Κι αν το Αιγαίο έχει μετατραπεί σε ένα απέραντο νεκροταφείο, ούτε με έναν τάφο δεν αξιώνει όσους χάνουν τη ζωή τους στα νερά του. Η Πηγή Βογιατζή, η ηρωίδα του μυθιστορήματος της Ιωάννας Καρυστιάνη Χίλιες Ανάσες από τις εκδόσεις Καστανιώτη, αυτό ακριβώς αποζητά για τον μοναδικό και αξεπέραστο έρωτά της, για τον άντρα της που έχασε, αποζητά έναν τάφο, και γι’ αυτό διατίθεται να κάνει ενδεχομένως και τα στραβά μάτια σε ανεπαίσθητα σημάδια, αισθητά όμως για εκείνη, κάτι που θα πληρώσει με νύχτες ατέλειωτες κι αγριεμένες.
Η αφήγηση δεν τσιγκουνεύεται τις χρονικές συντεταγμένες ούτε το ιστορικό πλαίσιο, κι ας είναι πολύ κοντά, πολύ επώδυνα κοντά στο σήμερα. Η ιστορία εκτυλίσσεται από το φθινόπωρο του 2015 έως και την άνοιξη του 2016, με αναδρομές στο μοιραίο για τους ήρωες καλοκαίρι του 1975, πάνω σε ένα μικρό φανταστικό νησί του Αιγαίου, μια κουκίδα στον χάρτη, το Κουκούτσι, και επισήμως Λιθάρι. Ο τόπος είναι μικρός, «πώς όμως ο τόπος όπου αναπνέουμε, σκεφτόμαστε τα πάντα, και ερωτευόμαστε μπορεί να είναι ασήμαντος;», αναρωτιέται η χαρισματική Νίνα που βρίσκεται στο απόγειο της εκτυφλωτικής εφηβείας της. Παράλληλα, «το Κουκούτσι δεν ήταν η καρδιά των εξελίξεων, τις ζούσε στα μέτρα του», τις ζούσε όμως για τα καλά. Χούντα, μεταπολίτευση, προσφυγικό: οι ζωές των Κουκουτσιανών χαράκτηκαν από την Ιστορία του τόπου με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.
Η Πηγή Βογιατζή έχασε τον άντρα της, τον κατάπιε το Αιγαίο όταν εκείνος έπεσε από τον Φουντωτό Βράχο, έναν απότομο γκρεμό του νησιού, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Δυόμισι μήνες αργότερα η Πηγή θα αναγνωρίσει όπως-όπως για άντρα της το κουφάρι που βρέθηκε στα δίχτυα ενός ψαρά ανοιχτά της Σύρας. Οι αμφιβολίες την ταλανίζουν, αυτοί οι δύο πόντοι που λείπουν από το μέτωπο, αλλά ποιος μετράει την απόγνωση της γυναίκας που περιμένει άγρυπνη να τελειώσει αυτό το μαρτύριο των ογδόντα δύο νυχτών, «Δεν ζητούσε πια παρά έναν τάφο, Θεέ μου, λυπήσου μας και δώσε ημίν, δώσε μου έναν τάφο, να τελειώνουμε».
Η κόρη της, η Αμαλία, είναι ένα πλάσμα με παρρησία και ουσιαστική πολιτική και κοινωνική ευαισθησία, κατά δήλωσή της «θα έχει πάντοτε ένα θούριο στο στόμα». Συγκλονισμένη από τον θάνατο του πατέρα της και στα όριά της από την ανεργία, πηγαίνει στη Σάμο εθελόντρια στο προσφυγικό. Θα πάει εκεί που οι νεκροί μαζεύονται από τη θάλασσα όπως ο πατέρας της, εκεί που οι νεκροί δεν έχουν όνομα αλλά αριθμό, εκεί που οι νεκροί δεν έχουν τάφο, παρά μόνον έναν ομαδικό λάκκο.
