***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Εκατό χρόνια από την καταστροφή της Σμύρνης. Ένας αιώνας από τον ξεριζωμό του ελληνισμού από τα χώματα που εκείνος έθρεψε, από την γη που τον ανέστησε και τον ανέδειξε σε ένα αναλλοίωτο, πολιτισμικό μέγεθος. Εκατό χρόνια από τα φριχτά γεγονότα της προκυμαίας της Σμύρνης. Εκατό χρόνια από την σκληρή εκείνη μοναξιά των συμμαχικών πλοίων που στα ανοιχτά της Σμύρνης παρακολούθησαν το τέλος ενός πολιτισμού χιλίων χρόνων. Εκατό χρόνια να τραγουδούν οι πνιγμένοι τις νύχτες, παιδιά, γυναίκες, άνδρες με φύκια στο στόμα και αμύθητους θησαυρούς. Οικογένειες ολόκληρες φλεγόμενες μορφές στην προκυμαία της Σμύρνης αργά τις νύχτες όταν η παγκόσμια ιστορία αποκοιμιέται και ξεχνά.
Εκατό χρόνια από το τέλος της ιστορίας, επειδή τέλος είναι όταν οι νεκροί γράφουν τις τελευταίες λέξεις, στις τελευταίες σελίδες, ένα ματωμένο επίμετρο και τίποτε περισσότερο. Εκατό χρόνια λήθης, εκατό χρόνια που η λησμονιά σαρώνει κάτω από στρώματα σκόνης τον ελληνισμό. Ένας αιώνας αναμνήσεις και τραγούδια και σκηνογραφίες από ένα σύμπαν που συντρίφτηκε πίσω από τις κλειστές πόρτες των Βερσαλλιών, στα σκοτεινά, ερμητικά δωμάτια του Βερολίνου, χιλιάδες μίλια από εδώ, πέρα ακόμη και από τον ωκεανό στην σκιά μιας αδειανής πια διακήρυξης.
Και ο χρόνος να τρέχει και το κατάμαυρο παγόβουνο της ιστορίας να φράζει τους δρόμους. Και η ιστορία να ζωντανεύει και οι άνθρωποι να αδειάζουν τους εαυτούς τους μες στις σελίδες της, ξανά και ξανά , έξω και πέρα από τις γεωγραφίες και τους κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου που δείχνει τον δρόμο. Και στο βάθος του κρυμμένου πηγαδιού λίγος φυλακισμένος ουρανός από εκείνο τον καιρό, ασπρόμαυρες φωτογραφίες που σαλεύουν μες στις φωτιές, η Σμαρώ, ο Ανδρέας, το οινοποιείο, οι ναοί, τα τιμαλφή, η βραδινή προκυμαία στολισμένη ως το τέλος του κόσμου. Αυτή είναι η Σμύρνη, μια μορφή εκατό και βάλε χρόνων, πλασμένη με στάχτες, καταστροφή και σώματα που σήμερα ριγά την ψυχή μας ανεπαίσθητα, δειλά όπως το είπαν οι ποιητές.
Και εμείς να ξεχνούμε, και τα παιδιά μας τίποτε να μην θυμούνται επειδή τίποτε δεν έμαθαν μες στα βιβλία της ιστορίας. Μήτε τις χρονολογίες, μήτε την ηθική εκείνη που εκβάλλει μες στους κόλπους της επιστήμης, όπως τα νερά ενός μυστικού ποταμού . Στις όχθες του γράφουμε με κάτι άσχημους χαρακτήρες τους σταθμούς αυτού εδώ του κόσμου, στις όχθες που σαρώνουν οι κυματισμοί και λησμονούν οι γενιές.
Πόση σημασία έχει άραγε η φετινή επέτειος; Πόσο κοστίζει η μνήμη εκείνου του καιρού; Πόσο μας πονάνε εκείνα τα γεγονότα που γράφτηκαν πάνω στο δέρμα του ελληνισμού; Έχουν άραγε μια ορισμένη ανταπόκριση στις καρδιές μας; Η απάντηση βρίσκεται ίσως στο κείμενο του Ραϋμόνδου Αλβανού που τέθηκε φέτος ως αντικείμενο των πανελλήνιων εξετάσεων.
