***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Μικρός φόρος τιμής στην μουσική παράδοση της Μικρασίας και μια ιστορία βασισμένη στα λόγια του δημοτικού από την Προποντίδα, Κοράσιον Ετραγούδαγε, χαμένου στο βάθος ενός διαχρονικού ορίζοντα που σήμερα ονομάζεται μνήμη. Και δέος.

Τρεις μέρες ταξίδευε, τρεις χιλιάδες χρόνια, τρεις γκρεμούς περνούσε. Τροία, Βυζάντιο, Άβυδος, Λάμψακος. Και έπειτα Ανδριανούπολη, Προύσα, Καρεσί.  Δεν βρήκε εκείνο που ζητούσε, άμα έπεφτε ο ήλιος γυρνούσε και κοιτούσε τον κόσμο που είχε αφήσει. Θυμόταν το φιλί που είχε κρυφά ανταλλάξει, θυμόταν το περιβόλι της, όλο θυμόταν και έκλαιγε. Και έπαιρνε τον δρόμο,  δρόμο και ήταν μες στα μάτια της γλυκό το παγωμένο χιόνι, τέτοια ήταν η πίκρα της, τόσος ο καημός της.

Το λειτουργικό από την περιοχή της Προποντίδας έχει τις ρίζες του στην Πόλη. Κρατήθηκε ζωντανό μες στους αιώνες, κρεμάστηκε από τα χείλη και έγινε συλλογική συνείδηση ενός ολόκληρου κόσμου. Το τέλος του τελευταίου το γράφουν όλο γλαφυρότητα οι μαρτυρίες των ανθρώπων που εγκαταστάθηκαν στις περιοχές της μητέρας πατρίδας και εντός του κόλπου της άφησαν για πάντα το αποτύπωμα της μνήμης. Ο κόσμος που αγαπούν και δεν θα ξαναδούν βρίσκεται στην Θάλασσα του Μαρμαρά. Στα μικρά και τα μεγάλα χωριά που καταστράφηκαν ολοσχερώς κατά την τελευταία εθνική καταστροφή. Τραγούδια και μελωδίες, σύμπαντα ολόκληρα καμωμένα από την παράδοση φάνηκαν στο στερέωμα. Οι Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας φύλαξαν υπάκουα ανάμεσα στα λιγοστά πράγματα της ζωής τους, αυτά τα μικρά ποιήματα, τους αποχαιρετισμούς, τις σφαίρες, τις θηριωδίες και με την μισή τους καρδιά μπόλιασαν τρυφερότητα ανίκητη και λυπημένη δόξα το πολιτιστικό περιεχόμενο της Ελλάδας. Όταν στις αίθουσες της Ευρώπης ορίζονται οι μοίρες των λαών, όταν οι διοικήσεις γράφουν την ιστορία αυτού του κόσμου, η ζωή έξω πάσχει, ανυψώνεται, συντρίβεται, καταπέφτει, προχωρεί, δανείζοντας το υλικό της στην λαϊκή αυθεντία, ορθώνοντας την Πέμπτη διάσταση της τέχνης.

Θέλει λέει, να βρει του αντρός της το ιατρικό και όλο περνά από τις πόλεις και ρωτά. Μυστικό, φεγγαρένιο το πατρικό του το σπίτι, πνιγμένο στις πρασιές, αδέσποτο το περιβόλι, το άλογό του σκοτωμένο, οι κάμαρες αδειανές. Σφαλιστά παράθυρα δίχως φως. Πώς να το βρει. Πέφτει στην γη να ακούσει, ρωτά τον κόσμο, δεν της μιλούν, δυστυχισμένος ο κλήρος της ζωής της. Τραβά τον δρόμο από αγάπη, τις θύρες χτυπά, ρωτά τον Μαρμαρά, παντού τριγύρω λάμπει ανώτερο φως. Και όλα μιλούν, τα δέντρα, και οι βελόνες των φύλλων και οι κακοτράχαλοι δρόμοι, οι αδιάβατοι. Έτσι θα είναι της αγάπης το πρόσωπο, κάτωχρο, τρελό από ομορφιά, κάτι λιγότερο από των αγαλμάτων τον αθάνατο τον μορφασμό.

Ιστορίες για κορίτσια που αναμετρήθηκαν με την τραγωδία της αγάπης. Που πλανήθηκαν και ντύθηκαν την μεγάλη πίκρα του κόσμου, γυναίκες που αντάμωσαν τον έρωτα και τον αποχαιρετισμό, «κοράσια» από την Προποντίδα να στελεχώνουν το θαυμάσιο σύμπαν που η μουσική της Μικράς Ασίας αναστυλώνει. Λειτουργικά ολόκληρα, μπλέκουν τον μύθο με την ζωή, ακολουθούν την αιώνια συνταγή της ατμόσφαιρας που κατορθώνει και συνδέει στιγμές με απόσταση αιώνων ανάμεσά τους. Τραγούδια όπως το Κοράσιον Ετραγούδαγε αρθρώνουν τις ύστατες λέξεις του πολιτισμού που σβήνει στα ανατολικά. Αυτή η μουσική που στην έκφρασή της περιέχει την πικρία του τέλους, κατορθώνει και μπαίνει στις ζωές των άλλων, μπλέκει με τα λειτουργικά της δημοτικής ποίησης και αθροίζεται στοιχείο ολοζώντανο, ανάμεσα στων πόθων τα μνήματα και των ονείρων τα πτώματα, έτσι όπως το διασώζει ο Παπαρηγόπουλος.

«Έχω άντρα στην ξενιτιά, έχω αδελφό στα ξένα κι ο άντρας μ’ βαριαρρώστησε και γιατρικά γυρεύει, θέλει νερό απ’ τον τόπο του και μήλ’ απ’ τη μηλιά του, σταφύλι από το κλήμα του οπο’ ‘χει στην αυλή του».

Αυτό μονάχα έλεγε και όλο ροβόλαγε, κορίτσι πράμα, πάνω από την Προποντίδα, σιγανή όπως η νύχτα και όλο ροβόλαγε έξω από τον χρόνο, κορίτσι πράμα από τα Βουρλά, μονάχη εμπρός στο φάσμα του θανάτου και τα σπίτια τα αγρίσκιωτα.

Cover Photo: Knemo, CC BY 3.0, via Wikimedia Commons

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.