***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Για την Σμύρνη του ενός αιώνα και όσους δεν θα αναφέρει ποτέ η ιστορία. Φέτος γίνονται εκατό χρονών και εμείς είμαστε ό,τι απομένει από εκείνους. Δανείζονται την φωνή μας σε ένα προσκλητήριο που όμοιό του ποτέ δεν κάλεσε κανείς. Αυτός ο αιώνας τους ανήκει και ίσως κάπου και κάποτε να ακουστούν όσα ονόματα διασώθηκαν, όσες ζωές άφησαν ένα αποτύπωμα προτού χαθούν μες στο πανόραμα της ιστορίας.

Κάρολος Κουν, 1908 – 1987, γεννημένος στην Προύσα.

Αθάνατος για πάντα στο φόντο μιας σκηνής, κρατώντας στα χέρια του τα εφόδια της άλλης πλευράς, της πιο ανθρώπινης, εκείνης που ξέρουν να αναστυλώνουν τα μοναδικά θεατρικά.

Όσα υπέκυψαν στην γοητεία της σκηνοθεσίας του.

Στην Προύσα, όταν περάσει ο Δεκέμβρης συνηθίζει να χιονίζει. Και έπειτα φθάνουν τα καλοκαίρια για να επιβάλλουν τον ρυθμό τους, μακριά και υγρά, απέραστες εποχές που θαρρείς πως για πάντα θα κρατήσουν. Και το κάστρο να αντέχει και τα γιοφύρια αξιοθέατα σήμερα να σηκώνουν το βάρος του καιρού.

Στην Προύσα, που στις αρχές του παλιού αιώνα γεννήθηκαν μερικές από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες του νεότερου ελληνισμού. Πρόσωπα που έπαιξαν τον δικό τους αποφασιστικό ρόλο στην διαμόρφωση της νεοελληνικής αισθητικής ταυτότητας, άνθρωποι κορυφές στους τομείς τους που άφησαν ένα χαρακτηριστικό αποτύπωμα στο πέρασμα του καιρού. Ο Μανόλης Ανδρόνικος, η Διδώ Σωτηρίου και ο Κάρολος Κουν συνιστούν μερικές μόνο από τις μορφές εκείνης της γενιάς που για τελευταία φορά γαλουχήθηκε στο μέτρο και το ρυθμό του ιωνικού πολιτισμού. Προσωπικότητες που κέρδισαν μια δεύτερη ζωή για τον ελληνισμό που πάσχιζε μετά την καταστροφή να εφεύρει τα καινούρια επιχειρήματα, να ανοίξει τους καινούριους δρόμους που θα τον κρατήσουν συνδεδεμένο με τις κοιτίδες και τις πιο βαθιές του ρίζες.

