***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
“Η καταστροφή της Σμύρνης, 1922” του Νίκου Κούνδουρου που κατέκτησε τα φεστιβάλ και πολεμήθηκε για την απροκάλυπτη μαρτυρία του
“Η καταστροφή της Σμύρνης 1922″ του Νίκου Κούνδουρου κυκλοφορεί το 1978. Ξεχωρίζει αμέσως και κατακτά το ένα μετά το άλλο τα βραβεία στα εγχώρια φεστιβάλ. Σκηνοθεσία, φωτογραφία, γυναικείοι και ανδρικοί ρόλοι μεταβάλλονται σε στοιχεία που διακρίνονται για την αλήθεια της μαρτυρίας τους στην μεγάλη οθόνη.
Η Ελλάς στο μεταξύ μεταπολιτεύεται σε μπαλκόνια, άμβωνες και πλατείες. Η Ευρώπη των πακέτων Ντε Λορ εισβάλλει στην μικρή επαρχία και την κατακτά απ’ άκρη σε άκρη. Η απόσταση ανάμεσα στην εθνική συνείδηση και το μέλλον του λαού μεγαλώνει. Τώρα χωρά μια θάλασσα, σαν αυτή που μεσολαβεί στις σελίδες της ιστορίας. Μια θάλασσα που κλείνει στην αγκαλιά της έναν πολιτισμό και την φριχτή του καταστροφή.
Η Ελλάς δεν μπορεί να λησμονήσει τον εαυτό της. Απαγορεύει την προβολή του φιλμ του Κούνδουρου στην Θράκη και προκαλεί πλήθος εμπόδια στην διεθνή του πορεία. Λίγα χρόνια αργότερα η ταινία θα συναντήσει τις ίδιες σθεναρές αντιστάσεις. Οι καταστροφές πονούν περισσότερο και η Ελλάς δεν αντέχει τις συγκινήσεις. Διανύει την ωραία της νιότη, μαθαίνει να στέκει με δέος και ύφος σεβάσμιου εμπόρου εμπρός στην μύτη της θεάς που ξεπροβάλλει μέσα από τις ξερολιθιές. Μελετά τον λαϊκό της πολιτισμό με σθένος και διαφωτίζεται γοργά σε ταχύρυθμα προγράμματα πίσω από πόρτες μεγάρων και διεθνών οργανισμών. Ιστορίες σαν αυτή του Κούνδουρου μοιάζουν να στρίβουν το αγκάθι μες στην πληγή. Αποσιωπούνται.
Ο έμπορος, η γυναίκα του, η κόρη δασκάλα και ο νεαρός δεκαεπτάχρονος μαθητής. Αυτός ο τελευταίος θα είναι και ο μοναδικός επιζών του δράματος που παίζεται στις φάλαγγες του θανάτου. Ένας λαός παίρνει τον δρόμο της εξορίας, κρατά επάνω του τα απομεινάρια της δόξας που τώρα πια φαντάζουν περιττά. Πεθαίνει, εξαγοράζεται, παραληρεί, ένας τελευταίος σπασμός πριν τον θάνατο που γράφεται στις ατέλειωτες πορείες όσων δεν πρόλαβαν να αρπάξουν τα ρέλια κάποιου πλεούμενου. Ήταν λιγοστά εκείνα που έφυγαν, πολλοί θα αγόρασαν μια θέση σε αυτά, κερδίζοντας μια θέση στο κατάστρωμα της ζωής. Πίσω μένουν οι φίλοι, οι γνωστοί, όσοι τώρα καταδιώκονται από τους Τσέτες στα στενά της πόλης. Κάποιοι σιωπούν μες στα σπίτια, κρατούν την ανάσα τους, κλειδώνουν μες σε μπαούλα την ζωή τους, πιστεύουν πως θα επιστρέψουν, αποχαιρετώνται και ήδη νοσταλγούν αυτό που χάνουν. Μες στα σκοτεινά σπίτια η ιστορία έχει γραφτεί. Απ’ έξω περνούν οι δήμιοι, στέκουν όπως στις σκηνές του φιλμ, γυρεύουν να ακούσουν μια φωνή, μια υποψία μες στην ερημιά. Αρπάζουν τα κορίτσια και τα βιάζουν πίσω από τα χαλάσματα. Έπειτα με μια σφαίρα στο μέτωπο τις αποχαιρετούν για πάντα. Σε αυτήν την συγκυρία καθένας πρέπει να κρατήσει την ζωή του όρθια και ίσως ετούτο το φιλμ που σηκώνει μαζί του την σκόνη ενός τρομερού καιρού να μιλά για αυτό το απάνθρωπο αγώνισμα, για αυτήν την ετυμηγορία που σε βρίσκει ανέτοιμο, ανήθικο, έτοιμο για πρωτόγνωρους συμβιβασμούς και ανιστόρητες αλήθειες. Μονάχα κατανεύοντας ναι με κάθε τίμημα στην ζωή. Αυτήν που περνά με τα κουρέλια της, με ένα κατάμαυρο ομπρελίνο, στον δρόμο για την Έφεσο, δίχως ίχνος ελπίδας πάνω της.
Φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από εκείνον το μαρτυρικό καλοκαίρι. Η Ελλάς λαμβάνει όλα τα μέτρα, σκοπεύει να αποδώσει όλες τις τιμές. Ποντάρει στην συγκίνηση του πλήθους, στην οικειότητα με την οποία ο λαός ανασύρει από τα κλειστά ερμάρια την πίκρα και την δόξα, τον θάνατο και την ευλογία, την κατάνυξη εκείνων των καπνισμένων πορτραίτων. Το φιλμ του Κούνδουρου βασίστηκε σε αληθινές μαρτυρίες, σε περιγραφές ανθρώπων που σαν τον δεκαεπτάχρονο της πομπής σώθηκαν και με το τραύμα τους αιώνιο, πάσχισαν να φτιάξουν μια ζωή στην άλλη Ελλάδα, αυτήν που αιωνίως μεταπολιτεύεται σε έδρανα, σε βωμούς και σε εστίες.
Μπέττυ Βαλάση, Ζαχαρίας Ρόχας, Αντιγόνη Ανδρονίδου, Βασίλης Κολοβός και άλλοι προσθέτουν στην απαράμιλλη αυθεντικότητα του φιλμ. Το ίδιο και οι κριτικοί που το ´78 χαρίζουν στην ταινία όλα σχεδόν τα βραβεία, σηματοδοτώντας μια κορυφαία στιγμή για τον ελληνικό κινηματογράφο.
Όμως αυτό το σημείωμα θέλει να κλείσει με την καρικατούρα του στρατιώτη που ενσαρκώνει η αξέχαστη Κατερίνα Γώγου. Η στολή της περισσεύει και εκείνη επιτηδευμένα τιμά το γραφικό που αναπαριστά. Πρόκειται για την Ελλάδα που πάντα φορεί ρούχα που δεν της ταιριάζουν, που είναι αδύνατη και παιδική, αιώνια αφελής. Στο φόντο της έχει την δόξα ή την νίκη, να στέκει αγέρωχη ανάμεσα σε νέους διόλου θεληματικούς, αστείες εκδοχές του νέου της Νεαπόλεως που όλο κραδαίνουν δάφνες. Η Γώγου εκτελεί το νούμερο της με στρατιωτική πειθαρχία, είναι χαριτωμένη και ας πεθαίνει όλο και περισσότερο μες στα χρόνια, ξέρει όλους τους ευρωπαϊκούς χορούς και τους εκτελεί με μπρίο και σκέρτσο αξιοζήλευτο. Και απάνω στο χειροκρότημα οι προβολείς ανάβουν και όλοι λάμπουν πάνω στην θερινή σκηνή. Και η Αθηνά και ο Περικλής που υποδύεται ένας ανέκφραστος νέος, ο Γάλλος αξιωματικός και ο Ιταλός και ο Άγγλος με την ωραία του στολή, ένας σκληρός και απάνθρωπος Λόρενς. Η σκηνή σωπαίνει προτού διαβεί την πολιτεία η τρομερά φήμη, πάντα στο σκοτάδι πως έρχονται, πως κατεβαίνουν στην πόλη και πως εκείνοι οι άνθρωποι, χαθήκανε.
Παρακολουθήστε όλη την ταινία
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
