεις της υπόσταση και στους αναγνώστες της τη δυνατότητα να ενεργοποιηθούν και να εμβαθύνουν ως πολιτικά υποκείμενα – με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Ως οντότητες που δεν άγονται και φέρονται, αλλά σκέφτονται, αποφασίζουν και αναλαμβάνουν τις ευθύνες που τους αναλογούν. Μερικές φορές και ακόμα περισσότερες.

Μπορεί, όπως η ίδια θα υποστηρίξει να «…με συνεπαίρνουν οι φωνές των διαδηλωτών. Ξυλοδαρμοί και κυνηγητά. Να ένας λόγος για τον οποίο θα μπορούσα να αντιπαθήσω την Αθήνα. Αλλά όχι, εφόσον δούλευε από τότε μέσα μου κι έπλεκε ακούραστη το κουκούλι της η ανάγκη μου να αναζητώ τα αίτια και τις αφορμές. Κι εκεί επάνω με βρήκε η Αριστερά. Γι’ αυτό της είμαι ευγνώμων. Επειδή χάρη σ’ αυτήν, στον τρόπο που την προσέλαβα, μπόρεσα να δω αλλιώς τη θέση μου στον κόσμο, να αισθανθώ ότι το πρόβλημα του άλλου είναι και το δικό μου πρόβλημα» (Θοδωρής Αντωνόπουλος-25.6.2014: Μάρω Δούκα – Οι αθηναίοι, https://www.lifo.gr/mag/features/4366) όμως με θάρρος τοποθετείται για τον εμφύλιο μέσω του λόγου του αριστερού αγωνιστή στο γιο του:

«Κι εδώ σε χαιρετώ, Ιδομενέα, παιδί μου. Όχι με το επίβουλο ευτυχώς που χάσαμε τότε τον πόλεμο αλλά με το ανυστερόβουλο δυστυχώς που συρθήκαμε και τον αρχίσαμε. Κι αυτό το δυστυχώς, το δικό μου, να το θυμάσαι, δεν θα μπορούσε να ισούται παρά μόνο μ΄ένα μεγάλο κρίμα και πάλι κρίμα τα νιάτα μας.

Αλλά ποιος νοιάστηκε ποτέ για μας, ποιος μας υπολόγισε;» (Έλα να πούμε ψέματα, σ. 637, εκδ. Πατάκη)

Η Μ.Δ. δεν φοβάται ούτε τη γραφή, ούτε την ιστορία. Σέβεται και τις δύο και προσπαθεί για την καλύτερη δυνατή συνύπαρξή τους. Το τραύμα της ιστορίας παρόν. Ως ξεριζωμός μειονοτήτων, ναζισμός, εμφύλιος, δικτατορία, οικονομική κρίση, μεταναστευτικό πρόβλημα. Τα τραύματα ψυχής παρόντα κι αυτά. Ως ατυχείς έρωτες, τοξικές σχέσεις γονιών – παιδιών, φιλίες, απολογισμοί ματαιοτήτων, αυτοκτονίες, αδιέξοδα σχέσεων γενικότερα, εκμετάλλευση γυναικών.  Η Μάρω Δούκα θέτει το χέρι επί τον τυπον των ήλων και προσπαθεί με άγρυπνη ματιά και στοργή να φροντίσει τα τραύματα μέσω της σωτήριας γραφής, να ανακουφίσει και ίσως να θεραπεύσει.

«…ότι χάρη, λέει, στον μύθο του παππού της, από τότε που άρχισε να καταγίνεται με τα χαρτιά του, μπόρεσε να φτιάξει τον δικό της μύθο. Και ότι μέσα από τον δικό της μύθο μπόρεσε να συνομιλήσει με την Ιστορία γενικά. Και συνομιλώντας με την Ιστορία γενικά, μπόρεσε να πιάσει επαφή με το παρόν. Το δικό της παρόν. Και μέσα από το δικό της παρόν, κέρδισε, επιτέλους, τη σχέση της με τον κόσμο…» (Έλα να πούμε ψέματα, σ. 13, εκδ. Πατάκη)

Οι ευφάνταστοι και μυστηριώδεις κάποιες φορές τίτλοι της, όσο και να εξηγείται η επιλογή τους κυρίως προς το τέλος των βιβλίων από την ίδια τη συγγραφέα, δύνανται να λειτουργούν αυτόνομοι, εν είδει συναγερμού για τουςν αναγνώστες από την πρώτη ματιά που έρχονται σε επαφή με τα βιβλία. Πριν καν γυρίσουν στο οπισθόφυλλο για να προϊδεαστούν για το περιεχόμενο του βιβλίου. Αυτό είναι χάρισμα. Μερικές φορές είναι και προφητικοί, όχι μόνο για τη λογοτεχνική οικονομία αλλά και για την περίοδο που βιώνει η χώρα σε σχέση με τον χρόνο έκδοσής τους. Το 2004 ανάμεσα στις χαρές και τα πανηγύρια, τους ξέφρενους εορτασμούς για τη διοργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων εμφανίζεται με το «Αθώοι και φταίχτες», το 2010, απαρχή της εποχής των μνημονίων «Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ», το 2014 με τις ποικίλες πολιτικές τοποθετήσεις για τη σύγχρονη κατάσταση της χώρας και τη μετατόπιση ευθυνών για το ποιος πραγματικά φταίει, φωνάζει «Έλα να πούμε ψέματα» και το 2016 σε μια πολιτική προσπάθεια διαπραγμάτευσης και αλλαγής προειδοποιεί «Τίποτα δεν χαρίζεται»!

Συστηματικά αρνείται το εύκολο, σαρκάζει το ευτελές, σέβεται το τυχαίο, κατακεραυνώνει τον φασισμό και μολονότι διευκρινίζει ότι «το πένθος δεν αναπαύεται» (Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ, σ. 72, εκδ. Πατάκη) επιμένει να υμνεί τη ζωή. Και καταφέρνει «να αντιστέκεται στον εφησυχασμό, αναζητώντας την ουσία κάτω από το γεγονός και πίσω από την εικόνα». Και καταφέρνει «να αναμετριέται καθημερινά με τη συναίσθηση της συλλογικής ευθύνης και με την απόφασή της να υπάρξει συνειδητά, παρηγορήτρια και απαρηγόρητη, παρατηρήτρια και παρατηρούμενη, πομπός και δέκτης της δυναμικής των αντιθέσεων της εποχής της» (Συγγραφικές εμμονές, σ. 62-3, εκδ. Καστανιώτη, 2007).

Ευτυχώς για μας! 

Το τελευταίο έργο της Μάρως Δούκα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη 

* Η Ασημίνα Π. Πετροπούλου είναι φιλόλογος και Dr Κοινωνιολογίας. Ασχολείται με παρουσιάσεις λογοτεχνικών βιβλίων και ποιητικών συλλογών και έχει δημοσιεύσει άρθρα σε περιοδικά πολιτιστικού περιεχομένου και βιβλιοκριτικές σε εφημερίδες και διαδικτυακά περιοδικά. ***

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.