***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Αϊβαλί, Soloup, Εκδόσεις Κέδρος

Ένα γκράφικ νόβελ όχι για τα γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής αυτής καθεαυτής, αλλά για έναν τόπο μνήμης, το Αϊβαλί, υπογράφει ο γνωστός μετρ των ιστορικών κόμικ, ο Αντώνης Νικολόπουλος, γνωστός με το προσωνύμι Soloup.

Το γκράφικ νόβελ “Αϊβαλί“, είναι ένα χρονικό τεσσάρων μαρτυριών από ανθρώπους που έζησαν από κοντά τα τραγικά γεγονότα του 1922 και την επώδυνη ανταλλαγή των πληθυσμών, πλαισιωμένων από έναν πρόλογο και έναν επίλογο-μαρτυρία ενός ανθρώπου του σήμερα για τα γεγονότα με τη χρονική απόσταση των εκατό, πλέον, χρόνων από την Καταστροφή.

Ο αφηγητής είναι ένας συνηθισμένος άνθρωπος του σήμερα, ένας τουρίστας, ο οποίος πραγματοποιεί ένα ταξίδι μνήμης στη Λέσβο και το Αϊβαλί. Βλέπει τα πράγματα αποστασιοποιημένος από εθνικισμούς, χωρίς όμως να κρύβει την πικρία του για τον πόνο όλων εκείνων των ανθρώπων, Ελλήνων, αλλά και Τούρκων, που αναγκάστηκαν να πάρουν τον δρόμο της προσφυγιάς και δείχνει ειλικρινή διάθεση κατανόησης και συμφιλίωσης με την απέναντι πλευρά.

Μετά τον πρόλογο και την επίσκεψη του αφηγητή αρχικά στη Λέσβο, ακολουθεί η μαρτυρία του ίδιου του συγγραφέα και ζωγράφου Φώτη Κόντογλου, διασκευασμένη στα λόγια και εικονογραφημένη από τον ίδιο τον συγγραφέα. Αυτός μας αφηγείται το χρονικό της ίδρυσης των Κυδωνιών, μας δίνει την τοπογραφία του και περιγράφει τη ζωή των κατοίκων εκεί, μιας πόλης με αμιγή, σχεδόν, ελληνικό πληθυσμό μια Κυριακή ενός ξέφρενου ξεφαντώματος, μια Κυριακή της Αποκριάς πριν από την Καταστροφή.

Τη σκυτάλη παίρνει ακολούθως ο Ηλίας Βενέζης, ο συγγραφέας που επέζησε των φονικών ταγμάτων εργασίας. Μας αφηγείται την φυλάκισή του, δίνοντας το χρονικό των γεγονότων πριν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας, μαζί με όλο τον ανδρικό πληθυσμό της πόλης, μεταξύ δεκαοκτώ και σαράντα πέντε χρονών.

Κατόπιν, η ίδια η αδελφή του Ηλία, η Αγάπη Βενέζη-Μολυβιάτη θα αφηγηθεί τις προσπάθειες  που έκανε η ίδια να σώσει τον αδελφό της, υπό την προστασία ενός καλόκαρδου Τούρκου στρατιωτικού που προστάτεψε την ίδια και τον πατέρα της από τους φονικούς τσέτες.

Τελευταία και πιο συγκλονιστική απ’ όλες- τουλάχιστον για όποιον έχει καταγωγή από την Κρήτη, όπως εγώ- είναι η μαρτυρία του Τουρκοκρητικού Χασάν, αποδομένη μέσα από τα μάτια του Αχμέτ Γιορουλμάζ, δεύτερης γενιάς Τουρκοκρητικού. Ο Χασάν αναγκάστηκε να φύγει από το χωριό όπου διέμενε πριν το 1897 στην Κρήτη και να μετοικήσει στα Χανιά. Θα χάσει τελικά τον πατέρα και τον αδελφό του στα βίαια επεισόδια μεταξύ Τουρκοκρητικών και Ελλήνων, πριν αναγκαστεί τελικά να πάρει κι αυτός τον δρόμο της προσφυγιάς μετά από την ανταλλαγή των πληθυσμών.

Η ενσωμάτωση αυτής της τελευταία μαρτυρίας στο βιβλίο έχει ιδιαίτερη αξία, αφού αναδεικνύει και την άποψη της”αντίπαλης” πλευράς, κάτι το οποίο συνήθως τείνουμε να ξεχνάμε εμείς οι Έλληνες. Η αλήθεια είναι όμως ότι η ανταλλαγή των πληθυσμών ήταν μία πολύ επώδυνη πρακτική, η οποία δυστυχώς έγινε η αφετηρία και για άλλες τέτοιες απάνθρωπες συνθήκες στα κατοπινά χρόνια από τη Γερμανία και την Πολωνία μέχρι το Κόσοβο, όχι μόνο για τους ενάμισι εκατομμύριο Έλληνες πρόσφυγες αλλά και για τους 500.000 μουσουλμάνους, και ιδιαίτερα τους Τουρκοκρητικούς, που άφησαν και εκείνοι για πάντα τις πατρίδες τους.

Το βιβλίο, σεβόμενο τα ιστορικά γεγονότα, είναι περισσότερο ένα οδοιπορικό μνήμης στο Αϊβαλί που εστιάζει στο δράμα της προσφυγιάς, παρά ένα χρονικό των γεγονότων του 1922. Ο συγγραφέας παραθέτει στο τέλος του βιβλίου τις κυριότερες από τις πηγές του που τον βοήθησαν στην ανασύνθεση της μνήμης, δεν διστάζει όμως να προβεί και σε κρίσεις για τις απάνθρωπες πρακτικές των κυβερνώντων που χωρίζουν τους λαούς. Σημειώνει δε ότι Έλληνες και Τούρκοι ζούσαν μονιασμένοι τόσο στην Κρήτη, όσο και στη Μικρά Ασία πριν τους χωρίσει ο πόλεμος.

Εν κατακλείδι, το “Αϊβαλί” είναι ένα εξαιρετικό έργο, γραμμένο, για άλλη μία φορά, από έναν έξοχο συγγραφέα και εικονογράφο.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.