***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Για την Σμύρνη του ενός αιώνα και όσους δεν θα αναφέρει ποτέ η ιστορία. Φέτος γίνονται εκατό χρονών και εμείς είμαστε ό,τι απομένει από εκείνους. Δανείζονται την φωνή μας σε ένα προσκλητήριο που όμοιό του ποτέ δεν κάλεσε κανείς. Αυτός ο αιώνας τους ανήκει και ίσως κάπου και κάποτε να ακουστούν όσα ονόματα διασώθηκαν, όσες ζωές άφησαν ένα αποτύπωμα προτού χαθούν μες στο πανόραμα της ιστορίας.
Η Υβόν Σανσόν υπόσχεται έναν μαγευτικό έρωτα στον Δημήτρη Χορν. Ο Τσάρλι Πάρκερ γεννιέται έτοιμος να κατακτήσει την συγκίνηση που μπορεί να χαρίσει το αυθεντικό ταλέντο. Το διασημότερο βιολί του κόσμου έρχεται στο φως. Με αεροπλάνα και βαπόρια και με τους φίλους τους παλιούς η Ελλάς προχωρεί μες στις δεκαετίες. Πορεύεται παράλληλα με το μεγάλο ρεύμα του κόσμου, κάποτε κατορθώνει να ανέβει στον συρμό που τραβά προς το μέλλον. Και άλλοτε, δοκιμάζεται την στιγμή που εξήντα χιλιάδες Σλοβάκοι στρατιώτες τάσσονται εμπρός στα ναζιστικά στρατεύματα.
Μικρές και μεγάλες στιγμές, γεγονότα που σημαδεύουν τις εθνικές ιστορίες και πλάθουν τον μύθο. Κάτι σαν τα πετροκομμένα μοναστήρια του Πόντου που έφερε στο φως το ημερολόγιο του Γιώργου Σεφέρη. Στιγμές που καθήλωσαν την ανθρωπότητα και έθεσαν σε κίνδυνο την ύπαρξή της. Τυχαίες καταγραφές στα ημερολόγια γεννήσεων μιας σπουδαίας φωνής, ενός σπουδαίου ζωγράφου, ενός ερμηνευτή που ετοιμάζεται να κάνει τον κόσμο να ριγήσει κάτω από το μέταλλο της φωνής του. Όλα μεταφράζονται στις σελίδες της ανθρώπινης ιστορίας που δουλεύει αδιάκοπα. Το αλλοτινό και αιώνιο σωματίδιο του Θεού, η μνήμη της ανθρωπότητας, του έθνους, η μνήμη που γίνεται η πιο ακριβή μας κληρονομιά. Από γενιά σε γενιά, η ανάκληση εμπλουτίζεται με το στοιχείο του μύθου, φορά το ρούχο της εποχής, πορεύεται εντός μας πιασμένη χέρι χέρι με την ανάγκη. Ο χρόνος που στο τέλος πάντα κερδίζει θα κάνει τα πάντα σκόνη. Μα στα υπόγεια του κόσμου, στα μοναστήρια, σε αίθουσες ολοσκότεινες πανεπιστημίων, κάποιοι καταγράφουν τον κόσμο όπως δεν θα ξαναγίνει ποτέ.
Δεν υπάρχει τίποτε που να μην μπορεί να καταγραφεί μες στις σελίδες της ιστορίας. Χρονολογίες και σταθμοί φωτίζονται επαρκώς, στέκουν αντικείμενο πολυετών αναλύσεων, την στιγμή που η γραφίδα της αιωνιότητας υπογραμμίζει την πάλη του ανθρώπου με τον εαυτό του. Έτοιμη για κάθε τι καινούριο και αδοκίμαστο, η επιστήμη της ιστορίας σπεύδει να περισώσει την ύβρη, φυλάσσοντας όπως μια παλιά πολαρόιντ με άφθονη και στέρεη ατμόσφαιρα, τα μεγάλα παραδείγματα. Τα χρώματά της ξεθωριάζουν όμως μες στον ιλουστρασιόν της κόσμο μπορεί κανείς να συναντήσει το χρέος, την νιότη, την ελευθερία, την θέληση για αυτήν, την ευτυχία και την ανείπωτη θλίψη εμπρός στο δέος της ζωής. Η ιστορία συνιστά ένα είδος παγκόσμιου μυθιστορήματος. Άπειροι χαρακτήρες, αιτίες και αφορμές που οδηγούν σε αλυσιδωτές αντιδράσεις. Εκπλήξεις που κάνουν τα σκυλιά να σωπάσουν, γεγονότα με αντίκτυπο αντίστοιχο μιας ηφαιστειακής έκρηξης. Οι παλιές αυτοκρατορίες παίρνουν τον δρόμο της λήθης μα πάντα η ιστορία θα βρίσκεται στο κατόπι, σημειώνοντας τα πρόσωπα, τα αξιώματα, τις προδοσίες και τους αποχαιρετισμούς.
Ο Θεός κατοικεί πρωτίστως στην ιστορία, μα κάθε τόσο η πραγματικότητα τρίβει στο πρόσωπό του τις προσευχές και τις ελπίδες. Κάθε τι πραγματικό κατοικεί μες στις σελίδες της ιστορίας. Και στο φόντο η τάξη των αριθμών. Οι νεκροί της Κνωσού, της Πομπηίας, του λοιμού της Αθήνας, οι πεσόντες του ντροπιαστικού, πελοποννησιακού πολέμου, οι Ίνκας και οι Αζτέκοι με τον νεαρό θεό του σταριού και τις χρυσαφένιες πολιτείες, η Ρώμη, η Καρχηδόνα, η Αλεξάνδρεια, οι τόποι που διδάχτηκε το επόμενο του βήμα ο κόσμος.