Τα γεγονότα του μοιραίου καλοκαιριού του 1975 ρίχνουν βαριά τη σκιά τους σαράντα χρόνια μετά. Η Νίνα, ένα πλάσμα χαρισματικό, τρεις φίλοι που την ερωτεύονται και τη διεκδικούν, μεταξύ των οποίων και ο αδικοχαμένος άντρας της Πηγής, ο ανταγωνισμός μεταξύ των φίλων αλλά και η αγωνία της Πηγής για το αν ποτέ ο άντρας της κατάφερε να ξεπεράσει το θεσπέσιο αυτό πλάσμα, τη Νίνα.
Κι όμως, οι Χίλιες ανάσες, ένα μυθιστόρημα βγαλμένο από τα σπλάχνα της συχνά μαύρης πραγματικότητας, μέσα στην αλήθεια του είναι αναπόφευκτα γεμάτο χιούμορ. Γύρω από την Πηγή, στο μικρό Κουκούτσι, υπάρχουν οι δύο φιλενάδες της και παλιές της συμμαθήτριες, η Πόπη και η Πέπη. Καθεμιά από τις τρεις γυναίκες που απαρτίζουν την αδιάσπαστη τριάδα είναι εντελώς διαφορετική: η Πηγή δωρική και πραγματίστρια –μόνο πέταγμα της φαντασίας της ο άντρας της, ο έρωτάς της–, η Πόπη διανοούμενη μεταφράστρια, η Πέπη φανατική κινηματογραφόφιλη. Αυτό που τις δένει είναι ο αυτοσαρκασμός τους, είναι οι ματαιώσεις που δεν τις κάνουν να το βάζουν κάτω, είναι το ερωτικό σκίρτημα στο οποίο ενδίδουν, είναι το πληγωμένο τους παρελθόν που δεν ακυρώνει τη δίψα τους για ζωή.
Οι Χίλιες ανάσες διαβάζονται απνευστί και όμως είναι ένα πυκνό και απαιτητικό βιβλίο. Η Καρυστιάνη επιδεικνύει απόλυτο έλεγχο του υλικού της: οι αναδρομές γίνονται με δεξιοτεχνία, οι αποκαλύψεις γίνονται με απόλυτη ακρίβεια. Το βιβλίο οικειοποιείται κώδικες του αστυνομικού μυθιστορήματος και τους ανατρέπει ταυτόχρονα, αφού, και εδώ, όπως κάποιοι λένε ότι γίνεται στη ζωή, η απάντηση έρχεται όταν παύει πια να υπάρχει η ερώτηση.
Στο βιβλίο αυτό υπάρχει ένα μυστήριο που πρέπει να λυθεί, υπάρχουν όμως και οι βεβαιότητες. Μια βεβαιότητα ότι «…η επανάσταση […] έμεινε στο ράφι, οπότε μια αλληλεγγύη μας έμεινε για την τιμή των όπλων». Αλλά και η βεβαιότητα ότι «Τι σκατά κάνουν στη ζωή οι άνθρωποι, αν μία στο τόσο δεν νιώθουν τον συναγερμό του θεσπέσιου, αν δεν πέφτουν ξεροί από κάτι πανηγυρικό και μαγεμένοι ατενίζοντας το παλλόμενο σχήμα μιας πολλά υποσχόμενης έντασης, αν τα φυλλοκάρδια τους δεν βαράνε μεθυσμένα στο αγνάντιο μιας γλυκιάς προσμονής;».
Οι ηρωίδες του βιβλίου δεν παύουν να στηρίζουν η μία την άλλη και να αποζητούν τη μαγεία, όπου αυτή βρίσκεται για την καθεμιά, στη φύση, στις ταινίες, και φυσικά στον έρωτα. Κι αυτά είναι ακριβώς που μένουν να σπρώχνουν τη ζωή μπροστά για τις ηρωίδες αυτού εδώ του βιβλίου, σε πείσμα του θανάτου, του χρόνου που περνάει, των άχρηστων εξομολογήσεων σε ανάξια αυτιά, των ανώφελων ανταγωνισμών με νεκρούς και ζωντανούς: η αλληλεγγύη και η μαγεία.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