Αυτό εδώ το σημείωμα που στέκει στο τέλος κάθε εβδομάδας σαν υπενθύμιση και υπόμνηση όλων όσων κατορθώθηκαν κάποτε στις ακτές της Μικράς Ασίας αφιερώνει απόψε μερικές γραμμές στην εμβληματική φιγούρα του Καρόλου Κουν. Αυτός ο σπουδαίος Έλληνας που μετέβαλε το περιεχόμενο και την στόχευση του ελληνικού θεάτρου εισάγοντας μια νέα εποχή στην πρόσληψη των αρχαίων τραγικών, έχει σταθεί το λαμπρό αντικείμενο πολλών μελετών. Ακόμη περισσότεροι ηθοποιοί που μαθήτευσαν δίπλα του μπορούν και το έπραξαν καθ΄όλη την διάρκεια της σταδιοδρομίας τους να δώσουν μια πειστική μαρτυρία για τον Κάρολο Κουν του Λαϊκού Θεάτρου, του θεάτρου Τέχνης, για τις μνημειώδεις παραστάσεις που επανέφεραν στο προσκήνιο την θεατρική παιδεία και κατέστησαν τις ελληνικές σκηνές εξωστρεφείς και ικανές να δεχτούν και να προσαρμόσουν σε μια άλλη αισθητική προσέγγιση, γεμάτη από επιδέξιες αφαιρέσεις μεγέθη όπως ο Λόρκα, ο Πιραντέλο και ο Άρθουρ Μίλερ. Στον Κουν το ελληνικό θέατρο χρωστάει μερικούς από τους πιο σημαντικούς πρωταγωνιστές του, ηθοποιούς και μύστες της τέχνης που βρήκαν σε εκείνον την πυκνή συνύπαρξη του παλιού και του καινούριου. Εκείνου του στοιχείου που καθιστά φρέσκο και επίκαιρο έναν δημιουργό τόσο μακρινό για μας όπως ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ, του ιδιαίτερου συστατικού που μπόρεσε να πείσει το ελληνικό κοινό πως πράγματα σαν το όνειρο της θερινής νυκτός συνιστούν στέρεες πιθανότητες. Αρκεί η αφοσιωμένη ματιά του Κουν, η βαθιά προσήλωση στα έργα και τους χαρακτήρες τους και ευθύς το νεοελληνικό θέατρο μιλά στην θέση της εποχής του. Επιστρατεύει όλη την γκάμα των συναισθημάτων και διδάσκει για πάντα το πώς και το γιατί εκείνων που από έρωτα συντρίφτηκαν. Ήρωες μες στα λάθη και το θάρρος τους, ήρωες που μαρτυρούν πως ανάμεσα στους τραγικούς ποιητές περιλαμβάνονται δεινοί παρατηρητές της ανθρώπινης ψυχής, συγγραφείς που αγάπησαν τόσο αυτές τις ταπεινωμένες υπάρξεις, κορυφές μες στην απόγνωση και την τελική τους κάθαρση. Ο Κάρολος Κουν φώτισε αυτές τις μορφές, έδωσε στον Ορέστη λίγη από την παρηγοριά που αξίζει η προσωπική του πάλη και αντάμειψε τον Οιδίποδα με την ετυμηγορία της ύπαρξης που παραμένει μια αναπόδραστη και σκληρή μοίρα.

Σεβαστίκογλου, Καμπανέλης, Κεχαϊδης, Σκούρτης μερικά μόνο από τα ονόματα των νεαρών πριν από δεκαετίες θεατρικών συγγραφέων που έμελε να γράψουν τις δικές τους ξεχωριστές σελίδες στους κόλπους του ελληνικού, θεατρικού ρεπερτορίου. Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι, Νίνα ή ο δρόμος του Μεξικού, Όρνιθες, Η βέρα, Το τάβλι, Ερρίκος ο Δ΄, Έντα Γκάντλερ μερικοί μόνο από τους τίτλους των θεατρικών έργων που άφησαν το δικό τους στίγμα στα θεατρικά πράγματα. Και πάντα από πίσω ο Κουν, ενορχηστρωτής της ανθρώπινης ψυχολογίας, ένας επιδέξιος χειριστής του συναισθήματος, κάποιος που δεν λησμόνησε ποτέ πόσο βαρύς είναι ο κόσμος για να τον ζήσει κανείς. Πρόσωπα γκρεμοί, θάλασσες καημοί, κόσμοι υφαντοί με χαρακτήρες που μες στο τρομερό τους αγώνισμα περνούν στην άλλη πλευρά της ζωής, εκεί που οι πράξεις τους υψώνονται και καθηλώνουν ζητώντας μια απόδειξη του φοβερού που ζει μαζί μας, πλάι μας, εντός μας.

Η Προύσα περνά από καλοκαίρι σε καλοκαίρι και εκεί δεν υπάρχει πια τίποτε το ελληνικό. Μονάχα σπασμένα αγάλματα και ανάπηροι θεοί και εικονοστάσια της πίστης που θεμελίωσε εκείνον τον κόσμο. Ο Κάρολος Κουν δεν κατοικεί πια εδώ. Το θέατρο τέχνης του παραμένει σκοτεινό και λυπημένο, η Αθήνα παλεύει να τον θυμάται μα δεν είναι πάντα εύκολο. Για εκείνον έχουν περισσότερα να πουν οι κόρες της άνοιξης στα αρχαία νεκροταφεία της Πάτρας, για εκείνον μπορεί να μιλήσει η Βιρτζίνια Γουλφ τώρα πια που κανείς δεν την φοβάται. Ο Κάρολος Κουν γεννήθηκε στην Προύσα το 1908 και πέρασε στην αιωνιότητα στις 14 του Φλεβάρη του 1987. Συνιστά το δίχως άλλο κάτι από εκείνο το πολύ που γέννησε ο ελληνικός κόσμος της Μικράς Ασίας, λίγο πριν τον τελευταίο του σπασμό.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.