Μονάχα ένα πράγμα δεν καταγράφεται στην ιστορία. Οι σελίδες της δεν συγκρατούν τα ονόματα εκείνων που ανώνυμα και αναίτια έχασαν τις ζωές τους, εκείνων που βρέθηκαν στο επίκεντρο μιας ακούσιας προσφοράς. Ίσως να πρόκειται για τις παράπλευρες απώλειες της ιστορίας που στο μεγάλο της δείπνο περιορίζεται στους σταθμούς, τις αφετηρίες και τις απότομες στροφές της ανθρωπότητας, τίμημα και χρέος της συλλογικής μας βιογραφίας. Μες στην εκτίμηση της ευτυχίας, η ιστορία λησμόνησε να αναζητήσει με λεπτομέρειες, με ηλικίες και ιδιότητες όλους εκείνους που νικήθηκαν από το αψήφιστο βάρος της μνήμης. Γυναίκες και άνδρες, παιδιά, βρέφη και γέροντες πάνω στους οποίους η ιστορία ξέσπασε τα πιο βίαια ένστικτά της.
Πρόκειται για τις μορφές στις καπνισμένες φωτογραφίες ενός κάποιου καιρού. Δυο που κάθονται έξω από ένα παράπηγμα. Μέσα του φωλιάζει η ζωή που πρέπει να ξαναχτιστεί από τα θεμέλιά της. Ανάμεσα σε εκείνα τα πρόσωπα υπάρχει μια αγεφύρωτη θάλασσα που λέγεται απόσταση. Είναι η συγκίνηση που μας φέρνει κοντύτερα με εκείνους που καίγονται από την ελπίδα της σωτηρίας.
Μικρασιάτες, φορτωμένοι στους ώμους τους το βάρος μιας ιστορίας δύο χιλιάδων χρόνων. Έχουν γραμμένα στον μέσα κόσμο των σακακιών τους θεωρήματα ολόκληρα, μυρωδιές και το κατόρθωμα μιας ακμάζουσας πόλης που η μοίρα της σφραγίστηκε πίσω από κλειστές πόρτες. Αγναντεύουν τα καράβια που φεύγουν από την προκυμαία και εκείνα τα άλλα που ποτέ δεν πλησίασαν, γυναίκες και άνδρες που προσπάθησαν να κρατηθούν στην ζωή. Είναι οι γονατισμένοι, που εκλιπαρούν για μια βροχή, στρατιώτες στα βάθη ενός ολόκληρου κόσμου. Οπλίτες που γράφουν απεγνωσμένα γράμματα, που θέλουν να γυρίσουν μα το ριζικό τους είναι αλλιώτικο. Τους θέλει σε ένα μνήμα ένα αριθμητικό χαρακτηριστικό, θέλει τις ξιφολόγχες τους στα μουσεία του κόσμου, ανήμπορες να αποκαλύψουν όσα τους ζητήθηκαν σε εκείνες τις φοβερές μάχες.
Η Σμύρνη καίγεται. Η ιστορία πάντα θα χρωστά σε εκείνους που έζησαν τον τρόμο και την απελπισία της, μερικά αμέριμνα χρόνια. Σήμερα, που όλα φαντάζουν τόσο στυλιζαρισμένα, βαλμένα σε συνθήκες και άρθρα, σήμερα που η βαριά βιομηχανία του κέρδους καλείται να ανασκευάσει το σπασμένο κέλυφος του κόσμου, η ιστορία σκύβει το κεφάλι εμπρός σε εκείνους που σε μια άλλη ήπειρο, σε μια έρημο αλμυρή ή βαθιά μες στα περιβόλια, γυρεύουν μια δικαίωση, αφήνοντας αμανέδες πικρούς μες στην νύχτα που ποτέ δεν θα ανακαλύψουμε. Τι και αν κέρδισαν την ένδοξη μεγαλοπρέπεια των νεκρών σωμάτων, οι νεκροί της προκυμαίας του ‘22, όπως τόσοι άλλοι, καταδικάστηκαν στην λυρική ανάμνηση. Στις καπνισμένες φωτογραφίες – θυμάστε; – μπορεί κανείς να διακρίνει τα κάτασπρα φτερά των αγγέλων που έφθασαν με τίποτε στα χέρια τους στα Άσπρα Χώματα, την Χίο, τον Πειραιά, την Θεσσαλονίκη. Εκείνο τον τρομερό Αύγουστο του 1922 που η ιστορία για πάντα σκέπασε.
Η καρδιά όμως, αυτή που χτυπά συλλογικά, αυτή που ακούγεται σαν το βραδινό ταμπούρλο μες στην χιλιόχρονη πορεία της Ελλάδος , κάτι άλλο υπαγορεύει. Η καρδιά που σφυρηλατήθηκε από χειρωνάκτες και ποιητές, αυτήν ακριβώς κάτι άλλο υπαγορεύει, κάτι σπουδαιότερο από το κινδυνώδες αίσθημα εκείνων των ημερών Και έτσι πράττουμε το ελάχιστο που μπορούμε. Ντύνουμε τις μορφές τους με μια αόρατη φαγεντιανή. Και έτσι γυάλινοι και ιεροί οι άνθρωποι του ‘22, μεταμορφώνονται στις λύπες που αντέχονται όταν βρουν μια θέση μες στην λαϊκή, την προφορική μας μαρτυρία.
Cover Photo: Στην πατρίδα, 1918-1920 (συλλογή Πολιτιστικού Συλλόγου Μικρασιατών Μαγνησίας “Το Εγγλεζονήσι”) Πηγή.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