«Γιατί δεν αγαπάνε οι μαθητές την ιστορία; Οι απαντήσεις είναι γνωστές. Γιατί συνήθως πρέπει να τη μάθουν παπαγαλία, γιατί συνήθως μαθαίνουν για προσωπικότητες και όχι για την κοινωνία, γιατί μαθαίνουν κυρίως για την παλαιότερη ιστορία και όχι τη νεότερη. Ο σημαντικότερος όμως λόγος που η ιστορία είναι απωθητική για τους μαθητές, είναι ότι το σχολείο δεν καταφέρνει να συνδέσει τη ζωή των μαθητών με το παρελθόν. Δεν καταλαβαίνουν γιατί να πρέπει να τα μάθουν όλα αυτά. Όπως μου έλεγαν κάποιοι φοιτητές μου: «Γιατί, κύριε, να πρέπει να μαθαίνουμε ιστορία; Εμείς κοιτάμε μπροστά. Κοιτάμε στο μέλλον».[i]
Και όμως πάνω μας θα πέφτει πάντα η ίδια βροχή, και όμως κάτω από τα πόδια μας θα περνούν σαν φλέβες τα ίδια ονόματα, οι παλιοί, άγριοι μήνες, και όμως η βαθιά ιστορία που κείτεται πια λησμονημένη, η τόσο πρωτόγονη για τον σύγχρονο, τεχνολογικό μας κόσμο που μεμιάς αλλάζει ρότα και ίσια πάλι επιταχύνει σε ρυθμούς πρωτόγνωρους, αστραφτερούς, γεμάτους κίνδυνο, θα ευωδιάζει μια ιερότητα παρόμοια με πίστη. Ακλόνητη θα αφηγείται το γεωγραφικό έπος που κάποτε στάθηκε η πορεία του ελληνισμού, ακλόνητη, σαν πέτρινη προσευχή θα τραγουδά την ιστορία της ψυχής που προχωρά στον κόσμο για να μάθει να αναζητά, να θυμάται, να δοκιμάζεται, ώσπου να βρεθεί σε μια ευλογημένη στιγμή απέναντι στην ίδια την ουσία της. Μια πεταλούδα που πετά μες στην συνείδησή μας, αυτό είναι η ιστορία μας. Μια ολόλευκη πεταλούδα πάνω από τα χαλάσματα, την στιγμή που κάτω από τον γκρεμισμένο κόσμο της Μικράς Ασίας, κείτεται ο ίδιος άνθρωπος.
Και αυτό ίσως να φαντάζει το πιο ακλόνητο επιχείρημα για να στραφεί κάποιος με ενάργεια και περισυλλογή στο συντελεσμένο, εκείνο που σημαδεύει τους κύκλους της ζωής και καθιστά την ιστορική γνώση το ισοδύναμο ενός ορμητικού χειμάρρου καθώς ξεχύνεται από τα σπλάχνα μας και σε αυτά εισέρχεται. Ένα είδος μετάληψης, μια κοινή συνείδηση , μια αναγκαστική εκεχειρία με εκείνο που υπήρξαμε και πάντα θα αποτελούμε.
[i] [Ραϋμόνδος Αλβανός, Ο ελληνικός εμφύλιος. Μνήμες σε πόλεμο και σύγχρονες πολιτικές ταυτότητες, εκδ. Επίκεντρο, 2022 (από τον Πρόλογο του βιβλίου)].
Ο Ραϋμόνδος Αλβανός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1971 και είναι απόφοιτος του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο τμήμα Συγκριτικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Essex και το 2005 ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Ζει στην Καστοριά και μέχρι το 2019 δίδασκε, ως επιστημονικός συνεργάτης, στο τμήμα Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας (Καστοριά). Επίσης είναι συνεργάτης του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, υπεύθυνος για τις ξεναγήσεις και τις εκδηλώσεις του Πάρκου Εθνικής Συμφιλίωσης στο Γράμμο.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
